Την ώρα που στα περισσότερα μέρη του κόσμου τα graffiti θεωρούνται παραβατικά και διώκονται ποινικά, ιδιαίτερα όταν γίνονται πάνω σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, στο Ναύπλιο «πληγώνονται» μνημεία και εμβληματικά κτήρια, χωρίς να νοιάζεται κανείς.
Τα τελευταία χρόνια, οι βανδαλισμοί από graffiti σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αυξηθεί σημαντικά. Και μπορεί η καλλιτεχνική αξία του γκράφιτι να αποτελεί ένα σύγχρονο τρόπο έκφρασης για τη νεολαία, ωστόσο για κανένα λόγο δεν μπορούν να δικαιολογηθούν τα γκράφιτι πάνω σε μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στη σκέψη αν όσα αποτυπώνονται σε έναν τοίχο με σπρέι ή μπογιές, είναι αρκετοί εκείνοι που θα πουν με ευκολία πως αυτό μπορεί να θεωρηθεί τέχνη. Άλλωστε στην εποχή μας το γκράφιτι θεωρείται τέχνη, ακόμα και στις χειρότερες εκδοχές του, όταν δηλαδή μπορεί να μην απεικονίζει κάτι ή να μην έχει καν κάποια καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά. Από την άλλη πλευρά όμως, τα συνθήματα και οι μουτζούρες, δεν έχουν σίγουρα κανένα χώρο στην τέχνη, ούτε και στην καλλιτεχνική και προσωπική έκφραση κάποιου και σίγουρα δεν είναι γκράφιτι, όπως επισημαίνει ένα από τα πολλά δημοσιεύματα στο διαδίκτυο (parallaximag.gr).
Ντροπή για το Ναύπλιο
Περαστικοί, ξένοι και ντόπιοι μένουν άφωνοι αντικρίζοντας την καταστροφή που έχει συντελεστεί στο Ναύπλιο. Οι φωτογραφίες με γκράφιτι στον Ενετικό Προμαχώνα, κάτω από τα 5 Αδέρφια καθώς και οι «ζωγραφιές» με γραφίτη πάνω στα ιστορικά Ενετικά κανόνια αποτυπώνουν την παρακμή. Η πόλη είναι μουτζουρωμένη παντού. Η πλατεία Συντάγματος, η παραλία, διατηρητέα κτίρια, νεοκλασικά, εκκλησίες και μνημεία, η παραλιακή ζώνη και το φρούριο της Ακροναυπλίας, πετρόκτιστα κτίσματα, ολόκληρο το ιστορικό κέντρο της πόλης, τα βράχια δίπλα στη θάλασσα, όλα, παραδομένα στη λαίλαπα της βαρβαρότητας.
Η φύλαξη από τον δήμο και την Αρχαιολογική Υπηρεσία της συγκεκριμένης περιοχής στο Ναύπλιο, φαίνεται ότι είναι ελλιπής και ο καθένας μπορεί να βανδαλίζει την ιστορία. Οι δράστες παραμένει άγνωστο αν θα εντοπιστούν, αφού προφανώς δεν υπάρχουν ούτε κάμερες που θα είχαν καταγράφει τις πράξεις τους.
Ανενόχλητοι, άγνωστοι βανδαλίζουν την ιστορία της χώρας, αφήνοντας μάλιστα κάποιες φορές ακόμα και ντροπιαστικά αποτυπώματα στα Μνημεία.
Οι εικόνες που κατέγραψε ο φωτογραφικός φακός του Δημήτρη Μπέκα, αποτελούν ντροπή για το σύγχρονο Ελληνικό κράτος, που δεν σέβεται τον εαυτό του και δεν προστατεύει την περιουσία του.
Συνθήματα, σύμβολα, υπογραφές, μουτζούρες και πολιτικά ή οπαδικά μηνύματα μίσους καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο σε τοίχους του κάστρου και σε πολιτιστικούς, αρχαιολογικούς ή νεότερους χώρους. Στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν μουτζουρωμένα για καιρό, και μέρα με την ημέρα αυξάνονται.
Οι αρχές όμως της πόλης, δεν συγκινούνται ούτε από τα παράπονα ντόπιων και επισκεπτών, ούτε καν από δεκάδες δημοσιεύματα που γίνονται κατά καιρούς, όπως αυτό του Παναγιώτη Λιάκου, στο newsbreak.gr, που σημειώνει εύστοχα μεταξύ άλλων: «Κι ακόμα και από οικονομικής άποψης να το δει κάποιος, η ζημιά είναι τεράστια, μια και η υποβάθμιση του «τουριστικού προϊόντος» είναι προφανής και ενοχλεί ακόμα και τους πιο καλοπροαίρετους τουρίστες».
Ουδείς νοιάζεται για το χάλι που αντικρίζουν οι επισκέπτες. Ούτε η δημοτική Αρχή ούτε η Αστυνομία, ούτε οι βουλευτές της περιοχής. Και η πόλη βρομίζει ακόμα περισσότερο κάθε φορά που έρχονται πούλμαν γεμάτα με μαθητές, οι περισσότεροι εκ των οποίων έρχονται έτοιμοι, με τα σπρέι ανά χείρας.
Δεν έχουν τέλος οι καταστροφές και οι βεβηλώσεις αρχαιολογικών μνημείων της πόλης, μια εικόνα που όχι μόνο προσβάλει την αισθητική των τουριστών και των επισκεπτών, αλλά δείχνει και την άγνοια κάποιων στην αξία και την ιστορία του Ναυπλίου.
Ανεφάρμοστος ο νόμος
Σύμφωνα με τον Ποινικό κώδικα (Νόμος 4619/2019, Άρθρο 378: Φθορά ξένης ιδιοκτησίας, Άρθρο 382: Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς), τα graffiti εμπίπτουν στον ορισμό του αδικήματος της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας, ενώ πάνω στα μνημεία, η δίωξή τους επιβάλλεται και από τον νόμο περί προστασίας των αρχαιοτήτων (Νόμος περί της προστασίας των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς 3028/2002, Άρθρο 10: Ενέργειες σε ακίνητα μνημεία και στο περιβάλλον τους, Άρθρο 56: Φθορά μνημείου), καθώς ως ενέργεια είναι δυνατόν να επιφέρουν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο «καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής τους».
Πόσοι όμως τιμωρήθηκαν για αυτές τις επιλογές τους;
Παράλληλα ποτέ μέχρι τώρα δεν έχει γίνει μια συντονισμένη δράση από τον δήμο, ή από άλλον φορέα για τον καθαρισμό των μνημείων – πέραν ελαχίστων μεμονωμένων περιπτώσεων -, ούτε καν έχουν γίνει αναφορές μέσω δελτίων τύπου ή ανακοινώσεων, ώστε μέσω της δημοσιότητας να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες για την απαξίωση και τον περιορισμό αυτού του φαινομένου.
Η πόλη του Ναυπλίου παραμένει γεμάτη πλέον από graffiti, που κάθε άλλο παρά καλλιτεχνήματα είναι, όταν μάλιστα αποτυπώνονται πάνω σε μνημεία, σε εμβληματικά κτήρια, σε αγάλματα και αλλού. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σκέτα γράμματα και μηνύματα και δεν αποτελούν τέχνη. Φαίνεται δε, ότι είναι αποτέλεσμα ανταγωνισμού αυτών που τα κάνουν, ώστε να κάνουν μέσω αυτού του τρόπου εμφανή την παρουσία τους.
Μάλιστα στις αξιολογήσεις του Ναυπλίου από χρήστες της google γίνεται εκτενής αναφορά στα graffiti που λερώνουν την ιστορία του Ναυπλίου: Τα κανόνια στα «Πέντε Αδέρφια» είναι από τα αγαπημένα στέκια για ζευγαράκια και παρέες νεαρών. Όμως αρνητικά σχόλια έχει προκαλέσει η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο χώρος, με τους επισκέπτες να κάνουν λόγο για πολλά σκουπίδια, για γκράφιτι πάνω στα κανόνια και για παραμελημένα αρχαία. Η θέα από το σημείο σώζει κάπως την κατάσταση, με τη βαθμολογία στη Google να είναι στα 4,6 αστέρια.
Σκέψου πριν βάλεις το μελάνι σου!
Μια ενδιαφέρουσα δράση που υλοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών, με χρηματοδότηση ΕΣΠΑ ήταν η δράση «Θ-ΙΝΚ: Το γκράφιτι ως ιστορική μαρτυρία και ως φθορά στα αρχαία μνημεία», στον πλαίσιο της πρόσκλησης «Ο Πολιτισμός στο Νέο Σχολείο»: Το ανεξέλεγκτο σύγχρονο γκράφιτι, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τα μνημεία και τις αρχαιότητες τα οποία προσβάλλονται και διαβρώνονται με τρόπο ανεπανόρθωτο. Οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, όπως αυτοί των Δυτικών Λόφων, βανδαλίζονται με γκράφιτι καθημερινά, με αποτέλεσμα οι συντηρητές να καταβάλλουν υπέρμετρες προσπάθειες για να διατηρήσουν ως έχει την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Οι παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις των γκράφιτι, αλλά και των αντι-γκράφιτι υλικών, αφορούν τόσο στο φυσικό περιβάλλον, όσο και σε όσους εργάζονται για την αφαίρεση τους.
Η ταινία–ντοκιμαντέρ που παράχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Θ-ΙΝΚ απευθύνεται στην εκπαιδευτική κοινότητα, μαθητές και εκπαιδευτικούς, με σκοπό να παρουσιάσει με εύληπτο και ευχάριστο τρόπο τις φθορές που προκαλεί το σύγχρονο γκράφιτι υλικά και στις αξίες των μνημείων, με στόχο να ευαισθητοποιήσει το νεαρό κοινό. Εστιάζει στη χρονοβόρα και υψηλού κόστους διαδικασία απομάκρυνσης των γκράφιτι από τους συντηρητές αρχαιοτήτων. Επίσης, αναδεικνύει την έννοια του σεβασμού απέναντι στα μνημεία, μέσα από την προβολή της αξίας τους, του έργου της συντήρησης των αρχαιοτήτων και παραδείγματα καλών πρακτικών.
Στόχος του «Θ-ΙΝΚ» ήταν η ευαισθητοποίηση των σχολικών ομάδων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με την ατομική και συλλογική ευθύνη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και η ενίσχυση της κριτικής σκέψης και της ομαδοσυνεργατικότητας των μαθητών μέσα από μια διαδραστική και βιωματική ανάγνωση και καταγραφή των μνημείων στους αρχαιολογικούς χώρους, των υλικών τους, των ιστορικών μαρτυριών που φέρουν, την κατανόηση της φθοράς / βανδαλισμού που συνεπάγεται το γκράφιτι επί μνημείων και τη διάκρισή του από τη σύγχρονη τέχνη του γκράφιτι ως τοιχογραφία ή εικαστική παρέμβαση σε δημόσιο χώρο.
