Η επικοινωνία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε οργανισμού, διαμορφώνοντας τόσο το κλίμα στην εργασία όσο και την αποδοτικότητα. Καθώς οι επαγγελματικές σχέσεις και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι σύνθετες, η επικοινωνία συχνά αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις λόγω προκαταλήψεων, τόσο από την πλευρά του πομπού όσο και από εκείνη του δέκτη.
Γράφει η Φωτεινή Δασακλή*
Οι προκαταλήψεις αυτές μπορεί να βασίζονται σε προσωπικές εμπειρίες, στερεότυπα ή και ανεπίσημους κανόνες που έχουν διαμορφωθεί μέσα στον οργανισμό.
Η πρόκληση..
Συχνά, ο πομπός μπορεί να υποθέσει ότι ο παραλήπτης έχει ήδη κατανοήσει το πλαίσιο ή τις λεπτομέρειες μιας συγκεκριμένης εργασίας, με αποτέλεσμα να παραλείπει κρίσιμες πληροφορίες. Αντίστοιχα, ο δέκτης, φορτωμένος από προκαταλήψεις για τις ικανότητες ή τις προθέσεις του πομπού, μπορεί να ερμηνεύσει το μήνυμα με έναν τρόπο που δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική πρόθεση πίσω από αυτό.
Τέτοιου είδους προκαταλήψεις μπορούν να οδηγήσουν σε παρανοήσεις ή ακόμα και σε παρεξηγήσεις, ειδικά όταν τα μηνύματα φιλτράρονται από προσωπικές πεποιθήσεις, οι οποίες με τη σειρά τους αλλοιώνουν τις πληροφορίες. Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε πως η αίσθηση ότι δεν γίνονται κατανοητές οι πραγματικές προθέσεις, δημιουργεί μία απόσταση μεταξύ των μελών της ομάδας, μειώνοντας ακόμα και την εμπιστοσύνη μεταξύ τους. Στην ουσία, οι προκαταλήψεις εμποδίζουν τον ανοιχτό διάλογο και την αποτελεσματική συνεργασία, στοιχείο απαραίτητο για την επίλυση σύνθετων θεμάτων.
Αλλάζοντας οπτική…
Η ψυχολογία μας διδάσκει ότι ο ανθρώπινος νους λειτουργεί συχνά με βάση προκαταλήψεις και αυτοματοποιημένες αντιδράσεις. Στον εργασιακό χώρο, η αυτογνωσία και η κατανόηση των προσωπικών μας προκαταλήψεων μπορούν να βοηθήσουν στο να γίνουν οι επικοινωνιακές προσπάθειες πιο ειλικρινείς και πιο ανοιχτές.
Η διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού (ΔΑΔ) από την άλλη πλευρά, μπορεί να εφαρμόσει στρατηγικές εκπαίδευσης και ανάπτυξης που ενισχύουν την αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση μεταξύ των εργαζομένων, με στόχο τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου θα αισθάνονται άνετα στο να εκφράζουν τις απόψεις τους χωρίς φόβο κρίσης. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβάλει στη μείωση των προκαταλήψεων.
Ξεκινώντας με βασικό γνώμονα την εκπαίδευση, μπορούν για παράδειγμα να εφαρμοστούν σεμινάρια και workshops τα οποία θα εστιάζουν στην ενεργητική ακρόαση, την ενσυναίσθηση και την αναγνώριση προκαταλήψεων. Μέσα από αυτά οι εργαζόμενοι θα μπορούν να μάθουν πώς να εκφράζονται με σαφήνεια και να ακούν προσεκτικά. Ειδικότερα, η προώθηση της ενσυναίσθησης θα βοηθήσει τους εργαζομένους να κατανοήσουν τις διαφορετικές προοπτικές και εμπειρίες των συναδέλφων τους.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι βεβαίως και η τακτική ανατροφοδότηση, η οποία θα μπορεί να γίνεται τόσο από συναδέλφους όσο και από τους ανωτέρους. Η σωστή ανατροφοδότηση μπορεί να εντοπίσει και να διορθώσει παρανοήσεις προτού εξελιχθούν σε μεγαλύτερα προβλήματα. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη και η συνεχής βελτίωση των επικοινωνιακών διαδικασιών. Βεβαίως, η συγκεκριμένη διαδικασία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Είναι μείζονος σημασίας να θυμόμαστε πως η ανατροφοδότηση δεν συνίσταται σε επαίνους, κριτική ή επιθέσεις κατά ενός ατόμου, και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μέσο πειθαρχίας
Επιπροσθέτως, η ΔΑΔ μπορεί να ενσωματώσει τεχνικές αυτοαξιολόγησης, βοηθώντας τους εργαζόμενους να εντοπίζουν τις δικές τους προκαταλήψεις και να ξεκινήσουν να λειτουργούν με στόχο την εξάλειψή τους. Επιπλέον, η δημιουργία μικρών ομάδων εργασίας ή ομάδων συζήτησης μπορεί να διευκολύνει τα θέματα επικοινωνίας και να επιτρέψει την ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
Τέλος, η ενίσχυση των δεξιοτήτων επικοινωνίας και η ανάπτυξη ενός εργασιακού περιβάλλοντος το οποίο προάγει τη διαφάνεια και την ενσυναίσθηση, είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων θεμάτων. Όταν οι εργαζόμενοι αισθάνονται ότι οι απόψεις τους εκτιμώνται και ότι οι επικοινωνιακές τους προσπάθειες γίνονται κατανοητές χωρίς παραμόρφωση, τότε το συνολικό εργασιακό περιβάλλον βελτιώνεται σημαντικά.
Συνοψίζοντας…
Αναμφίλεκτα, η επικοινωνία είναι ένα δυναμικό εργαλείο που, όταν χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί να αναδείξει το δυναμικό ενός οργανισμού. Οι προκαταλήψεις, είτε αυτές προέρχονται από τον πομπό είτε από τον δέκτη, αποτελούν εμπόδιο στην ανοιχτή και αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών. Δρώντας όμως θεραπευτικά μέσα από την εκπαίδευση, την ενσυναίσθηση και την τακτική ανατροφοδότηση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα εργασιακό οικοσύστημα όπου η επικοινωνία θα λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης και καινοτομίας.
Φωτεινή Δασακλή: MSc Εκπαίδευση, Ανθρώπινο Δυναμικό, Πολιτικές Απασχόλησης
Σχετική βιβλιογραφία
Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2017). Organizational behavior.
Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases.
