Ο Μανιάτικος πύργος βρίσκεται πάνω σε ένα χαρακτηριστικό ύψωμα – στο ξερόβραχο της «κουδούνας» – και σε υψόμετρο 700 μέτρων στα όρια του Δημοτικού Διαμερίσματος Εξωχωρίου της Μεσσηνιακής Μάνης, στις δυτικές πλαγιές του Ταϋγέτου, πολύ κοντά στη Μονή Σαμουήλ.
Ο πύργος του Κιτρινιάρη, που εκτιμάται ότι χτίστηκε γύρω στο 1786, σήμερα αποτελείται από ένα τετράγωνης σχεδόν κάτοψης τριώροφο πύργο και ένα ορθογωνικής κάτοψης διώροφο πρόκτισμα.
Τα παράθυρα σε σχήμα καμάρας, ο μαντρότοιχος και η τοξωτή θύρα του ιστορικού Πύργου του Κιτρινιάρη αποτελούν ενδιαφέροντα δείγματα της προεπαναστατικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της Μάνης.
Η οικογένεια Κιτρινιάρη
Η οικογένεια Κιτρινιάρη αναδείχθηκε σε πολυάριθμη και πανίσχυρη οικογένεια κατά την δεύτερη Τουρκοκρατία. Η δύναμή της έφθασε σε τέτοιο βαθμό ώστε να γίνουν άτυπα καπετάνιοι των ορεινών χωριών της Ανδρούβιστας. Ήταν λοιπόν φυσικό να υπάρχει και μια διασφάλιση των κεκτημένων με την ανέγερση ενός ισχυρού πύργου.
Η θέση που επέλεξε ο κτήτορας να χτίσει τον πύργο του είναι στρατηγικής σημασίας. Η θέα φθάνει μέχρι χαμηλά τα παράλια και ο τόπος ανέγερσης είναι βραχώδης και δυσπρόσιτος.
Όταν οι Κιτρινιαραίοι πήγαν να «φάνε» τον Κολοκοτρώνη
Κατά την διάρκεια εμφύλιας σύγκρουσης της οικογένειας μαθαίνουμε από τον Κολοκοτρώνη:
«Εις την Μάνην πάντοτε επηγαίναµεν βοήθεια εις τον µπέη Κουµουντουράκη, εις τες χρείες τους, και εβοηθούσαµε το µέρος τους. Ο καπετάνιος Κωνσταντής Δουράκης, φίλος του πατρός µου, και οι Κιτρινιαραίοι, ανοίγουν πολέµους. Ηµείς µεντάτι. Είχαµεν κλεισµένον µίαν φοράν τον Νικόλαον Κιτρινιάρη, τον πολιορκήσαµεν, και σαν ετρώγονταν αδελφοξάδελφα, έρριχναν τουφέκια στον αέρα. Οι Μανιάτες τον εστεναχώρησαν και οµίλησε να παραδοθή, και εζήτησε εµέ. Δεν ήτο να παραδοθή, αλλά να µε σκοτώσει µε απιστιά. Εβγήκε έξω εις του πύργου την πόρτα, και είχε βάλει τους ανθρώπους µέσα, να παραδοθή. Οι άνθρωποί του µε άδειασαν έξη τουφέκια. Εγώ ήµουν κοφτά και µ’ επήραν, έπεσα αποκάτω από τον θόλον της πόρτας του πύργου, οι δικοί µου ενόµισαν ότι µε σκότωσαν και ήθελαν να σκοτώσουν τους συγγενείς του Κιτρινιάρη. Άλλοι λέγουν “όχι να πάρωµε τον Θεόδωρον”. Ήλθεν ο αδελφός του Κιτρινιάρη, και τον επήρα εις τον ώµον, κ’ επροφυλάχτηκα, και την νύκτα έβαλα φωτιά εις τον πύργον και επαραδόθηκαν. Ο αδελφός του ήτον µε ηµάς. Τότε τα αδέλφια τους είπαν: Να κάµω ό,τι θέλω εις εκείνους διά την απιστιά. Εγώ είπα, ότι εάν ο Θεός µ’ εφύλαξε, τους χαρίζω την ζωήν».
Δομικά στοιχεία του Πύργου
Το πυργοσυγκρότημα δεν είναι μεγάλο ωστόσο δίνει στον κάτοικό του μεγάλη ασφάλεια.
Είναι κτισμένος με αργούς λίθους από ντόπιο ασβεστολιθικό πέτρωμα με μερική χρήση ημιλαξευτών λίθων στα ανοίγματα. Στη σημερινή του μορφή αποτελείται από ένα τετράγωνης σχεδόν κάτοψης τριώροφο πύργο και ένα ορθογωνικής κάτοψης διώροφο πρόκτισμα. Τα πατώματα ανάμεσα στους ορόφους ήταν ξύλινα, ενώ η κάλυψη γινόταν με ξύλινη δίρριχτη στέγη, η οποία δεν σώζεται σήμερα.
Διαθέτει τρεις ορόφους με αρκετές πολεμότρυπες στις τέσσερις πλευρές του. Τα παράθυρα σε σχήμα καμάρας, ο μαντρότοιχος και η τοξωτή του θύρα συμπληρώνουν το ιστορικό αυτό κτίριο.
Δυστυχώς σήμερα το συγκρότημα του Κιτρινιάρη δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση.
