Στην αρχή του μονοπατιού που οδηγεί στο ιστορικό σπήλαιο της Μιλάτου εδώ και έξι μήνες λειτουργεί ένα μοναδικό σε θέα και σε μαγικές γεύσεις της αληθινής κρητικής κουζίνας εστιατόριο -καφέ. Το «Cave Milatos Restaurant- Café» κάνει τα πράγματα απλά και πολύ νόστιμα, και φτιάχτηκε με πολύ μεράκι για να γίνει ένα νέο στέκι των επισκεπτών του ιστορικού σπηλαίου της Μιλάτου αλλά και των καλοφαγάδων του νησιού.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, στο ιστορικό σπήλαιο της Μιλάτου, το 1823, σφαγιάσθηκαν 2.000 γυναικόπαιδα από το στρατό του Χασάν Πασά, μετά από πολυήμερη πολιορκία. Σε ανάμνηση αυτής της θυσίας τοποθετήθηκε εγχάρακτη επιγραφή στην είσοδο του σπηλαίου και στο εσωτερικό του χτίστηκε εκκλησάκι και οστεοφυλάκιο. Για πολλά χρόνια ο χώρος του δημοτικού καφέ -εστιατορίου που βρίσκεται στην αρχή του μονοπατιού για το ιστορικό σπήλαιο ήταν εγκαταλελειμμένο και ο χρόνος το έφθειρε σιγά-σιγά.
Το «Cave Milatos Café – Restaurant» γίνεται πολύ εύκολα στέκι, είναι φτιαγμένο γι’ αυτό. Και αν τελικά το κάνετε, θα έρθει η στιγμή που δεν θα ανοίγετε καν τον κατάλογο, θα λέτε απλώς «φέρνε» – έχει απλά συμβεί.
Κι αυτό γιατί η ομάδα που το έχει στήσει, έχει ρίζες από την περιοχή του Επάνω Μεραμπέλου και διατηρεί μια σειρά εστιατόρια στην Κρήτη και στην Αθήνα.
Το «Cave Milatos Café – Restaurant» ξέρει πώς να βγάζει περιποιημένα τα πιάτα στο τραπέζι, αλλά δεν υπόσχεται, ούτε καν πολλά twists, και έχει για βάση του την παράδοση και την καλή πρώτη ύλη. Δηλαδή, θα βάλουν έξτρα ξύσμα λεμονιού σε μια κλασική συνταγή, θα συνδυάσουν το φρυγαδέλι με ρεγγοσαλάτα, αλλά μέχρι εκεί. Η λογική του δεν είναι εστιατορική, μπορείτε να πάτε και μια καθημερινή, για να πιείτε απλά μια ρακή και να βάλετε δυο μεζέδες στη μέση, για να μην πίνετε ξεροσφύρι. Επίσης, μπορείτε να βάλετε στο τραπέζι σας πολλά και να δώσετε λίγα.
Στο «Cave Milatos Café – Restaurant» έχουν τοπικά προϊόντα από την Ανατολική Kρήτη, αλλά όχι μόνο. Για παράδειγμα, στα τουρσιά τους, εκτός από κρητικούς ασκορδουλάκους άγριους και αγκινάρες άγριες, κι αυτές από την περειοχή του Επάνω Μεραμπέλου, θα βρείτε τα τοπικά τυριά θα δείτε να έχουν καλαθάκι Μαλίων, μια γραβιέρα, πέρα από την πρόβεια γραβιέρα Λασιθίου και το άπαιχτο ξύγαλο που έρχεται από τη Σητεία. Το ψωμί με το οποίο θα τα συνοδεύσετε όλα αυτά είναι χωριάτικο, προζυμένιο, σωστό· έρχεται από την Μίλατο και ψήνεται στη σχάρα.
Αν ψάχνετε καλοτηγανισμένη πατάτα, «Cave Milatos Café – Restaurant» θα τη βρείτε. Μπορείτε να τη ζητήσετε απλή με θαλασσινό αλάτι ή (ακόμα καλύτερα) με στάκα Αγίου Νικολάου και λεμόνι – μην το φοβηθείτε, για στάκα η συγκεκριμένη είναι ελαφριά.
Ο «ντάκος με τη γαλομυζήθρα» που θα διαβάσετε στον κατάλογο είναι ο γνωστός ντάκος. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με το γιατί τον λένε (και) έτσι, με πιο διαδεδομένη αυτή που τον θέλει να πήρε αυτή την ονομασία επειδή κάποτε ήταν ένα εύκολο και ελαφρύ πιάτο που το έφτιαχναν και το έτρωγαν συνήθως το βράδυ στην Κρήτη. Για σαλάτα μπορείτε να πάρετε και χόρτα εποχής με παντζάρια στη σχάρα και ξύγαλο ή αυτή με την ξεφλουδισμένη βιολογική ντομάτα Κρήτης, το χαρουπένιο παξιμάδι, τη γαλομυζήθρα και τα μυρωδικά.
Τα κρεατικά τους είναι ένα κι ένα: η χοιρινή σκέπη με αρνίσια γλυκάδια, συκωταριά, το τσιγαριαστό αρνί, ο κόκορας κοκκινιστός, το ντόπιο χοιρινό λουκάνικο, τα αρνίσια παϊδάκια που τα ρίχνουν στο τηγάνι και τα σβήνουν με παλαιωμένο κρασί Μαρουβά και τα βάζουν ξανά στη φωτιά με λεμόνι και θυμάρι. Τα παϊδάκια αυτά είναι μια συνταγή που κουβαλάει όλη τη σοφία της κρητικής cucina povera, αφού όταν τα νοικοκυριά δεν είχαν το κρέας σε αφθονία το έκαναν έτσι, το σέρβιραν με σάλτσα και ψωμί για τις βούτες –όπως ακριβώς κάνουν και στο «Cave Milatos Café – Restaurant»– για να φτουρήσει, για να χορτάσουν όλοι στο τραπέζι· να τα πάρετε.
Το πιάτο όμως που ξεχωρίζει είναι το Αντικριστό της Κρήτης. Πρόκειται για μία παραδοσιακή μέθοδος ψησίματος που οι Κρητικοί χρησιμοποιούν εδώ και χιλιάδες χρόνια, όπως θα δείτε παρακάτω. To οφτό, όπως είναι επίσης γνωστό το Αντικριστό είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα στους περίφημους Κρητικούς γάμους.
Μέχρι σήμερα, οι βοσκοί στην Κρήτη χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο που είναι γνωστή ως «Αντικριστό». Ο πιο μικρός βοσκός αναλαμβάνει να καθαρίσει το χώρο από τους θάμνους και τις πέτρες, ύστερα ανοίγει ένα μικρό λάκκο στη γη, μέσα στον οποίο ανάβει φωτιά και γύρω του τοποθετεί πέτρες, που θα στηριχτούν οι σούβλες.
Οι βοσκοί του Επάνω Μεραμπέλου δεν περιμένουν τα κάρβουνα για να ψηθεί μ’ αυτά το οφτό τους, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ελλάδα. Απλώνουν μεγάλα κομμάτια σε τσίτες, σούβλες που φτιάχνουν εκείνη την ώρα γύρω από τη φωτιά, για να ψήνεται από τη θερμοκρασία της φλόγας που εκλύεται από το κάψιμο των ξύλων. Διαλέγουν μεγάλα κομμάτια που έχουν πολύ λίπος ώστε να μην είναι στεγνό το κρέας και αρχίζει το ψήσιμο. Έτσι, στη συνέχεια το κρέας γίνεται άπαχο καθώς το λίπος λιώνει κατά τη διάρκεια του ψησίματος.
Η μέθοδος θέλει εμπειρία καθώς οι μάστορες θα πρέπει να υπολογίσουν το σωστό βάρος που θα μπει στις βέργες, καθώς και τη σωστή απόσταση από τη φωτιά που δε θα πρέπει να είναι ούτε πολύ κοντά ούτε πολύ μακρυά. Οι Κρητικοί στήνουν τις αυτοσχέδιες σούβλες αντικριστά και όχι πάνω από τα κάρβουνα, για αυτό τον λόγο και η μέθοδος ονομάζεται αντικριστό. Ένα από τα σημαντικότερα έθιμα της Κρητικής Γαστρονομίας.
Αν τύχει και επισκεφθείτε το Επάνω Μεραμπέλο στο «Cave Milatos Café – Restaurant» είναι ένα από τα νέα στέκια που πρέπει να βάλετε στις διαδρομές σας στην Ανατολική Κρήτη.
Cave Milatos Restaurant -Café, Ιστορικό Σπήλαιο Μιλάτου 1.
