Το Κάστρο Ζαραφώνα βρίσκεται στην Λακωνία κοντά στο χωριό Καλλιθέα (πρώην Ζαραφώνα). Είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό και βρίσκεται στον Πάρνωνα σε υψόμετρο 730 μέτρων. Απέχει δύο χιλιόμετρα απο το χωριό.
Πρόκειται για ένα αξιόλογο δείγμα μεσαιωνικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής που διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση.
Στρατηγική Σημασία
Το κάστρο δεσπόζει σε μια απομονωμένη αλλά εκτεταμένη περιοχή με καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκότοπους.
Είναι σε κομβική θέση καθώς ελέγχει το πέρασμα από το οροπέδιο του Γερακίου στην Τσακωνιά, ενώ έχει οπτική επαφή με το Γεράκι, τον Βρονταμά, την πεδιάδα του Έλους και τον μυχό του Λακωνικού κόλπου.
Φράγκικο ή Βυζαντινό;
Το κάστρο είναι βυζαντινό αλλά με φράγκικες επιρροές όσον αφορά την τεχνοτροπία κατασκευής του.
Όσον αφορά στη χρονολόγηση του κάστρου, οι A. Bon και K. Andrews υποστήριξαν ότι δεν είναι φράγκικο και ανάγεται με βεβαιότητα στην περίοδο μετά την ανακατάληψη της Λακωνίας από τους Βυζαντινούς του Δεσποτάτου του Μορέως αποδίδοντας προφανώς την κατασκευή σε μια ενιαία οικοδομική φάση.
Η πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε τουλάχιστον δύο φάσεις κατασκευής. Επίσης οδήγησε στην αποκάλυψη μιας καθοριστικής επιγραφής: στη δυτική εξωτερική πλευρά του πύργου εντοπίστηκε εγχάρακτο σταυροειδές συμπίλημα «Θ Δ Π» επάνω σε πωρόλιθο, το οποίο συνδέει την κατασκευή με την προσπάθεια του Δεσπότη Θεοδώρου Β’ Παλαιολόγου (1407-1448) να ενισχύσει την άμυνα του Δεσποτάτου μπροστά στην οθωμανική απειλή.
Η ιστορία του κάστρου μετά την Οθωμανική κατάκτηση μας είναι άγνωστη.
Δομικά, αρχιτεκτονικά και οχυρωματικά στοιχεία
Έχει σχήμα τραπεζίου και η κάτοψη είναι προσαρμοσμένη στη μορφολογία του εδάφους.
Ο οχυρωματικός περίβολος αποτελείται από πέντε τμήματα κατακόρυφων τειχών που συνδέονται με πύργους: 3 στη δυτική πλευρά και 2 στην ανατολική.
Το κάστρο καλύπτει συνολική έκταση περίπου 745 τ.μ.
Ο ψηλός κεντρικός πύργος (με ύψος περί τα 8μ) είναι σχεδόν στο μέσον της δυτικής πλευράς του περιβόλου και στην ίδια ευθεία με τον βορειοδυτικό και τον νοτιοδυτικό πύργο και προεξέχει πολύ από τα υπόλοιπα κτίρια και τα τείχη καθώς υψώνεται σε 3 επίπεδα, με καμαροσκέμαστη κινστέρνα στο ισόγειο και δύο ορόφους.
Δύο άλλοι πύργοι βρίσκονται στην ανατολική πλευρά.
