Σάτυρος και η Μαινάδα, προσωποποίηση του δαιμονικού ο πρώτος και του οργιαστικού πνεύματος της φύσης η δεύτερη, είναι συνδεδεμένοι με την λατρεία του Διονύσου και απεικονίζονται συνήθως ως κυνηγός και θήραμα.
Επιμέλεια: Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης*
Η ερωτική ένταση του γυμνού σώματος της Μαινάδας και η σεξουαλική προσέγγιση του – κατά κανόνα – ιθυφαλλικού Σατύρου εμπνέουν πολλές παραστάσεις συνεύρεσης μελών του Διονυσιακού θιάσου.
Το ζευγάρωμα του ίδιου του θεού Διονύσου με την κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, μετά την εγκατάλειψή της από τον Θησέα στη Νάξο, αποτελεί μια τρυφερή παραλλαγή αυτών των ερωτικών προσεγγίσεων. Άλλωστε η μέθεξη με την θεά του έρωτα Αφροδίτη από κοινού με τον Διόνυσο έδινε, κατά τον Λουκιάνο (Έρωτες, 12), μεγαλύτερη απόλαυση.
Σε βακχικά όργια λαμβάνουν μέρος και τα υπόλοιπα μέλη της ακολουθίας του Διονύσου, όπως οι Σειληνοί, μυθικοί δαίμονες, οι οποίοι στον ομηρικό Ύμνο στην Αφροδίτη (V Υ1 στ. 262-263) περιγράφονται να ερωτοτροπούν στις σπηλιές με τις Νύμφες. Ο τραγοπόδαρος Παν, από την άλλη, ποιμενικός θεός με βασική ιδιότητα την προθυμία του για γονιμοποίηση, καταδιώκει ανεξαιρέτως νεαρούς άνδρες, ζώα, ακόμα και θεές και επώνυμες νύμφες, όπως η Σύριγξ και η Πίτυς, οι οποίες προκειμένου να αποφύγουν τη σεξουαλική συνεύρεση μεταμορφώθηκαν σε δέντρα, καλαμιά και πεύκο αντίστοιχα. Σε σκηνές ερωτοτροπίας επιδίδονται ενίοτε και μέλη θαλάσσιων θιάσων, όπως Νηρηίδες και Τρίτωνες.
Το στήριγμα τραπεζιού (τραπεζοφόρο), που βρέθηκε στο Γύθειο πριν το 1848 και κοσμείται με μορφή Σατύρου, ο οποίος προσεγγίζει με ερωτική διάθεση την Μαινάδα σε έκσταση. Η γυναικεία μορφή εικονίζεται να χορεύει παίζοντας τύμπανο, ενώ το στροβίλισμα του κορμιού της προκαλεί το ανέμισμα του ενδύματος, αποκαλύπτοντας το γυμνωμένο σώμα της. (Εικ.1)
Σημείωση: Αλλά για να μπορούμε όλα αυτά τα ευρήματα / τέχνεργα να τα απολαμβάνουμε ελεύθερα στο δικό μας Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα δεν θα πρέπει να εφαρμοστεί το Σ/Ν που ορίζει την μετατροπή των πέντε μουσείων σε ΝΠΔΔ και ιδιαίτερα οι διατάξεις για τον μακροχρόνιο δανεισμό ευρημάτων σε ξένα μουσεία. Ο κακός νόμος πάντα μπορεί να αλλάξει, μια και στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
*Ο Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
