Η Παναγία Καταφυγίων βρίσκεται περίπου 10 χιλιόμετρα νοτίως του Δερβενίου Κορινθίας, επί της οδού που οδηγεί στο ορεινό Σαραντάπηχο. Φθάνοντας στην περιοχή αντικρίζουμε την είσοδο της εκκλησίας που μας οδηγεί στο Ναό με τις υπόλοιπες ενδιαφέρουσες επεκτάσεις του.
Φωτό: Άκης Ντάνος
Την προσωνυμία του το μοναστήρι έχει αποκτήσει από τα Καταφύγια, την περιοχή που οικοδομήθηκε.
Στην περιοχή «καταφύγια» και μέσα σε δυσπρόσιτες σπηλιές και σε απόκρημνα βράχια, είχαν καταφύγει οι Ζαχολίτες στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, για να κρυφτούν και να αποφύγουν τους διωγμούς των κατακτητών.
Σύμφωνα με την παράδοση η χρονολογία μετάβασης των ανθρώπων στην περιοχή και η κατασκευή της εκκλησίας άρχισε το 1782.
Μέχρι το 1880 στο εξωκλήσι διακονούσε μία μοναχή η οποία το εγκατέλειψε λόγω των δυσκολιών πρόσβασης και διαβίωσης σε αυτό.
Φωτό: Άκης Ντάνος
Αργότερα, οι θρησκευόμενοι κάτοικοι της περιοχής, βλέποντας την ανάγκη που απαιτούσε βελτίωση και ανάδειξη του ιερού αυτού προσκυνήματος, που μαζί με την ιερά μονή Προφήτη Ηλία Κούτου και τον ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Ζαχόλης είναι τα θρησκευτικά στολίδια της περιοχής, άρχισαν την βελτίωσή του.
Το 1969 επί εφημερίας του μακαριστού π. Παπανδρεάδη Νικ. που εφημέρευε στη περιοχή, με μεγάλη προσπάθεια λόγω εδάφους, σκάλισαν στους βράχους σκαλοπάτια που συνέδεσαν την εκκλησία με τον δημόσιο δρόμο που οδηγεί από το Δερβένι στη Ζάχολη.
Το 1983 με πρωτοβουλία του μακαριστού π. Χρ. Διαμαντίδη υδροδοτήθηκε η εκκλησία.
Το 2002 ηλεκτροδοτήθηκε.
Από το 1996 και μέχρι σήμερα την ανακαίνιση, επέκταση, βελτίωση και συντήρηση της Παναγίας Καταφυγιώτισσας έχει αναλάβει ο Γεώργιος Ρούσσος, κάτοικος Άνω Αιγιαλού. Με προσωπική εργασία, με καλαισθησία, με σεβασμό στο περιβάλλον, την ιστορία και την αγιότητα του χώρου , έκτισε μία επιβλητική είσοδο, ανακατασκεύασε το παλιό κελί, δημιούργησε κρυφό σχολειό, αποτύπωσε λαογραφικές στιγμές της περιοχής, συνέδεσε με στοές λαξευμένες στους βράχους όλους τους χώρους που εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες.
Φωτό: Άκης Ντάνος
Η Παναγία των Καταφυγίων ανήκει διοικητικά στη Μητρόπολη Κορινθίας. Εορτάζει πανηγυρικά στις 23 Αυγούστου και συγκεντρώνει πλήθος πιστών από την ευρύτερη περιοχή.
