Στον κόμβο της Χαλάστρας, στην Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης – Αθηνών, θα εντοπίσετε την είσοδο του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού – Λουδία και Αλιάκμονα, με προορισμό το ανατολικό τμήμα του Δέλτα Αξιού. Το πρώτο πράγμα που συναντά κανείς είναι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις, η λεγόμενη «Γ’ Ζώνη» του Εθνικού Πάρκου, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία αποτελούνται από ορυζώνες. Οι ορυζώνες είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τοπία και οικοσυστήματα του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα.
Καλύπτουν περίπου 100.000 από τα 338.000 στρέμματα, δηλαδή σχεδόν το ένα τρίτο της έκτασής του.
Ο Θερμαϊκός Κόλπος είναι ένας κλειστός, σχετικά ρηχός κόλπος, πολύ σημαντικός ως τόπος αναπαραγωγής των ψαριών σε εθνικό επίπεδο, και κρίσιμος για το βόρειο Αιγαίο.
Χαρακτηρίζεται από ομαλό πυθμένα με χαμηλές κλίσεις και βάθη από 2μ έως 200μ το μέγιστο, στη νότια πλευρά του. Η συσσώρευση φερτών υλικών από τα τρία μεγάλα ποτάμια (Αξιός, Λουδίας, Αλιάκμονας) που εκβάλλουν στον κόλπο έχει διαμορφώσει τον πυθμένα αλλά και την μορφολογία της δυτικής και βόρειας ακτογραμμής.
Φτάνοντας στη θάλασσα θα συναντήσετε το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και πιο κάτω τις χαρακτηριστικές ξύλινες καλύβες των μυδοκαλλιεργητών.
Το 2004 τα κτίσματα αυτά αντικατέστησαν παλιότερα «άναρχα» και αυθαίρετα κτίσματα και χρησιμεύουν στους μυδοκαλλιεργητές για δουλειά, ξεκούραση και αποθήκευση εργαλείων.
Η περιοχή ονομάζεται όρμος Καβούρα και εδώ «χτυπά η καρδιά» της μυδοκαλλιέργειας στην Ελλάδα, αφού εδώ λειτουργούν τα περισσότερα μυδοτροφεία στη χώρα.
Τα ξύλινα σπίτια, χωρίζονται κάθετα σε δύο μέρη και χρησιμοποιούνται το καθένα από τέσσερις επαγγελματίες.
Τοποθετημένα στη σειρά, δημιουργούν ένα μικρό χωριό που «επιπλέει» στον Θερμαϊκό, με τις δεμένες βάρκες, τα δίχτυα, ακόμη και τις αυτοσχέδιες… ψησταριές που κάποιοι μερακλήδες διαθέτουν για τους ψαρομεζέδες τους.
Άλλοι πάλι, έχουν μετατρέψει τον επάνω όροφο των οικίσκων που τους οδηγεί μια μικρή στριφογυριστή σκάλα, σε… σαλονάκια με σόμπα, αναπαυτικούς καναπέδες, αυτοσχέδια κουζινάκια και άσπρα κουρτινάκια στα παράθυρα.
Πρόσφατα ο δήμος Δέλτα ξεκίνησε παρεμβάσεις στις καλύβες των αλιέων στην Χαλάστρα παρέχοντας
υδροδότηση και ηλεκτροδότηση για να διευκολυνθούν οι αλιείς στην καθημερινότητα τους.
Σκοπός τους είναι να εξωραϊστεί όλος ο χώρος προκειμένου να γίνει επισκέψιμη η περιοχή και για τουριστικούς λόγους.
Παράλληλα, η Περιφέρεια κεντρικής Μακεδονίας υλοποιεί παρεμβάσεις για την υποστύλωση των σπιτιών, καθώς υπάρχουν αλλοιώσεις, ενώ γίνονται διορθωτικές παρεμβάσεις στον δρόμο που συνδέει τη Χαλάστρα με τις εκβολές του Αξιού.
Η δημιουργία του Δέλτα
Η περιοχή του Δέλτα Αξιού δεν είχε πάντα τη μορφή με την οποία τη γνωρίζουμε σήμερα. Στο πέρασμα των χρόνων η έκτασή της και η μορφολογία της άλλαξε πολλές φορές, είτε εξαιτίας φυσικών διεργασιών, είτε λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων.
Πριν από περίπου 24.000 χρόνια η περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου ήταν στεριά, την οποία αποστράγγιζαν οι ποταμοί Αξιός, Γαλλικός, Αλιάκμονας και Μογλενίτσας στην Αλμωπία. Στη συνέχεια -πριν περίπου 18.000 χρόνια, στην Ολόκαινο εποχή- η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε, εξαιτίας της τήξη των παγετώνων. Το θαλασσινό νερό εισχώρησε προς τα βόρεια κατακλύζοντας το βύθισμα του Θερμαϊκού και όλη την πεδινή περιοχή της λεκάνης Θεσσαλονίκης – Γιαννιτσών, μέχρι βορειότερα στις παρυφές των ορεινών όγκων.
Κατά τον 5ο αιώνα, οι πόλεις Σκύδρα και Πέλλα ήταν παραθαλάσσιες. Ιστορικά στοιχεία από την εποχή εκείνη δείχνουν την ταχύτατη εξέλιξη του δελταϊκού συστήματος των τεσσάρων ποταμών. Οι εκβολές των ποταμών μετατοπίστηκαν σημαντικά και στις νέες εκβολές άρχισε η ταχύτατη απόθεση φερτών υλών. Ο Αξιός και ο Γαλλικός σχημάτισαν ένα εκτεταμένο δέλτα μεταξύ Θεσσαλονίκης και Γιαννιτσών με τάση διχοτόμησης του βόρειου τομέα του θαλάσσιου κόλπου.
Σε διάστημα μερικών εκατοντάδων ετών τα δέλτα των ποταμών Αξιού, Γαλλικού και Αλιάκμονα ενώθηκαν δημιουργώντας μια νέα ξηρά που διχοτόμησε τον κόλπο της Θεσσαλονίκης. Το εσωτερικό τμήμα μετατράπηκε αρχικά σε λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό και αργότερα, όταν αποκόπηκε πλήρως από τον Θερμαϊκό, μετατράπηκε σε έλος. Έτσι, δημιουργήθηκε σταδιακά η προσχωσιγενής Λίμνη των Γιαννιτσών ή λίμνη Λουδία.
Τα τεχνικά έργου του 20ου αιώνα
Αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, τη «σκυτάλη» στο έργο της διαμόρφωσης της σημερινής εικόνας της περιοχής πήραν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με τα μεγάλα τεχνικά έργα που πραγματοποιήθηκαν. Μεταξύ του 1929 και του 1936 έλαβαν χώρα μεγάλα υδραυλικά έργα, όπως τα κανάλια παροχέτευσης και αποστράγγισης, έργα εγγειοβελτιωτικά, καθώς και κατασκευές αναχωμάτων. Με τα έργα αυτά, δημιουργήθηκαν μεγάλες εκτάσεις, οι οποίες παραχωρήθηκαν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Επιπλέον η κατασκευή του αρδευτικού και του αποστραγγιστικού δικτύου ευνόησε την γεωργική δραστηριότητα.
Τα πιο σημαντικά από αυτά τα έργα ήταν η εκτροπή της πεδινής κοίτης του Αξιού και η αποστράγγιση της Λίμνης των Γιαννιτσών. Ο ποταμός Αξιός μετατοπίστηκε από το φυσικό του ρου, με σκοπό να μειωθεί η προσάμμωση του κόλπου της Θεσσαλονίκης και να παραμείνει το λιμάνι της ανοιχτό. Η αποστράγγιση της λίμνης των Γιαννιτσών πραγματοποιήθηκε μέσω της κατασκευής ενός μεγάλου τεχνητού καναλιού, που πήρε το όνομα του παλιού ποταμού Λουδία. Παράλληλα ο ποταμός Μογλενίτσας εκτράπηκε και πέφτει πια μέσα στην κοίτη του Αλιάκμονα.
Η διαρκής μετατόπιση της κοίτης των ποταμών, οι αλλαγές στα μέτωπα των δελταϊκών σχηματισμών και ο χειμαρρικός χαρακτήρας της ροής τους, είχαν πια δημιουργήσει -στον 20ο αιώνα- μία νέα εκτεταμένη εύφορη πεδιάδα και το μεγαλύτερο δελταϊκό σχηματισμό της χώρας. Τα τελευταία πενήντα χρόνια, η μείωση της υδατοπαροχής και της στερεοπαροχής όλων των ποταμών είχε ως αποτέλεσμα την ανακοπή της δελταϊκής εξέλιξης.
Photos: ©Wind-up team
