Το «Ηλιακό Χωριό» βρίσκεται στην περιοχή της Λυκόβρυσης – Πεύκης είναι ένα από τα πρώτα εγχειρήματα στην Ελλάδα που αφορά την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας σε αστικές περιοχές.
Ο σχεδιασμός του πρωτοποριακού «Χωριού του Ηλίου», όπως το αποκαλούσαν αρχικά, είχε ξεκινήσει την δεκαετία του 1980 και αποτέλεσε ένα φιλόδοξο πείραμα για τη δημιουργία ενός ενεργειακά αυτόνομου οικισμού, βασισμένου κυρίως στην ηλιακή ενέργεια. Ωστόσο, το εγχείρημα δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς οι κάτοικοι αντιμετώπισαν πολύ σοβαρά προβλήματα με τη θέρμανση και την παροχή ζεστού νερού.
Η συμφωνία για την δημιουργία του Ηλιακού χωριού έγινε στις 30 Νοεμβρίου 1978 και η επικύρωση ολοκληρώθηκε με τον νόμο 1310 το 1982. Τα θεμέλια του οικισμού μπήκαν το 1984 βάσει μελέτης του γραφείου μελετών Α.Ν. Τομπάζη και ολοκληρώθηκαν τον Μάιο του 1988 οπότε και άρχισε η σταδιακή εγκατάσταση των 435 δικαιούχων της Εργατικής Κατοικίας.
Η διαφορά της συνοικίας αυτής με τα άλλα υπόλοιπα συγκροτήματα εργατικών κατοικιών της πρωτεύουσας ήταν αφενός να στεγάσει εκατοντάδες οικογένειες που είχαν ανάγκη και αφετέρου να δοκιμαστούν νέα προηγμένα για την εποχή ενεργειακά συστήματα παροχής θέρμανσης και ζεστού νερού για οικιακή χρήση.
Το οικιστικό συγκρότημα αποτελούνταν από 435 “ηλιακές” κατοικίες με δικαιούχους του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ). Ο σχεδιασμός και η ανέγερση του Ηλιακού Χωριού έγιναν με τη συνεργασία του ΥΒΕΤ (σημερινού Υπουργείου Ανάπτυξης), του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) και του Υπουργείου Έρευνας και Τεχνολογίας της Ομοσπονδιακής Γερμανίας.
Συγχρόνως υπήρξε ενεργειακός σχεδιασμός, που λάμβανε υπόψη του τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής , με ειδικές μονώσεις , υάλινων προσόψεων, ειδικών ανοιγμάτων, διπλών τζαμιών, διάταξη των κτιρίων κ.ά.
Αναλυτικά οι ταράτσες όλων των κατοικιών εξοπλίστηκαν με ηλιακούς συλλέκτες, ενώ εγκαταστάθηκαν συγκεντρωτικά ενεργειακά κέντρα παροχής θέρμανσης και ζεστού νερού. Τοποθετήθηκαν μονώσεις πάχους 10 εκατοστών και παράθυρα με διπλά τζάμια, νυχτερινές μονώσεις, καθώς και νότιες μεγάλες γυάλινες μονώσεις . Τα κτίρια διατάχθηκαν με τρόπο έτσι ώστε να λειτουργούν σαν «φράγμα» προστασίας από τους χειμερινούς ανέμους και να εξασφαλίζουν το μέγιστο χειμερινό ηλιασμό, αλλά και το θερινό σκιασμό.
Παράλληλα, οι υπεύθυνοι του έργου διαβεβαίωναν ότι σε περίπτωση αποτυχίας μέρους των εφαρμοζόμενων συστημάτων , προβλεπόταν η λειτουργία συμβατικών συστημάτων θέρμανσης και ζεστού νερού που υπήρχαν ήδη εγκατεστημένα.
Τα πρώτα αρνητικά δείγματα του «πειράματος» του Ηλιακού χωριού έκαναν την εμφάνιση από την αρχή που εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι ένοικοι . Τα ενεργειακά συστήματα ήταν προβληματικά και τα περισσότερα διαμερίσματα αντιμετώπιζαν σοβαρό πρόβλημα στην θέρμανση και το ζεστό νερό, ενώ οι ένοικοι μετά λύπης διαπίστωσαν ότι τα εφεδρικά συστήματα που θα λειτουργούσαν σε περίπτωση βλάβης στην ουσία δεν υπήρχαν καν.
Έτσι, οι κάτοικοι του πρότυπου ενεργειακά οικισμού αναπόφευκτα κατέφυγαν σε λύση της ξυλόσομπας, του αερόθερμου και του ηλεκτρικού καλοριφέρ.
Το 2011 το πειραματικό μηχανοστάσιο που υποστήριζε αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα σταμάτησε πλήρως την λειτουργία του. Επί πολλά χρόνια οι 435 οικογένειες έκαναν εκκλήσεις στους αρμόδιους φορείς να δώσουν μια λύση. Το σενάριο σύνδεσης του χωριού με το δίκτυο φυσικού αερίου παρότι φάνταζε ελπιδοφόρο ναυάγησε το 2010. Με την κατάργηση το 2013 του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας λόγω της τρόικας , η κατάσταση έγινε ακόμη πιο χαοτική αφού ο Οργανισμός πέρασε στο ΟΑΕΔ.
Σε συνέντευξη της, τον Οκτώβριο του 2015 στην εφημερίδα «Θέση» των Βόρειων Προαστίων, η διοικήτρια του ΟΑΕΔ Μαρία Καραμεσίνη έκανε λόγο για «δίκαια τα αιτήματα των κατοίκων» και ξεκαθάριζε ότι, κατά την παράδοση των κατοικιών μέσω παραχωρητηρίων, ο οργανισμός δεν θα αποξενωθεί , αλλά αντιθέτως θα αναλάβει με δικά του έξοδα την λύση στο ενεργειακό πρόβλημα με εγκατάσταση λεβήτων φυσικού αερίου.
Παρόλα αυτά , η παραμέληση του οικισμού επί τρείς και πλέον δεκαετίες Το πάγιο αίτημα των κατοίκων εκπληρώθηκε τελικά το 2019, με την σύνδεση του Ηλιακού χωριού με το δίκτυο φυσικού αερίου.
Έτσι, παρόλο που το “Ηλιακό Χωριό” είχε καινοτόμο χαρακτήρα και έδειξε το δυναμικό της ηλιακής ενέργειας για τις αστικές περιοχές, η αποτυχία του οφείλεται σε μια σειρά από παραμέτρους που δεν ήταν επαρκώς μελετημένες από τους αρμόδιους φορείς.
Video – Photos: Michael Miller
