Μέσα από το τεράστιο κρατικό αρχειακό υλικό [της Αθήνας] αναδεικνύονται άγνωστες πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Χιλιάδες χειρόγραφα – τεκμήρια γραμμένα με μελάνι και φτερό, [συχνά από ανθρώπους με στοιχειώδη γνώση γραφής] και ταξινομημένα μόνο χρονολογικά συνθέτουν ώρα την ώρα, μέρα την μέρα, ρεαλιστικές εικόνες της ιστορικής εκείνης περιόδου.
Ανάμεσα σε διαταγές, εντολές, διοικητικές αποφάσεις, που αποτυπώνουν άγνωστες ιστορικές λεπτομέρειες μέσα στην βία του χρόνου, τις στιγμές αγωνίας και του επαπειλούμενου κινδύνου υπάρχουν και έγγραφα κοινωνικών διεκδικήσεων αλλά και επιστολές που εκφράζουν την απόγνωση, τον ανθρώπινο πόνο, την σκληρή πραγματικότητα.
Και μεταξύ αυτών ένα πλήθος από αφανείς αγωνιστές [ή οι απόγονοι και μέλη των οικογενει- ών τους], που ζητούσαν την ευσπλαχνία της Διοίκησης και με τις γραφές τους αποτυπώ- νουν αυθεντικά τις συνθήκες που επικρατούσαν τα χρόνια της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
Οι παρακάτω επιστολές σώζονται κύρια στους φακέλους της Γεν.Γραμματείας Ι. Καποδίστρια
Επιστολή 1η: Εξοχότατε… Τέσσαρες υιούς είχαμε δια υποστήριγμα της οικίας μας και παρηγοριά των γηρατειών μας και τους χάσαμε και τους τέσσαρες εις διαφόρους κατά των εχθρών σημαντικές μάχες .Μ ’όλα ταύτα ο σίδηρος του πολέμου δεν αρκέσθηκε εις τοσαύτα σφάγια .ηθέλησε δια κολοφώνα της δυστυχίας μας να θερίσει και την ζωή του γαμβρού μας ,και ν’αφήσει την θυγατέρα μας χήρα και περικυκλωμένη από ανήλικα παιδιά … Ναύπλιο τη 21 Ιανουαρίου 1832 Παναγιώτης Προύτζος και συμβία του – ‘’[από Προυτζέικα ]
Επιστολή 2η: ’’Εξοχότατε … ο υιός μου και ο γαμβρός μου, που ήταν μόνη σωτηρία των γηρατειών μου και στηρίγματα της οικογένειάς μου, αγωνιζόμενοι υπέρ της Πατρίδος κατά των απίστων, εντίμως και ανδρείως θυσιάσθηκαν εν Ναυπλίω κατά το λεγόμενο’ νησί της Άριας…’’ Στην συνέχεια η χήρα Αναστασία του Οικονόμου από το Κρανίδι, περιγράφει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των ανήλικων παιδιών τους και της οικογένειάς της
Επιστολή 3η: ‘’Εξοχότατε Κυβερνήτα ’’..εις τόπον λεγόμενο Κρεμμύδι έπεσα αιχμάλωτος εις χείρας του εχθρού και Κύριος είδε τέταρτος χρόνος ήδη, τα όσα δοκίμασα εις την Αλεξάνδρεια, εις την αιχμαλωσία ευρισκόμενος. Αυτά όλα δια την αγάπη της Πατρίδος. Αλλά και πάλιν είδα το φώς του Ηλίου εις την Ελλάδα. Αλλά παρ’ ελπίδα και αποτυχίας μου βεβαιώθηκα ήδη το σκοτωμό δύο υιών μου, εις την μάχη του Μεσολογγίου, την σκλαβιά θυγατέρων μου εις χείρας του εχθρού και τον θάνατον της συζύγου μου μείνας μόνον εγώ κορμί ξερό …τη 30 Σεπτεμβρίου 1828 ’Θεόδωρος παπα Ζαφειρίου’’
Επιστολή 4η: Ο Γ. Σπορίδης έγραφε για τον αγωνιστή, αλλα ανήμπορο πατέρα του‘’…….όστις υπέμεινε όλα τα τρωϊκά δεινά, όστις είδε τα κτήματά του πυρπολούμενα, την περιουσία του διαρπαγείσα ,την σύζυγό του αρπαχθείσα από την κόμη και σφαγείσα,τέκνα του αρπαχθέντα και σκλαβωθέντα, τα κορίτσια του τουρκισθέντα δια της βίας και θεραπεύοντα ακόμη τα κτηνώδεις των αγαρηνών ορέξεις …. ‘’ ’[Φακ.Υπ.Δικαίου]’
Για τις συνθήκες αιχμαλωσίας ο Αντώνης Τζούνης απεσταλμένος από τον Καποδίστρια στον Ιμπραήμ πασά , περιέγραφε :: ’’ Εξοχότατε :.’’….είδα γυμνούς αιχμαλώτους μπροστά στην σκηνή του Ίμπραήμ να τους σταμπάρουν με ένα καυτό σίδερο και ύστερα να τους ρίχνουν στο μπουντρούμι για να σαπίζουν μέσα στην υγρασία ίσαμε να έρθει το καράβι να τους μπαρ- κάρουν για την Αίγυπτο, μακριά από το αγαπημένο χώμα της πατρίδος ποτισμένο με τον ιδρώτα και με τα δάκρυά τους,…..
Είδα παπάδες σταυρωμένους, είδα άλλους δεμένους στα λιόδενδρα να ψήνονται στην σιγανή φωτιά…..’ -Μεσσηνιακά Νέα
Σε κατάλογους των αρχειακών πηγών, καταγράφονται ονομαστικά εκατοντάδες κάτοικοι της Πελοποννήσου αιχμάλωτοι του Ιμπραήμ. Άνδρες, αλλά κυρίως παιδιά ακόμη και νηπιακής ηλι-κίας και γυναίκες σύρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Ελάχιστες γυναίκες που επέστρεψαν μετά από χρόνια περιέγραφαν ‘’ ..αρπαχθείσα εγώ αιχμάλωτος παρά των καταδιωκόντων ημάς τούρκων, απήλθα από πόλη εις πόλη από ξένη γη εις άλλη, αιχμάλωτος ούσα επωλήθην ως κτήνος τοσάκις..’’ [ΦΑΚ.ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΩΝ]
Επιστολή 5η: ‘’’Εξοχότατε Κυβερνήτα …Ιδέτε την αθλιότητα εις την οποίαν κατάντησα. Αφοῦ έπολέμησα είς διάφορα μέρη της Πελοποννήσου ….ευρέθην και εις την γεννωμένη ανά μέσον Σαμπρίκης και Μανιάκης …,έν ή έπεσε ό αοίδημος Γρηγόριος Δικαίος ό Φλέσσας. Έν ώ Κυβερνήτα είμεθα τρείς χιλιάδες τον αριθμόν εις την στιγμήν εκείνη ιδόντες το σμήνος των πολεμίων έφυγον, εμείναμε επτακόσιοι περίπου στρατιώτες .διήρκησε δε ή μάχη ώρας δέκα. Εκ των επτακοσίων δε μόλις εύρον οι πολέμιοι εξήκοντα ζωντανούς μεν, αλλά πληγωμένους απήγον είς το Νεόκαστρο ,ένθα … ακρωτηρίασαν κατά διάφορα μέλη. Ηκρωτηρίασαν δε και εμέ κατά τους πόδας μου και τρόπω ασπλάχνως ,ως ό μάγειρας όταν κόπτει το κρέας αλύπως όταν θέλει να κάμει ψητό…. Διασωθείς δε εύρον τρία μου τέκνα αιχμαλωτισμένα και τα άλλα εις αθλία κατάσταση, ώστε παρ’΄αθλιοτάτου προσδοκώσι κηδεμονία. Γιώργος Άρκαδινός. Ο Αρκαδινός στην συνέχεια κατέληξε ληστής .Εντάχθηκε στην συμμορία του Καραχάλιου [που και αυτός είχε για χρόνια αγωνισθεί υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.]. Καταδιώχθηκαν και εκτελέστηκαν από απόσπασμα στα βουνά της Γκούρας
Επιστολή 6η: ’Έξοχότατε. Οι υπογεγραμμένοι κάτοικοι του χωριού Λυγουριού ότι από καιρόν της Επαναστάσεως δεν ελλείψαμε εν πρώτοις από την πολιορκία Ναυπλίου ετρέξαμε όλοι μας με έξ’ ιδίων μας έξοδα και θυσίες του αίματός μας και εις όσας εκστρατείας έγιναν πάντοτε είμεθα πρόθυμοι και στο τέλος εις τον εν Μανιάκι πόλεμο του μακαρίτη Γρηγορίου/ Φλέσια εθυσιάσθησαν δεκατρείς άνδρες του χωριού μας κε λιμοκτονούνε αι γυναίκες και τα παιδιά των… οι δημογέροντες Αναγνώστης Λιάτας και Γιάννης Γκατζιος [Φακ,υπ.Οικομομίας]‘’
Σε καμία αφηγηματική πηγή δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά στην συντεταγμένη αποστολή 292 ανδρών της επαρχίας Ναυπλίου στο Μανιάκι, εκ των οποίων 30 ήταν από το Λυγουριό. Ούτε φυσικά γίνεται καμιά αναφορά στην συλλογική Θυσία τους. Ιδιαίτερα για το Λυγουριό, η μοναδική γνωστή μέχρι σήμερα συλλογική προσφορά των κατοίκων στον Αγώνα του ’21,ήταν η μεταφορά με τα ζώα τους πολεμοφοδίων και τροφών στους αγωνιστές του Μεσσηνιακού κόλπου. …
Προς Τιμή των ΔΕΚΑ ΤΡΙΩΝ ΠΕΣΣΟΝΤΩΝ ΛΥΓΟΥΡΙΑΤΩΝ ,που ήταν και η μεγαλύτερη μαζική θυσία κατοίκων του μικρού χωριού στους αγώνες της Ελευθερίας, φυτεύτηκε πρόσφατα μια ελιά στον τόπο της θυσίας του στο Μανιάκι, στα ταμπούρια, [που οι ίδιοι έκτισαν]. Στις ρίζες της προστέθηκε λίγο χώμα από χωράφι της περιοχής Χελιδώνι Λυγουριού, που τότε ανήκε στην ιδιοκτησία του χιλίαρχου Δημήτρη Λιάτα και ήταν ένας από τους θυσιασθέντες στην σημαντική αυτή μάχη
Ευχή και ελπίδα η ελιά να ζήσει στο ξερό και άγονο πεδίο της μάχης και οι υπέροχοι εκείνοι άνθρωποι και οι πραγματικές Αξίες του τόπου να μην ξεχασθούν.
Αντώνης Ξυπολιάς
Μάρτιος 2021
