Στην ιστορία της ανθρωπότητας, ορισμένα ονόματα λάμπουν ως φάροι φωτεινοί, καθοδηγώντας μας στα μονοπάτια του θάρρους και της ελπίδας. Ένα τέτοιο όνομα είναι της Χάριετ Τάμπμαν, μιας γυναίκας που γεννήθηκε σκλάβα αλλά αφιερώθηκε στην απελευθέρωση των άλλων.
της Ιωάννας Ιωαννίδη
Η ζωή της, γεμάτη θυσίες, κινδύνους και αδιάκοπη πάλη για τη δικαιοσύνη, αποτελεί υπόδειγμα αντοχής και ανθρωπισμού. Από τα παιδικά της χρόνια στα βάθη της καταπίεσης μέχρι την ανάδειξή της ως ηγέτιδας της ελευθερίας και της ισότητας, η Χάριετ Τάμπμαν αποτελεί έναν αιώνιο ύμνο στη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής.
Η Χάριετ Τάμπμαν, γεννημένη ως Αραμίντα Ρος γύρω στο 1820, ήρθε στον κόσμο υπό τις πιο σκληρές συνθήκες. Σε μια φάρμα του Μέριλαντ, η ζωή της ξεκίνησε μέσα στα δεσμά της δουλείας, όπου κάθε πνοή ήταν ένα σύμβολο αδικίας. Η οικογένειά της, δέσμια ενός απάνθρωπου καθεστώτος, δεν μπορούσε να προστατεύσει ούτε τα ίδια της τα παιδιά από τη μοίρα που τους είχε επιβληθεί. Η αλλαγή του ονόματός της σε «Χάριετ», εμπνευσμένη από τη μητέρα της, δεν ήταν απλώς μια πράξη προσωπικής ταυτότητας αλλά και μια πρώτη ένδειξη της δύναμής της να ορίζει τη μοίρα της.
Από την τρυφερή ηλικία των πέντε ετών, η Χάριετ βίωσε την αθλιότητα της σκλαβιάς, υπηρετώντας σε σπίτια, όπου το κάθε της βήμα συνοδευόταν από φόβο και εξευτελισμό. Στα δώδεκά της, στάλθηκε στα χωράφια, όπου οι συνθήκες ήταν ακόμη πιο απάνθρωπες. Η παιδική της ηλικία στιγματίστηκε από τη βία και την εκμετάλλευση, αλλά και από ένα τραύμα που θα τη συνόδευε για όλη της τη ζωή. Προσπαθώντας να προστατεύσει μια άλλη σκλάβα από τη βία ενός επιστάτη, η Χάριετ χτυπήθηκε βίαια στο κεφάλι από ένα σιδερένιο αντικείμενο. Το τραύμα αυτό προκάλεσε χρόνιες κρίσεις ύπνου και ζαλάδας, αλλά δεν κατάφερε να λυγίσει την ψυχή της.
Αντίθετα, η εμπειρία αυτή τη βάθυνε στη θρησκευτικότητα της και της έδωσε την ακλόνητη πίστη πως την καθοδηγούσε ένα θεϊκό χέρι.
Το 1849, η Χάριετ Τάμπμαν έκανε το πρώτο τολμηρό της βήμα προς την ελευθερία. Με μοναδικό οδηγό τον Πολικό Αστέρα και τη βοήθεια μιας συμπονετικής λευκής γυναίκας, η Χάριετ διέσχισε δάση και ποτάμια, διαφεύγοντας από τον ζυγό της σκλαβιάς και φτάνοντας στον Βορρά. Εκεί, όπου η δουλεία ήταν παράνομη, άρχισε να γεύεται την ελευθερία. Όμως, αυτή η πρώτη γεύση δεν την έκανε να επαναπαυθεί. Η σκέψη της παρέμενε στους δικούς της, που παρέμεναν αλυσοδεμένοι στον Νότο. Ήταν αποφασισμένη να μην απολαύσει την ελευθερία μόνη της.
Η Χάριετ σύντομα έγινε η πιο τολμηρή και διακεκριμένη οδηγός του «Υπόγειου Σιδηροδρόμου», ενός δικτύου μυστικών καταφυγίων και συμμάχων που βοηθούσαν τους σκλάβους να διαφύγουν στον Βορρά ή στον Καναδά. Μέσα στη δεκαετία του 1850, η Χάριετ επέστρεψε στον Νότο τουλάχιστον δεκαεννέα φορές, ρισκάροντας τη ζωή της σε κάθε ταξίδι. Με τις στρατηγικές της δεξιότητες και την ακατάβλητη αποφασιστικότητα, οδήγησε δεκάδες ανθρώπους στην ελευθερία.
Η ευφυΐα της ήταν θρυλική. Επέλεγε να ταξιδεύει τα Σαββατόβραδα, όταν οι εφημερίδες δεν δημοσίευαν ακόμη ανακοινώσεις για δραπέτες. Χρησιμοποιούσε ήχους της φύσης, όπως το κάλεσμα της κουκουβάγιας, για να επικοινωνεί κρυφά, και δεν δίσταζε να δώσει φάρμακα στα μωρά ώστε να μη φωνάζουν κατά τη διάρκεια των διαφυγών. Κάθε αποστολή ήταν ένας θρίαμβος εναντίον του φόβου, και κάθε ψυχή που απελευθέρωνε ήταν μια νίκη ενάντια στη σκλαβιά.
Οι σύντροφοί της την αποκαλούσαν «Μωυσή», αναγνωρίζοντας την ως ηγέτιδα ενός λαού που αναζητούσε τη Γη της Επαγγελίας. Η ίδια δεν έχασε ποτέ ούτε έναν άνθρωπο σε καμία από τις αποστολές της. Η πίστη της στον Θεό την ενδυνάμωνε να αντιμετωπίζει ακόμη και τις πιο απίστευτες δυσκολίες, ενώ η αυταπάρνηση και το θάρρος της ήταν παραδείγματα ανθρωπισμού και αγάπης.
Η σημασία της δράσης της δεν ήταν μόνο πρακτική, αλλά και συμβολική. Οι σκλάβοι, βλέποντας το παράδειγμά της, εμπνέονταν να ελπίζουν και να αντιστέκονται. Οι ιδιοκτήτες σκλάβων, από την άλλη, την έβλεπαν ως απειλή, προσφέροντας τεράστια χρηματικά ποσά για τη σύλληψή της – ποσά που μαρτυρούν τον φόβο τους μπροστά στη δύναμη της αλλαγής.
Κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, η Χάριετ δεν έπαψε να πολεμά για την ελευθερία. Υπηρέτησε ως νοσοκόμα, κατάσκοπος και στρατιωτική ηγέτιδα για τον Στρατό της Ένωσης. Σε μία από τις πιο διάσημες αποστολές της, οδήγησε περισσότερους από 700 σκλάβους στην ελευθερία, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις της για τη στρατηγική και τη μυστικότητα.
Η δουλειά της αναγνωρίστηκε, αλλά η οικονομική αποζημίωσή της ήταν μικρή. Ωστόσο, για τη Χάριετ, η ανταμοιβή δεν ήταν τα χρήματα, αλλά η ελευθερία και η αξιοπρέπεια των ανθρώπων που είχε σώσει.
Μετά την κατάργηση της δουλείας, η Χάριετ αφιέρωσε τη ζωή της στη φροντίδα των πρώην σκλάβων και στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών. Στη Νέα Υόρκη, ίδρυσε έναν οίκο για ηλικιωμένους και αδύναμους πρώην σκλάβους, ενώ συνέχιζε να υποστηρίζει ενεργά το κίνημα για τη γυναικεία ψήφο. Οι ομιλίες της ήταν γεμάτες πάθος και ειλικρίνεια, αποτελώντας έμπνευση για τους ακροατές της.
Η ιστορία της Χάριετ Τάμπμαν συνεχίζει να αντηχεί μέχρι σήμερα. Η απόφαση της κυβέρνησης Μπάιντεν να απεικονιστεί η μορφή της στο χαρτονόμισμα των 20 δολαρίων είναι μια αναγνώριση της ανεκτίμητης συμβολής της στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά την καθυστέρηση αυτής της πρωτοβουλίας από προηγούμενες διοικήσεις, η ένταξη της Τάμπμαν στο αμερικανικό νόμισμα αποτελεί μια δήλωση πως ο αγώνας της παραμένει ζωντανός.
Η Χάριετ Τάμπμαν δεν ήταν απλώς μια γυναίκα που πολέμησε για την ελευθερία. Ήταν ένα σύμβολο αντοχής και θάρρους. Η ζωή της δείχνει ότι, ανεξαρτήτως των αντιξοοτήτων, η ανθρώπινη θέληση μπορεί να κατακτήσει το αδύνατο
