Η Τήνος φημίζεται για τα γραφικά χωριά της και ο/η Βώλακας ή Βώλαξ είναι ένα από αυτά. Ο τόπος που θυμίζει σεληνιακό τοπίο και βρίθει από ποίηση! Ο Βώλακας δεν είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό και δεν διαθέτει φημισμένες παραλίες, ωστόσο είναι ένα από τα πιο ονομαστά χωριά της Τήνου και των Κυκλάδων, τόσο για τη γραφική του ορεινή ομορφιά, όσο και για τους απόκοσμους βράχους που τον περιτριγυρίζουν, δημιουργώντας ένα μοναδικό τοπίο όπου ο επισκέπτης αισθάνεται λες και βρίσκεται στη Σελήνη.
Ο Βώλακας (αλλιώς και Βωλάξ) βρίσκεται στη μέση της Τήνου, χτισμένος σε υψόμετρο 284 μέτρων σε ένα μικρό οροπέδιο και απέχει 17 χλμ. από τη Χώρα. Έχει μόλις 53 μόνιμους κατοίκους, ενώ στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι και το ότι συγκαταλέγεται στα αμιγώς Καθολικά χωριά του νησιού, ως προς τον θρησκευτικό προσανατολισμό του πληθυσμού. Το όνομά του δείχνει να οφείλεται στους βολάκους, στους παράξενους βράχους που περιβάλλουν το χωριό και μέσα στα χρόνια το όνομα του χωριού γνώρισε κάμποσες παραλλαγές. Ακόμα και στα μέσα της δεκαετίας του 1990, μάλιστα, υπήρξε φιλολογική διαμάχη για το αν έπρεπε να γράφεται με «ο» ή με «ω».
Το μοναδικό φυσικό τοπίο του Βώλακα
Το παράδοξο των ογκόλιθων που περιβάλλουν τον οικισμό παρατηρήθηκε ήδη από το 1700, τραβώντας το ενδιαφέρον κάποιων Ευρωπαίων επιστημόνων, που περιηγήθηκαν στο νησί. Το 1830, με την ίδρυση ελληνικού κράτους οργανώθηκε και επίσημη αποστολή εκ μέρους της Γαλλίας, ενώ ο βασιλιάς Όθωνας έστειλε εκεί τον διακεκριμένο Γερμανό γεωλόγο Karl Gustav Fiedler. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το Πανεπιστήμιο Αθηνών υπέβαλε υπόμνημα προς τη Διεθνή Ένωση Γεωλογικών Επιστημών για τη διατήρηση αυτής της ξεχωριστής γεωμορφολογικής κληρονομιάς.
Ιστορία
Η προϊστορία της περιοχής ανέρχεται στο 2000 π.Χ. η οποία επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων οψιανού. Η πρώτη επίσημη καταγραφή του Βώλακα έχει εντοπιστεί στο 1618, σε έγγραφα που σήμερα βρίσκονται στην Ιταλία. Ο οικισμός έχει μακραίωνη παρουσία και είναι αδύνατον να προσδιοριστεί πότε ακριβώς ιδρύθηκε: με δεδομένο ότι οι κάτοικοί του ακολουθούν τον Καθολικισμό, δεν αποκλείεται να χτίστηκε και κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, όταν η Τήνος περιήλθε στην οικογένεια Γκίζι της Βενετίας, η οποία σχετιζόταν με τον περίφημο δόγη Ενρίκο Ντάντολο.
Είναι δεδομένο ότι ο επισκέπτης θα έρθει στον Βώλακα για να θαυμάσει τους παράξενους ογκόλιθους που τον έχουν κάνει διάσημο, προξενώντας διεθνές ενδιαφέρον. Ερχόμενός, ωστόσο, ο επισκέπτης θα βρει ένα ειδυλλιακό ορεινό χωριό του Αιγαίου, το οποίο έχει και μερικά αξιοθέατα.
Οι ογκόλιθοι που βρίσκονται διάσπαρτοι στο οροπέδιο του χωριού μπορεί να θυμίζουν την επιφάνεια της Σελήνης, ωστόσο είναι σχηματισμένοι από γρανίτη ηφαιστειογενούς προέλευσης, λαξευμένοι από τη φύση σε σχήματα που σε μερικούς μοιάζουν με πουλιά ή ζώα. Οι παλιότεροι άνθρωποι πίστευαν ότι επρόκειτο για ένα από τα τελευταία απομεινάρια της μυθικής Γιγαντομαχίας. Σήμερα οι εξηγήσεις είναι βέβαια πιο επιστημονικής φύσης: μερικοί θεωρούν ότι στην περιοχή προσέκρουσε κάποτε τμήμα κάποιου μετεωρίτη, αλλά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι βράχοι προήλθαν από έκρηξη ηφαιστείου, 20 εκατομμύρια χρόνια πριν. Αυτό που θα σας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι ορισμένα σπίτια του Βώλακα είναι χτισμένα πάνω σε αυτούς τους παράδοξους βράχους, ενσωματώνοντάς τους στην αρχιτεκτονική τους. Οι δε κάτοικοι είναι τόσο εξοικειωμένοι μαζί τους ώστε θα υποδείξουν στον επισκέπτη και τα καλύτερα σημεία για να τους θαυμάσει και να τους αποτυπώσει φωτογραφικά –π.χ. το άνοιγμα «του Βουράκη», μόλις 3 λεπτά πίσω από την εκκλησία του οικισμού. Οι ογκόλιθοι προσελκύουν τον διεθνή τουρισμό, ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού, όταν φτάνουν εδώ διάφοροι Ευρωπαίοι ειδικοί στην αναρρίχηση τύπου bouldering (σε βράχους χαμηλού ύψους, δίχως σκοινί).
Αξίζει μια επίσκεψη το λαογραφικό μουσείο του Βώλακα. Στους αρκετούς αιώνες της ύπαρξής του, το χωριό βασιζόταν στην κτηνοτροφία, αλλά και στη μεγάλη φήμη που απόκτησε βαθμιαία ως κέντρο καλαθοπλεκτικής –τα οποία ήταν περιζήτητα σε όλη την Τήνο, ειδικά σε χρόνια που δεν υπήρχαν σακούλες.
Η τέχνη επιβιώνει ακόμα και σήμερα, αλλά μια ματιά σε αυτό το σπουδαίο παρελθόν θα έχετε την ευκαιρία να ρίξετε αν επισκεφθείτε τον Βώλακα από το Πάσχα μέχρι τα τέλη Οκτώβρη: είναι η περίοδος κατά την οποία λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο Βωλάξ, που δημιουργήθηκε το 1992 από τον σύλλογο του χωριού. Βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του οικισμού και περιλαμβάνει γύρω στα 250 αντικείμενα (εργαλεία, σκεύη, έπιπλα, βιβλία κ.ά.) από την καθημερινότητα των κατοίκων κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού.
Το καλαίσθητο υπαίθριο θέατρο είναι δημιούργημα των νεότερων χρόνων (δεν πρέπει να συγχέεται με το υπαίθριο θέατρο στον Κούμαρο), αλλά κάθε καλοκαίρι φέρνει ιδιαίτερη ζωντάνια στη ζωή του χωριού, καθώς γίνεται τόπος φιλοξενίας πολιτιστικών εκδηλώσεων. Διαθέτει 300 θέσεις.
Γραφικό ξωκλήσι προς τιμήν της Παναγίας, το οποίο βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία 11χλμ νοτιοανατολικά του χωριού. Είναι επίσης η παλιότερη εκκλησία του, καθώς μετράει κάμποσους αιώνες παρουσίας. Ο τοπικός θρύλος λέει ότι πριν 2-3 αιώνες οι κάτοικοι του Βώλακα βρίσκονταν εκεί για λειτουργία, όταν ξάφνου διέκριναν Αλγερινούς πειρατές να έρχονται από το βουνό. Ξεκίνησαν τότε τις προσευχές στην Παναγία και, ως εκ θαύματος, υψώθηκαν τριγύρω καλαμιές, κρύβοντας εντελώς το εκκλησάκι. Οι πειρατές, θεωρώντας ότι εκεί δεν υπήρχε παρά ένα πλέγμα από φυσικά αγκάθια, έφυγαν άπραγοι. Από ιστορικής άποψης, φαίνεται ότι πράγματι υπήρχε εκεί ένα εκκλησάκι της Παναγίας φτιαγμένο ήδη από το 1650, το οποίο χρειάστηκε να ανοικοδομηθεί το 1756 –υπάρχει συγκεκριμένη γραπτή μαρτυρία από τα βενετικά κατάστιχα της εποχής, που αναφέρεται στη «La chiesa di Calaman» (Παναγία των Καλαμιών). Από τότε έγιναν κι άλλες ανασκευές, μικρότερες ή πιο εκτεταμένες. Η σημερινή εξωτερική όψη, πάντως, έχει μείνει αναλλοίωτη από το 1792 μέχρι σήμερα, με μόνη εξαίρεση το κωδωνοστάσιο (προσθήκη του 2008). Σήμερα το περιστατικό γιορτάζεται κάθε χρόνο, την πρώτη Πέμπτη μετά το Πάσχα, με διοργάνωση πανηγυριού.
Μια έκθεση ποίησης στους τοίχους του χωριού
Στον Βώλακα, σε αυτό το μοναδικό χωριό της Τήνου, το μπλε με το λευκό έγιναν καμβάς και πάνω τους γράφτηκαν τα κορυφαία κλασικά της ελληνικής ποίησης δημιουργώντας έτσι πέραν της μυθικής ομορφιάς του και της ιστορίας του, έγινε γνωστό και γι’ αυτόν, τον ιδιαίτερο λόγο. Στα λευκά, εκτυφλωτικά κτίσματα, με τις έντονες μπλε αποχρώσεις σε πόρτες και παράθυρα, είναι γραμμένα μερικά από τα πιο όμορφα ποιήματα, με πρώτο να γράφεται η Ιθάκη του Καβάφη. Η βαθιά ανάγκη για ποίηση γέννησε την ιδέα που σήμερα αγκαλιάζεται από ντόπιους και τουρίστες και το χωριό έχει αποκτήσει τη δική του φήμη, πέραν της δημοφιλίας της Τήνου. Ρίτσος, Ελύτης, Καββαδίας, Σεφέρης και πολλοί άλλοι «μεγάλοι» της ελληνικής ποίησης, είναι ορισμένοι από τους ποιητές που ενέπνευσαν τον Λάσκο Λασκαρίδη, για να προχωρήσει σ’ αυτή την ιδιαίτερη καλλιτεχνική πρωτοβουλία. Μάλιστα, λέγεται πως σε όλο το χωριό, τα ποιήματα που έχουν γραφτεί ξεπερνούν τα πενήντα! Τα σπίτια του Βώλακα είναι σαν ψηφίδες πολιτισμού στο νησί. Μπορεί λοιπόν κανείς να εξερευνήσει το σεληνιακό τοπίο του χωριού και να περιπλανηθεί σε μια έκθεση ποίησης στα στενά του, που αποπνέει Ελλάδα.
Σίγουρα ο επισκέπτης θα λατρέψει την Τήνο για αμέτρητους λόγους και σίγουρα ένας από αυτούς είναι τα μοναδικής ομορφιάς ορεινά χωριά της. Ο Βώλαξ ή Βώλακας είναι ένα από τα πιο αγαπημένα, αφού εντυπωσιάζει με την ιδιαίτερη γεωμορφολογία του, καθώς θυμίζει σεληνιακό τοπίο, αλλά και με την ιδιαίτερη ποιητική του «φλέβα».
