Το Έλλη (ΒΠ Κ/Δ ΕΛΛΗ) ήταν καταδρομικό του Ελληνικού Ναυτικού. Πήρε το όνομά του από την ναυμαχία της Έλλης που είχε λάβει χώρα στην διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, στην οποία η Ελλάδα ήταν νικήτρια.
Ναυπηγήθηκε το 1912–1913 στις ΗΠΑ για λογαριασμό της κινέζικης κυβέρνησης με το όνομα “Fei-Hung”, όμως η παραγγελία ακυρώθηκε λόγω Εθνικιστικής Επανάστασης που ξέσπασε στην Κίνα την περίοδο εκείνη.
Αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση το 1914 και το 1917 κατασχέθηκε από τους Γάλλους μαζί με τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού στόλου.
Έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπό γαλλική σημαία και στη συνέχεια υπό ελληνική στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Υποβλήθηκε σε μετασκευή ευρείας κλίμακας στη Γαλλία από το 1925 έως το 1927, η οποία άλλαξε ριζικά το ρόλο και την εμφάνιση του πλοίου. Από ελαφρύ καταδρομικό σε Ελαφρύ καταδρομικό Ναρκοθέτηδα, με δυνατότητα ταχείας πόντισης 100 ναρκών και με αναβαθμισμένο πυροβολικό κατά πλοίων και αεροσκαφών καθώς και με υιοθέτηση 2 τορπιλοσωλήνων των 18”.
Ο Τορπιλισμός
Στις 15 Αυγούστου του 1940 και περί ώρα 08:25′, λίγο πριν τη λιτάνευση της ιερής εικόνας της Παναγίας Τήνου, και ενώ στη προκυμαία υπήρχε ήδη πολύς κόσμος, το ιταλικό υποβρύχιο Delfino “εν καταδύσει” πλησίασε τον θαλάσσιο χώρο εξαπολύοντας τρεις τορπίλες κατά του ευδρόμου ΕΛΛΗ ενώ ήταν αγκυροβολημένο έξω από τον λιμένα της Τήνου όπου και συμμετείχε στις εκδηλώσεις του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εκ των οποίων μόνο μία έπληξε αυτό, προκαλώντας έκρηξη στο μηχανοστάσιο και πυρπόληση των δεξαμενών πετρελαίου, με 9 νεκρούς και 24 τραυματίες. Οι δε άλλες δύο τορπίλες προορίζονταν να χτυπήσουν τα επιβατηγά Έλση και Έσπερος που βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι της Τήνου. Όμως η απόπειρα απέτυχε και οι τορπίλες αστόχησαν και εξερράγησαν στη προκυμαία καταστρέφοντας μόνο ένα τμήμα του κρηπιδώματος του λιμένα, χωρίς ευτυχώς να προκαλέσουν θύματα. Παρά τις προσπάθειες όμως που κατέβαλε το πλήρωμα με τη βοήθεια των επιβατικών πλοίων να το ρυμουλκήσει στα ρηχά τελικά το ΕΛΛΗ βυθίστηκε περίπου μία ώρα μετά στις 09:45΄ και το πλήρωμα αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει πηδώντας στη θάλασσα. Αψηφώντας τον κίνδυνο της αναμενόμενης εκρήξεως της Έλλης, ο Καπετάν Μιχάλης Πετυχάκης έδωσε σήμα στα αλιευτικά σκάφη του ΠΡΟΠΟΝΤΙΣ και ΕΛΕΝΗ να προσεγγίσουν και να περισυλλέξουν 24 τραυματίες ναυαγούς προτού υπάρξουν περισσότερα θύματα. Για την ηρωική του πράξη τιμήθηκε μαζί με το πλήρωμα του από τον Βασιλιά Γεώργιο και την Ελληνική κυβέρνηση με Τιμητική Ευαρέσκεια.
Στη συνέχεια το υποβρύχιο απομακρύνθηκε χωρίς να καταστεί γνωστή η ταυτότητά του. Από την έρευνα που διενεργήθηκε στη συνέχεια από πραγματογνώμονες αξιωματικούς του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, επί των θραυσμάτων των τορπιλών που είχαν εκραγεί στη προκυμαία, διεπιστώθη αμέσως ότι επρόκειτο για ιταλικές τορπίλες.
Η τότε ελληνική κυβέρνηση (του Ι. Μεταξά) τήρησε απόλυτα μυστική την πραγματογνωμοσύνη εκείνη, (η οποία τελικά δημοσιεύτηκε με φωτογραφίες δύο ημέρες μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, δηλαδή στις 30 Οκτωβρίου του 1940), αλλά και με ταυτόχρονη απαγόρευση στον τύπο για οποιοδήποτε υπαινιγμό εθνικότητας του υποβρυχίου. Παρά ταύτα όμως από την πρώτη στιγμή η ελληνική κοινή γνώμη ουδεμία αμφιβολία έτρεφε περί της εθνικότητας των υπευθύνων.
Επέτειος μνήμης
Η ιταλική τορπίλη που βύθισε την Έλλη
Από το 1945, ανήμερα της βύθισής του, τελείται σχετική δέηση μνήμης, με ρίψεις στεφάνων πάνω από τον υγρό τάφο του. Σήμερα διατηρείται ως μοναδικό κειμήλιο του πλοίου μικρό πυροβόλο επιφανείας δίπλα από το μνημείο ηρώων του Έλλη στον εσωτερικό λιμενοβραχίονα της Τήνου και στο σημείο που εξερράγη η πρώτη τορπίλη του Ιταλικού υποβρυχίου, καθώς επίσης και τμήματα της τορπίλης σε ειδικό υπόγειο εκθεσιακό χώρο του Ναού της Παναγίας της Τήνου.
Το 1950 στα πλαίσια των πολεμικών επανορθώσεων και σε αντικατάσταση αυτού η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα το Καταδρομικό Eugenio Di Savoia το οποίο μετονομάστηκε σε Έλλη II (C-24) τον Ιούνιο του 1951 όπου και ύψωσε την Ελληνική σημαία.
Την περίοδο 1955-1956 το ναυάγιο του Έλλη ανελκύσθηκε τμηματικά και πουλήθηκε ως σκραπ. Σήμερα στον βυθό δεν υπάρχει ούτε ίχνος του. Το έτος 1985 Έλληνες δύτες ανακάλυψαν στο βυθό της Τήνου τα απομεινάρια της ιταλικής τορπίλης που βύθισε την Έλλη. Το εύρημα εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιώς (φωτογραφία).
