Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν τον όρο «Tiny House», δηλαδή μικρά αυτόνομα σπίτια με διαστάσεις αρκετά μικρές αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση με νωπογραφίες εξαιρετικά raffinate.
του Κων/νου Τζιαμπάση*
Αυτή είναι η περίπτωση μιας από τις πιο πρόσφατες ανεσκαμμένες οικίες στην Πομπηία που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των ερευνών που διεξάγονται στο αρχαιολογικό εργοτάξιο της περιοχής των Αγνών Εραστών (Insula dei Casti Amanti), στην κεντρική συνοικία της αρχαίας πόλης της Πομπηίας, κατά μήκος της Οδού της Αφθονίας (Via dell’Abbondanza). Μια οικία με περιορισμένο χώρο, χωρίς το παραδοσιακό ρωμαϊκό αίθριο. Μια ιδιαιτερότητα δεδομένου ότι, παρά το μικρό μέγεθος της οικίας, δεν θα ήταν αδύνατο να εισαχθεί ένα μικρό αίθριο με την κλασική λεκάνη (impluvium) για τη συλλογή των όμβριων υδάτων, τυπική στην αρχιτεκτονική των πλούσιων κατοικιών της Πομπηίας, και που αντί αυτού σε αυτήν την περίπτωση απουσιάζει.
Η Οικία χωρίς αίθριο
Η επιλογή να αφήσουμε έξω το αίθριο πιθανότατα σχετίζεται με τις αλλαγές που περνούσε η ρωμαϊκή κοινωνία και ειδικότερα η κοινωνία της Πομπηίας κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. και ότι αυτή η ανακάλυψη επιτρέπει τη μελέτη και περαιτέρω μελέτη. Μια πρώτη επιστημονική επισκόπηση αναφέρεται στο τελευταίο άρθρο του ψηφιακού επιστημονικού περιοδικού του Πάρκου.
Το σπίτι (Οικία IX, 12) είναι εντυπωσιακό για το υψηλό επίπεδο διακοσμήσεων τοίχων, το οποίο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την όμορη, μεγαλύτερη και πλουσιότερη Οικία των Ζωγράφων επί το έργο». Χάρη στην ανακάλυψη μιας καλοδιατηρημένης τοιχογραφίας, που αντιπροσωπεύει τον μύθο του Ιππόλυτου και της Φαίδρας, ονομάστηκε προσωρινά «Οίκος της Φαίδρας».
Οι δύο χώροι (δωμάτια) που βρίσκονται υπό έρευνα βρίσκονται στο πίσω μέρος της οικίας. Στον πρώτο, εκτός από τη μυθολογική εικόνα με τον Ιππόλυτο και τη Φαίδρα, οι τοίχοι είναι θαυμάσια διακοσμημένοι με νωπογραφίες του 4ου ρυθμού και απεικονίζουν άλλες σκηνές βγαλμένες από τις μυθικές ιστορίες των κλασικών μύθων: μια αναπαράσταση μιας συναναστροφής μεταξύ Σατύρου και Νύμφης, μια εικόνα με ένα θεϊκό ζευγάρι, ίσως να είναι η Αφροδίτη και ο Άδωνις, καθώς και μια σκηνή, δυστυχώς κατεστραμμένη από τις εξερευνήσεις και τις επεμβάσεις της περιόδου των των Βουρβόνων του Βασιλείου της Νάπολη, στην οποία πιθανώς μπορεί να αναγνωριστεί η μυθική σκηνή της Κρίσης του Πάριδος.
Ένα παράθυρο, δίπλα στη μικρή εικόνα με τον Ιππόλυτο και τη Φαίδρα, ανοίγει σε μια μικρή αυλή, όπου πραγματοποιούνταν οικοδομικές εργασίες την ώρα της έκρηξης, που χαρακτηρίζεται στην είσοδο από την παρουσία ενός μικρού οικιακού βωμού(lararium) με πλούσια ζωγραφική. διακόσμηση με φυτικά και ζωικά μοτίβα σε λευκό φόντο.
Η αυλή έχει στεγασμένο χώρο που προηγείται μιας μεγάλης πισίνας με τοίχους βαμμένους κόκκινους. Γύρω του έτρεχε ένα κανάλι, το οποίο επέτρεπε στο νερό της βροχής να μεταφερθεί προς το στόμιο ενός πηγαδιού που συνδέονταν με μια υπογεια δεξαμενή στέρνα.
Η Οικία ΙΧ 12, Β – Οικιακού Βωμού (Lararium)
Στη διακόσμηση του οικιακού βωμού ξεχωρίζει στο επάνω μέρος ένα αρπακτικό πουλί εν πτήση, πιθανότατα ένας αετός, που κρατά ένα κλαδί φοίνικα στα νύχια του και στο κάτω μέρος η κύρια σκηνή που αποτελείται από δύο αντικριστά φίδια, που πλαισιώνουν έναν βωμό με και ένας κυκλικός και αυλακωτός άξονας στον οποίο τοποθετούνται οι προσφορές. Μπορούν να αναγνωριστούν στα αριστερά: το κουκουνάρι, ένα ανασηκωμένο στοιχείο που υποστηρίζει ένα αυγό, αυτό που φαίνεται να είναι ένα σύκο και μια ημερομηνία. Γεμίζουν το φόντο της σκηνής δύο θάμνοι με λογχοειδή φύλλα και κίτρινα και κόκκινα μούρα πάνω στα οποίους κινούνται τρία σπουργίτια.
Τελετουργικά αντικείμενα βρέθηκαν μέσα στην κόγχη, με την τελευταία προσφορά πριν από την έκρηξη του 79 μ.Χ. που κατέστρεψε την Πομπηία: ένα θυμιατό σε άχρωμη κεραμική και ένα λυχνάρι, και τα δύο με εμφανή τα ίχνη καύσης. Εργαστηριακές αναλύσεις κατέστησαν δυνατή την αναγνώριση υπολειμμάτων κλαδιών με οσμές αποστάγματα, ενώ πίσω από τα δύο αντικείμενα βρέθηκαν δύο μέρη αποξηραμένου σύκου. Επιπλέον, στην επιφάνεια του βωμού βρέθηκαν δύο λωρίδες έγχρωμου μαρμάρου και ένα τρίτο στοιχείο, πιθανότατα σε κόκκινο μάρμαρο, με απεικόνιση προσώπου που αποδίδεται στη διονυσιακή σφαίρα, πιθανότατα ενός Σιληνού.
Τέλος, στο μπροστινό μέρος του βωμού εντοπίστηκε τετράπλευρη και χυτή μαρμάρινη βάση, με κεντρικό περίβλημα και αριστερά σιδερένιο μαχαίρι του οποίου η λαβή καταλήγει σε κρίκο για ανάρτηση.
Επί του παρόντος, οι αρχαιολόγοι του Αρχαιολογικού χώρου της Πομπηίας εργάζονται στον βορειοανατολικό τομέα, μέσα σε μια σειρά από δωμάτια με πρόσβαση από μια μικρή ανατολική στενωπό ώστε να παραδώσουν το έργο το συντομότερο δυνατόν ώστε να γίνει κτήμα των πολλών.
Αυτά τα θραύσματα της ιστορίας μας πηγαίνουν πέρα από το χρόνο, φέρνοντας στο φως τη ζωτικότητα και την πνευματικότητα ενός πολιτισμού που μας μιλάει ακόμα και σήμερα μέσω της τέχνης και της μνήμης.
*Ο Κων/νος Χ. Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
