Με κάθε μεγαλοπρέπεια και Ευλάβεια γιορτάστηκε και εφέτος ο Ευαγγελισμό της Θεοτόκου στον περικαλή φερώνυμο ναό της προνοίας, που σαν φωταγωγό της ψυχής κανδύλι ορθώνεται ολόλευκο κρίνο στο μαγευτικό λοφίσκο, πάνω από την κεφαλή του προαστείου της Προνοίας και στέλνει την ανταύγεια του θρησκευτικού φωτός του, σαν Ευλογία της Μεγαλόχαρης στην Προστατευόμενη Πολιτεία της. Την παραμονή κι’ ανήμερα της εορτής, μυριάδες κόσμου από όλη την περιφέρεια, ακόμη και μακρινοί ξένοι, σωστό μερμήγκιασμα, προσέρχονται στη χάρι της κρατώντας ίσα με το μπόη τους λαμπάδες κι’ άλλα τάματα για να τα αφιερώσουν στη Χάρι της με ευλάβεια και κατάνυξη. Ο χώρος του Ναού, τα προαύλια κι’ ολόκληρος ο λόφος κατάμεστα από προσκυνητές. Στις σκάλες και μέσα στο ναό, κάτω από τη θαυματουργό Εικόνα της, ακουμπισμένοι κάθε λογής άρρωστοι, με υψωμένα ικετευ τικά τα χέρια, δακρυρροούντες συνεχώς και προσευχόμενοι ολόθερμα, ικετεύουν τη Μεγαλόχαρη να δώση γιατριά στον πόνο και στην αρρώ στια τους. Είναι τέτοιο το Θρησκευτικό παραλήρημα η κατάνυξι και η συντριβή ψυχής, εκεί μέσα που σε εξαϋλώνουν και φέρνουν δάκρυα συγκινήσεως στα Θολωμένα μάτια σου και θαμπώνουν το νου από τα ολόθερμα λόγια που αργοσαλεύουν τα χείλη. Λίγες είναι οι στιγμές της ζωής που αισθάνεται και νοιώθει κανείς τόσο βαθειά τις λαμπηδόνες της Θρησκείας να του πλημμυρίζουν την ψυχή και να τον ανεβάζουν στους ολόφωτους κόσμους του Ουρανού. Η Πάναγνη Παρθένα είναι εκείνη που χαρίζει τέτοιες μοναδικές στιγμές ευτυχίας. Ας πλησιάσουμε στην ολόθερμη αγκαλιά εκείνης κι’ ας μη φύγουμε ποτέ από κοντά της αν θέλουμε να ζούμε στην πραγματική γαλήνη και ευτυχία.
(Ναυπλιακή Ηχώ, 30 Μαρτίου 1952, Γ.Ροβόλας).
Μπορεί η περιγραφή αυτή για το Πανηγύρι-προσκύνημα της Ευαγγελίστριας Πρόνοιας Ναυπλίου να γράφτηκε το 1952, αλλά έχουμε ήδη περιγραφές παλαιότερες μεταξύ των οποίων και εκείνη της εφημερίδας «Δαναός» του 1884. Όλες οι περιγραφές συγκλίνουν στην πρόσφατη εικόνα που έχουμε κι εμείς σήμερα: ένα μεγάλο θρησκευτικό προσκύνημα γνωστό πλέον σε ολόκληρη τη χώρα και, παρ’ ότι δεν έχει την δυναμική και την αίγλη του ιστορικού προσκυνήματος της Τήνου, ελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές από την Αργολίδα, την Πελοπόννησο και την Ελλάδα. Πολλοί δε είναι και οι ξένοι οι οποίοι παρακολουθούν τους εκκλησιαστικούς και κοινωνικούς εορτασμούς καθώς την ημέρα εκείνη η χώρα ολόκληρη γιορτάζει ταυτόχρονα την εθνική παλιγγενεσία.
Δεν γνωρίζουμε πότε ξεκινά ακριβώς. Διαθέτουμε όμως γραπτές πηγές που πιστοποιούν τους εορτασμούς ήδη από την ίδρυση του Νέου Ελληνικού Κράτους. Η ουσία του προσκυνήματος-πανηγυριού παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων και εξυπηρετεί την κοινωνική συνοχή και την ταυτότητα που τόσο ο παραδοσιακός όσο και ο εξελισσόμενος σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός, πάντα οριοθετούσαν με την ίδια συμβολική δυναμική. Η δυνατότητα που θα μας δοθεί και πάλι να σκεφτούμε, να κρίνουμε, ίσως να αναθεωρήσουμε και να διορθώσουμε την πορεία μας στον κόσμο, την ύπαρξή μας! Το προσκύνημα της Ευαγγελίστριας είναι ένας σταθμός σε μια πλούσια βιωματική πορεία που γίνεται ακόμη πιο έντονη με τα χρώματα και τα αρώματα της Άνοιξης! Η παλαιά εικόνα του Ευαγγελισμού (1856) κάθε χρόνο ξεκινά τη λιτάνευσή της από το μπαλκόνι τ’ Αναπλιού, όπου βρίσκεται η θέση της στο εσωτερικό του Ι. Ν. και φτάνει μέχρι ένα σημείο της Πρόνοιας για να αρχίσει η αντίστροφη πορεία της ανάβασης. Το στρατιωτικό τιμητικό άγημα και η Φιλαρμονική του Δήμου Ναυπλιέων προπορεύονται και μάλιστα υπάρχουν χρονιές στις οποίες συμμετέχουν μουσικές μπάντες από άλλα μέρη. Είναι χαρακτηριστική επίσης η συμμετοχή των μουσικών συνόλων από άλλες πόλεις και από το γειτονικό Άργος. Το 1966 (Αργολική Φωνή, 4-3-1966) η συμμετοχή του γυναικείου τμήματος του Μουσικού Ομίλου Άργους «Ορφεύς» θα δημιουργήσει μεγάλη εντύπωση. Η συμμετοχή των ξένων φιλαρμονικών συνεχίζεται αδιάλειπτα καθώς το πανηγύρι αποκτά πανελλήνια αίγλη και ελκύει σημαντικές μουσικές ομάδες όπως το 2023 με τη συμμετοχή της κερκυραϊκής φιλαρμονικής των Κυνοπιαστών!
Ένα πολύβουο ποτάμι κόσμου από πολλά μέρη της Πελοποννήσου και της Ελλάδας, αλλά και ξένων τουριστών, όπως ήδη σημείωσα, βρίσκονται στη διαδρομή της λιτανείας και βιώνουν τον εορτασμό, ακόμη και αν δεν γνωρίζουν καλά το περιεχόμενό του, όσο τουλάχιστον οι ντόπιοι. Αυτή είναι η δύναμη του βιώματος και των συμβολισμών του εορτασμού. Κάποιες φορές ακούγονται κριτικές για την εμπορευματοποίηση του προσκυνήματος! Όμως, σε όποια γεωγραφική άκρη του κόσμου και αν ερευνήσουμε το θρησκευτικό πανηγύρι θα δούμε πως τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά είναι κοινά, παρά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ένταση που τα χαρακτηρίζει στην ελληνική ορθόδοξη χριστιανική πραγματικότητα. Οι ερευνητές θεωρούν πως το θρησκευτικό πανηγύρι αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο μελέτης της κοινωνικής συγκρότησης σε επίπεδο κοινότητας. Σε μια αντίστοιχη παρουσίαση του πανηγυριού της Παναγίας της Χρυσοσπηλιώτισσας στην Δευτερά Λευκωσίας Κύπρου σημειώνονται τα παρακάτω που θα μπορούσαν να έχουν γραφεί και για την περίπτωση της δικής μας Ευαγγελίστριας:
Αποτελεί δημοφιλή «χώρο» υπαίθριας συνάντησης, καθώς και «τρόπο» διασκέδασης πολλών Κυπρίων, ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας. Επίσης, αποτελεί σημαντική ευκαιρία για εμπορική δραστηριότητα, καθώς προσκυνητές και επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να αγοράσουν από πλανόδιους πωλητές είδη διατροφής, και άλλα εμπορεύματα όπως παιχνίδια για τα παιδιά, είδη σπιτιού, κλπ. (…) Το Πανηγύρι της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας αποτελεί συνεκτικό δεσμό που διατρέχει την ιστορία της περιοχής και ενώνει τους κατοίκους της Δευτεράς, παρέχοντας τους το αίσθημα κοινής ταυτότητας αλλά και συνέχειας.
Όπως βλέπουμε, το εκκλησιαστικό πανηγύρι έδινε πάντα την ευκαιρία παράλληλης οργάνωσης σε μια «εμποροπανήγυρη», η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα ανά τους αιώνες στην εκκλησιαστική ορθόδοξη πραγματικότητα. Η δημιουργία αυτού του «υπαίθριου χώρου συνάντησης» είναι χαρακτηριστική σε μια σειρά προσκυνημάτων με πρώτο το φημισμένο προσκύνημα της Παναγίας της Τήνου. Επομένως, η θρησκευτική λατρευτική διάθεση η οποία εκφράζεται στο προσκύνημα δεν μπορεί να θεωρείται ασυμβίβαστη με την διασκέδαση και την οικονομική δραστηριότητα του πανηγυριού. Η σχέση αυτή αποτελεί εξάλλου βασική έκφραση του εορτασμού εδώ και αιώνες.
Ανεβαίνοντας την ανηφοριά της Πρόνοιας για τη Βαγγελίστρα, η εμπορευματοποιημένη εικόνα του πανηγυριού μένει πίσω. Το δέος, η πίστη και η αγάπη στο πρόσωπο της Παναγίας είναι εκείνο που δίνει κουράγιο και ελπίδα στους προσκυνητές της. ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ.
(Γ. Κόνδης)
