Στην κορυφή του όρους Εύα Μεσσηνίας υπήρχε σημαντικό Προϊστορικό Ιερό του Διονύσου, ενώ στην απέναντι κορυφή του όρους της Ιθώμης υπήρχε το πολύ σημαντικό για τους Μεσσήνιους Ιερό του Ιθωμάτα Διός, που ήταν σε χρήση στους Προϊστορικούς και Ιστορικούς χρόνους.
Για το Ιερό του Διονύσου στο όρος της Εύας μας πληροφορεί ο περιηγητής Παυσανίας: “Το όνομα του όρους (της Εύας), καθώς λέγεται, προήλθε από το βακχικόν επιφώνημα “ευοί”, το οποίον ελέχθη το πρώτον εις το μέρος αυτό υπό του Διονύσου και των ακολούθων του γυναικών.”
Ο Παυσανίας λοιπόν μας πληροφορεί ότι για πρώτη φορά στο όρος της Εύας στην Μεσσηνία υπήρξαν Διονυσιακά λατρευτικά δρώμενα τα οποία μάλιστα θεσπίστηκαν από τον ίδιο τον Θεό. Η αναφορά αυτή ίσως να είναι υπερβολική, όμως μας δείχνει την σημαντικότητα αλλά και την αρχαιότητα του ιερού του Διονύσου.
Τα γλέντια με κρασί στις Μυκηναϊκές τελετουργίες
Γνωρίζουμε από την ανάγνωση των πινακίδων Γραμμικής Β του ανακτόρου του Άνω Εγκλιανού ότι ο Διόνυσος αποτελούσε μέρος του Πυλιακού Πανθέου, και είναι στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού που θα πρέπει να αναζητήσουμε τις απαρχές της λειτουργίας του Ιερού του Διονύσου στο όρος της Εύας.
Είναι βέβαιο ότι οι θυσίες και τα γλέντια ήταν πολύ σημαντικά στοιχεία στις μυκηναϊκές τελετουργίες και η κατανάλωση κρασιού ήταν σίγουρα μέρος αυτών των κοινοτικών εορτών. Αρκετές πινακίδες της Πύλου, καταγράφουν μεγάλες ποσότητες κρασιού ανάμεσα σε άλλα είδη διατροφής, όπως τυρί, σύκα, σιτάρι, κριθάρι και τα ζώα που μάζευαν για θυσία. Η κατανάλωση κρασιού, ίσως και άλλων ουσιών, στις γιορτές και η εμπειρία εκστατικών καταστάσεων οδηγούσε σε μεγαλύτερο κοινοτικό δέσιμο και προώθηση των κοινωνικών σχέσεων.
Στην Ελληνική θρησκεία, συμπεριλαμβανομένη και εκείνη της μυκηναϊκής εποχής, είναι ο Θεός Διόνυσος που προωθεί και επιβλέπει τέτοιες τελετουργικές πρακτικές που οδηγούν ολόκληρη την κοινότητα σε εκστατικές εμπειρίες.
Το «φτωχό εκκλησιδάκι» και το ασκητάριο
Σύμφωνα με την παράδοση υπήρξε μεταγενέστερη χρήση του αρχαιολογικού χώρου του Ιερού του Διονύσου στην κορυφή της Εύας κατά την Βυζαντινή περίοδο, πιθανότατα στον 13ο αι. Την εποχή αυτή μερικοί μοναχοί έφτιαξαν ένα μικρό «φτωχό εκκλησιδάκι» στην Εύα, τον άγιο Βασίλειο.
Αναφέρεται ότι οι λίγοι αυτοί μοναχοί διέμεναν στην Εύα, οπότε πιθανόν να υπήρχε εκεί ένα μικρό ασκηταριό. Στα χρόνια της βασιλείας του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου, τον 13ο αι., το εκκλησάκι του αγ. Βασιλείου εγκαταλείπετε και χτίζετε στην απέναντι κορυφή της Ιθώμης το παλιό μοναστήρι του Βουλκάνου, στην θέση που υπήρχε το Ιερό του Ιθωμάτα Διός.
Λόγω του μικρού αυτού ναΐσκου το βουνό ονομάζονταν παλαιότερα Άγιος Βασίλειος και με το όνομα αυτό εμφανίζεται και σε παλαιότερους χάρτες.
Αριστομένης ο Μεσσήνιος.
