Το Ναύπλιο, την Μεγάλη Εβδομάδα, παύει να είναι απλώς πόλη. Γίνεται σώμα μνήμης. Δεν είναι μόνο η εκκλησιαστική ακολουθία που καθορίζει το κλίμα – είναι το ίδιο το τοπίο που συλλειτουργεί. Τα σοκάκια του, οι καμπάνες, οι σκιές στους τοίχους, η ατμόσφαιρα στα στενά της Παλιάς Πόλης – όλα μιλούν μια γλώσσα παλαιότερη από τον άνθρωπο, όπου η μνήμη μετρά περισσότερο από τον ήχο.
Εδώ δεν χρειάζεται σκηνογραφία η πόλη είναι ήδη σκηνή. Και είναι μια σκηνή μαρτυρική.
Όμως σήμερα, αυτή η πόλη που κάποτε περπατήθηκε από βασιλείς, στρατηγούς, ήρωες, επαναστάτες και ποιητές, βιάζεται καθημερινά. Όχι από τον χρόνο – ο χρόνος είναι ευγενής όταν δεν τον προκαλείς – αλλά από τον άνθρωπο, που βάζει το κέρδος που προκύπτει από μία χωρίς σχέδιο τουριστική «αξιοποίηση», πάνω από τη συλλογική μνήμη. Μια μνήμη που δεν έχει ιδιοκτήτη, γιατί αφορά το σύνολο.
Η Μεγάλη Εβδομάδα προσφέρει ένα σπάνιο, σχεδόν ιερό, παράθυρο αυτογνωσίας. Καθώς οι επιτάφιοι διασχίζουν τις γειτονιές της Παλιάς Πόλης, περνούν ανάμεσα σε ανεπαίσθητες πληγές: ετοιμόρροπα ή ερειπωμένα κτήρια, παράταιρα κτίσματα, τραπεζοκαθίσματα παντού στα γραφικά δρομάκια, επιγραφές φωτεινές μέσα στο σκοτάδι της Ιστορίας. Σαν να μην ξέρουμε πού στεκόμαστε. Σαν να μη μας ενδιαφέρει πού πατάμε.
Θα ‘πρεπε να τρέμει το χέρι μας κάθε φορά που είναι να γκρεμίσουμε ή να χτίσουμε κάτι στ’ Ανάπλι, αναφέρει ο Α. Τερζάκης, όχι από φόβο, αλλά από επίγνωση. Από ευθύνη. Διότι σε κάθε γωνιά αυτής της πόλης είναι θαμμένο ένα κομμάτι από την ψυχή της Ελλάδας.
Το ζήτημα δεν είναι αρχιτεκτονικό. Είναι ηθικό. Το τι κάνουμε με τις πόλεις μας, δείχνει ποιοι είμαστε ως λαός. Και το Ναύπλιο είναι καθρέφτης. Αν παραμορφωθεί, χάνουμε όχι μόνο το είδωλο, αλλά και την ίδια μας την εικόνα. Αν η Ιστορία μετατραπεί σε ντεκόρ, τότε ο Πολιτισμός έχει ήδη παραιτηθεί.
Όλα αυτά, βέβαια, δεν είναι θεωρητικά. Είναι απολύτως επίκαιρα.
Το εμβληματικό Μπούρτζι – το φρούριο-σύμβολο, καρφωμένο μέσα στη θάλασσα σαν άγρυπνος φρουρός – παραμένει στα χέρια της ΕΤΑΔ. Εκμεταλλευόμενο, φημολογούμενο, αμφισβητούμενο. Τι μέλλον του επιφυλάσσεται; Μουσείο; Εστιατόριο; Venue για VIP δεξιώσεις; Ποιος αποφασίζει και με ποια κριτήρια για κάτι που είναι κοινό κτήμα όλων;
Και από την άλλη, η σχεδιαζόμενη μαρίνα. Έργο μεγάλης κλίμακας, με ελλειμματική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και απουσία ουσιαστικού διαλόγου με την κοινωνία. Τι θα σημάνει αυτό για την παραλιακή ταυτότητα της πόλης; Τι για τη θαλάσσια ζωή, τη θέα, την καθημερινότητα;
Και πιο νότια, η Καραθώνα. Η μεγάλη ανάσα του Ναυπλίου. Μια παραλία-σύμβολο. Τι μέλλει γενέσθαι με την τύχη της; Θα παραμείνει τόπος ελεύθερης πρόσβασης και φυσικής ομορφιάς ή θα παραδοθεί κι αυτή στα γρανάζια μιας «ανάπτυξης» χωρίς πρόσωπο;
Η Μεγάλη Εβδομάδα μάς θυμίζει τη συντριβή ως δρόμο προς την ανάσταση. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει πρώτα να συντρίψουμε και τις πόλεις μας για να τις ξαναφτιάξουμε. Ο σεβασμός στο παρελθόν δεν είναι νοσταλγία· είναι διορατικότητα. Είναι ένα είδος πίστης που έχει έργα, όχι λόγια.
Το Ναύπλιο είναι σύμβολο. Κι αν το βιάζουμε στο όνομα της τουριστικής οικονομίας, αυτό λέει περισσότερα για εμάς απ’ ό,τι για τους τουρίστες.
Η αληθινή Ανάσταση για μια πόλη έρχεται όταν αποφασίσουμε να σταματήσουμε την κατρακύλα και να φυλάξουμε ό,τι δεν μπορεί να ξαναχτιστεί.
Και το Ανάπλι, ας μην το ξεχνάμε, δεν είναι απλώς μια όμορφη πόλη. Είναι ιερός τόπος. Ας του φερόμαστε αναλόγως.
Ανάπλι Κυριακή των Βαΐων.
13-04-2025
Τάκης Πασσαλής
