Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν το Κάστρο στα Ίρια, που κρύβει τα ερείπια μεσαιωνικού χωριού. Μια περιοχή η οποία κρύβει αρχαιολογικούς θησαυρούς, οι οποίοι δεν έχουν αναδειχθεί, όπως αρμόζει. Άλλωστε, η ιστορία της περιοχής των Ιρίων ξεκινά από την αρχαιότητα, όπως φανερώνει η αρχαία ονομασία Εἲρη από την οποία προέρχονται τα Ίρια. Εκτός από το αρχαίο ναυάγιο του 1200 π.Χ. στο οποίο έχουν βρεθεί σπουδαία ευρήματα, όπως κεραμικά, αμφορείς, πίθοι, και διάφορα αγγεία καθώς και μια λίθινη άγκυρα, που είναι γνωστό, ο αρχικός οικισμός των Ιρίων δημιουργήθηκε από Κρήτες πρόσφυγες την εποχή του Καποδίστρια. Όμως, υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν ότι η ευρύτερη περιοχή κατοικείται από τα αρχαία χρόνια.
Ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, στα αριστερά του δρόμου που ανηφορίζει από την πεδιάδα των Ιρίων προς την Επιδαυρία, διατηρούνται κατάλοιπα αρχαίας λατόμευσης.
Όπως τονίζει στην ιστοσελίδα της η Εφορία Αρχαιοτήτων Αργολίδας, τα ίχνη των εργαλείων των αρχαίων λατόμων διακρίνονται ακόμα στο σκληρό γκρι ασβεστολιθικό πέτρωμα, το οποίο φαίνεται πως υπήρξε η πρώτη ύλη για την κατασκευή αρχιτεκτονικών μελών τουλάχιστον από τη ρωμαϊκή περίοδο.
Παλαιότεροι ερευνητές αναφέρουν την ύπαρξη δύο ημίεργων κιόνων, στα πρανή του λόφου ανατολικότερα και σε κοντινό αγρό. Η θέση ονομάζεται από τους ντόπιους Κρανιδόστρατα, μοναδικό πια της πορείας του παλιότερου δρόμου προς τη νότια Αργολίδα.
Αξιοσημείωτος όμως είναι και ο Πύργος στα Ίρια, ένα μνημείo που προστατεύεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο 3208/2002. Η κατάσταση διατήρησής του είναι κακή, καθώς έχει καταπέσει μεγάλο τμήμα της ανωδομής του. Στη θέση όπου θα βρισκόταν η λίθινη σκάλα πρόσβαση με την κινητή γέφυρα, υπάρχει πλέον η δεξαμενή νερού του υδραγωγείου του οικισμού. Η τοιχοποιία του κτηρίου αποτελείται από αργολιθοδομή με παχιές στρώσεις κονιάματος και τμήματα τούβλων, καθώς και επιμελημένους ακρογωνιαίους λίθους. Τα ανοίγματα στο θολοσκεπές ισόγειο και στον όροφο αποτελούν μεταγενέστερες επεμβάσεις στο κτήριο. Διακρίνονται επίσης τυφεκιοθυρίδες που εξωτερικά διαμορφώνονται σε σχισμή και εσωτερικά διευρυμένες. Τέλος, η είσοδος του ορόφου σώζει διαμόρφωση που υποδηλώνει την ύπαρξη κινητής γέφυρας ως μέσο πρόσβασης στο κτίσμα.
ΦΩΤΟ: Γιάννης Χατζόπουλος
