Η μακραίωνη ιστορική αναδρομή του αρχαιολογικού χώρου της Νεμέας ξεκινά από τον 6ο αιώνα π.Χ., με την ανάπτυξη του ιερού του Δία και την καθιέρωση των Νέμεων Πανελλήνιων Αγώνων, σε μια περιοχή που παρουσιάζει ανθρώπινη δραστηριότητα ήδη από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο πρώτος ναός του Δία, καθώς και οι δύο πρώτες φάσεις του Ηρώου, χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια.
Ημερομηνίες – σταθμοί
Έναν αιώνα αργότερα, τον 5ο αιώνα π.Χ., κατασκευάζονται οι εννέα οίκοι-θησαυροί.
Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος κτίζονται ο νεώτερος ναός του Διός, το λουτρό, ο ξενώνας, το Στάδιο και η τρίτη φάση του Ηρώου.
Μετά την μεταφορά των αγώνων το 270 π.Χ. στο Άργος, το ιερό παρακμάζει.
Τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα αναπτύσσεται στην περιοχή μια μικρή κοινότητα και κτίζεται στα ερείπια του ξενώνα μία βασιλική.
Η κοινότητα αυτή διαλύθηκε από την επιδρομή των Σλάβων το 580-590 μ.Χ.
Το Στάδιο
Το Στάδιο, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, κατασκευάσθηκε 400 μ. ΝΑ του ναού του Διός της Νεμέας.
Ο στίβος του, συνολικού μήκους 178 μ., πλαισιωνόταν από λίθινο αγωγό με λίθινες λεκάνες κατά διαστήματα για συγκέντρωση πόσιμου νερού.
Στη νότια πλευρά του υπάρχει η λίθινη αφετηρία.
Οι αθλητές και οι κριτές, αφού προετοιμάζονταν σε απλό ορθογώνιο κτίσμα (Αποδυτήριο) με εσωτερική κιονοστοιχία στα δυτικά, εισέρχονταν στο Στάδιο από θολωτή στοά.
Οι θεατές κάθονταν σε πρόχειρα βαθμιδωτά επίπεδα, λαξευμένα στο μαλακό πέτρωμα, ενώ λίθινα καθίσματα βρίσκονται σε δύο ή τρεις σειρές μεταξύ αφετηρίας και στοάς.
Το Στάδιο, όπου κάθε δύο χρόνια γίνονταν πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη, κατασκευάσθηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. στο πλαίσιο του προγράμματος αναγεννήσεως του Ιερού.
Γύρω στο 270 π.Χ., οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, παρόλο που ο Άρατος ο Σικυώνιος το 235 π.Χ. επιχείρησε την επιστροφή των αγώνων στη Νεμέα.
Μετά από ένα διάστημα, κατά το οποίο γίνονταν εναλλάξ στη Νεμέα και στο Άργος, οι αγώνες σύντομα μεταφέρθηκαν οριστικά στο Άργος.
Οι ανασκαφές
Οι πρώτες μικρές ανασκαφές έγιναν το 1766 από την αποστολή Dilettanti και το 1884-1912 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το 1924, τον χώρο ανέλαβε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, η οποία με τους H. Hill και C. Blegen έσκαψαν το ιερό και τον λόφο Τσούγκιζα μέχρι το 1926.
Μετά από μια μακρόχρονη διακοπή, ο C. William ανέσκαψε το 1964 μέρος των οίκων και του ξενώνα και έναν κλίβανο.
Από το 1973 έως το 1986 το Πανεπιστήμιο Berkeley της Kαλιφόρνιας, υπό την διεύθυνση του S. Miller, διεξήγαγε εκτεταμένες και συστηματικές ανασκαφές στον χώρο.
Το Στάδιο ανεσκάφη κατά τα έτη 1974-81 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) υπό τη διεύθυνση του καθηγητή St. Miller.
Έχει γίνει μερική αναστήλωση-στερέωση της Θόλου της στοάς του Σταδίου.
Αναφορικά με τις ανασκαφές που συνδέονται με όλα τα παραπάνω στοιχεία, που συνθέτουν τον σημερινό αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας, οι πρώτες πραγματοποιήθηκαν το 1766 από την αποστολή Dilettanti και το 1884-1912 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Λίγο αργότερα, το 1924, τις ανασκαφές ανέλαβε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, η οποία υπό τους H. Hill και C. Blegen πραγματοποίησε ανασκαφές στο ιερό και στον λόφο Τσούγκιζα μέχρι το 1926.
Ακολούθησε μακρόχρονη διακοπή, έως ότου ο C. William έφερε στο φως, με ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το 1964, και εφεραν στην επιφανεια μέρος των οίκων και του ξενώνα, καθώς και έναν κλίβανο.
Τέλος, το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από το 1973 έως το 1986, διεξήχθησαν εκτεταμένες και συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή, από το Πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνιας, υπό τη διεύθυνση του S. Miller.
