Η Ευρώπη είναι η ήπειρος όπου ο μέσος πολίτης θεωρεί δεδομένο το να εκφράζεται ελεύθερα, να είναι ο εαυτός του και να κάνει τις επιλογές του. Πλέον, κανείς δεν διανοείται ότι θα μπορούσε να είναι διαφορετικά.
του Κωνσταντίνου Τζιαμπάση*
Παρ’ ότι θα μπορούσε, το βλέπουμε να συμβαίνει, στον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα αυτό γιορτάζουμε. Την ημέρα της Ευρώπης. Τη Δημοκρατία, την Ελευθερία, τις κοινές μας αξίες, αλλά και το όραμα για ένα κοινό μέλλον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ξέρουμε τι σημαίνει αυταρχισμός, διώξεις, καταπίεση.
Στέρεο θεμέλιο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αποτελεί η κοινή πολιτιστική κληρονομιά μας και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο μύθος του Δία (Ταύρου) και της Ευρώπης γεννήθηκε στην χώρα μας και ιδιαίτερα στην Κρήτη.
Σύμφωνα με το μύθο ο Δίας, μεταμορφωμένος σε ταύρο, άρπαξε την Ευρώπη από τις ακτές της Φοινίκης και την μετέφερε στη Γόρτυνα της Κρήτης, όπου ενώθηκε μαζί της κάτω από τον αειθαλή πλάτανο (εικ.1). Από την ιερή αυτή ένωση η Ευρώπη γέννησε τον Μίνωα, ιδρυτή της Κνωσού, και τον Ραδάμανθυ, ιδρυτή της Φαιστού. Στη συνέχεια ο γιός του Ραδάμανθυ. Γόρτυς ίδρυσε τη Γόρτυνα. Η παράσταση του μύθου της Αρπαγής της Ευρώπης αποτέλεσε αγαπημένο θέμα των νομισματοκοπείων της Γόρτυνας και της Φαιστού στην Κρήτη, απαντά μάλιστα σε κοινές τους κοπές. Στα νομίσματα της Γόρτυνας απεικονίζονται η πτήση της κόρης με τον ταύρο πάνω από τη Μεσόγειο, η Ευρώπη πάνω στον ιερό πλάτανο, η κεφαλή της Ευρώπης, η κεφαλή του Δία ή ο ταύρος.
Από τα πρόσφατα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεσσαράς (εικ.2) ανάμεσα στα άλλα ευρήματα ξεχωρίζει μια αργυρή δραχμή από τη Γόρτυνα (εικ.3) (κοπή γύρω στο 260-250 π.Χ..) που αναπαριστά τον περίφημο μύθο της Αρπαγής της Ευρώπης. Στον εμπροσθότυπο εικόνίζεται κεφαλή Δία στεφανωμένου σε κατατομή προς τα δεξιά και στον οπισθότυπο η Ευρώπη με το πέπλο ανεπεπταμένο από τον άνεμο υπερίπταται της θάλασσας ανεβασμένη πάνω στον Δία-ταύρο. Στο στέρνο του ζώου υστερογενής επισήμανση με μικρή σφραγίδα που απεικονίζει προτομή της Αρτέμιδος, πιθανόν σχετιζόμενη με το σωζόμενο ψήφισμα για την απαγόρευση των αργυρών οβολών και την εισαγωγή των χάλκινων νομισμάτων στην πόλη, γύρω στο 250 π.Χ. Κάτω το εθνικό όνομα ΓΟΡΤΥΝΙΩΝ.
Η Διακήρυξη Σουμάν, που παρουσιάστηκε από τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν στις 9 Μαΐου 1950, πρότεινε τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, τα μέλη της οποίας θα διαχειρίζονταν από κοινού την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Η ΕΚΑΧ, της οποίας ιδρυτικά μέλη ήταν η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, ήταν ο πρώτος από μια σειρά υπερεθνικών ευρωπαϊκών θεσμών που τελικά μετεξελίχθηκαν στη σημερινή «Ευρωπαϊκή Ένωση». Κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου γιορτάζουμε την ενότητα στην Ευρώπη και την ιστορική επέτειο της Διακήρυξης Σουμάν (09.05.1950).
Το 1950, τα κράτη της Ευρώπης προσπαθούσαν ακόμη να επουλώσουν τις πληγές τους από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο οποίος είχε λήξει πέντε χρόνια πριν. Αποφασισμένες να αποτρέψουν την επανάληψη ενός τέτοιου φρικτού πολέμου, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κατέληξαν στο ότι η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα θα καθιστούσε στο μέλλον έναν πόλεμο μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας – όπως επί λέξει αναφέρεται στη διακήρυξη – “όχι μόνον αδιανόητο αλλά και υλικά αδύνατο”. Επικράτησε ο συλλογισμός, και ορθά, ότι η συγχώνευση οικονομικών συμφερόντων θα βοηθούσε στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και θα αποτελούσε το πρώτο βήμα για την ενοποίηση της Ευρώπης. Η προσχώρηση στην ΕΚΑΧ ήταν ανοικτή και σε άλλες χώρες. Τα σημαντικότερα αποσπάσματα της Διακήρυξης του Σούμαν είναι τα εξής: «Η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διατηρηθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν». «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ένα συνολικό οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη. «Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα … θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί μακρόν ασχολούνταν με την κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν σχεδόν μονίμως τα θύματα».
Φέτος με την ευκαιρία της Ημέρας της Ευρώπης, δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα μέσα που διαθέτει η ΕΕ για την υποστήριξη της ειρήνης, της ασφάλειας και της δημοκρατίας απέναντι στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και απέναντι σε άλλες εμφύλιες συρράξεις παγκοσμίως.
*Ο Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
