Το Παλούμπα είναι το χωριό της Αρκαδίας όπου κηρύχτηκε η έναρξη της Γορτυνιακής Επανάστασης στις 20-21 Μαρτίου 1821, από τους Γορτύνιους στρατηγούς Δημήτριο Πλαπούτα και Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Το χωριό είχε άλλοτε 500 κατοίκους. Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι το χειμώνα δεν ξεπερνούν τους 40.
Το Παλούμπα είναι κτισμένο στους πρόποδες του βουνού Αγιολιάς, σε υψόμετρο 667 μ. Από εκεί, προς το νότο, τη δύση και το βορρά αρχίζει η κατωφέρεια του εδάφους προς την κοιλάδα του Αλφειού. Έτσι, το χωριό έχει εξαιρετικό ορίζοντα. Από την πλατεία, που είναι σαν ένα μεγάλο μπαλκόνι, αγναντεύει κανείς, πέρα από την καταπράσινη κοιλάδα, αριστερά τις γαλάζιες κορυφογραμμές του Λύκαιου και της Μίνθης και δεξιά το ωραίο δάσος της Κάπελης (Φολόης) και την κομψή κορυφή του Ερύμανθου που το χειμώνα φαντάζει σαν μια λευκή πυραμίδα.
Αξιοθέατα
- Πύργος της οικογένειας Πλαπούτα: Θεμελιώθηκε περίπου το 1760 και αποτελεί σύμβολο για την προεπαναστατική και επαναστατική δράση της Πελοποννήσου, καθώς εκεί πραγματοποιούνταν συναντήσεις του Θ. Κολοκοτρώνη με τον Δ. Πλαπούτα, και άλλων προσωπικοτήτων, για το στρατηγικό σχεδιασμό της Γορτυνιακής και μετέπειτα Πελοποννησιακής Επανάστασης
- Ναός του Αγίου Γεωργίου στου Παλούμπα: Είναι κτίσμα του 1805 και το αξιόλογο τέμπλο του χρονολογείται από την εποχή του Όθωνα. Εκεί πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοξολογία για την έναρξη της Επανάστασης στην περιοχή της Ηραίας, με πρωτοστάτη τον Κόλλια Πλαπούτα και τους δυο γιους του, Δημήτρη Πλαπούτα και Γεωργάκη Πλαπούτα. Ο Μητροπολιτικός Ναός καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 2005, χάρις όμως σε πρωτοβουλία του τοπικού συλλόγου και φορέων οι ζημιές αποκαταστάθηκαν.
- Ακρόπολη Λενικού: Νοτιοδυτικά της πλατείας του χωριού σώζονται υπολείμματα της ακρόπολης των Μελαινών, αρχαίας αρκαδικής κώμης. Οι αρχαίες Μελαινές ήταν ένας από τους εννέα δήμους της αρχαίας Ηραίας που ήταν χτισμένοι στη δεξιά παραποτάμια κοιλάδα του Αλφειού. Η ακρόπολη ήταν χτισμένη σε ύψωμα και αποτελούσε το αμυντικό κέντρο της αρχαίας Ηραίας.
- Ναοί και μονές: Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Λενικού είναι κτισμένος στην ακρόπολη αρχαίας πόλης και μάλιστα με υλικά αρχαϊκής εποχής. Επίσης ο Άγιος Αθανάσιος θεμελιώθηκε δυτικά της πλατείας του χωριού το 1843, στο παλαιό κοιμητήριο, και ο Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου θεμελιώθηκε το 1895.
Στην ευρύτερη περιοχή σημαντικά αξιοθέατα είναι η παλαιά και νέα Μονή Φιλοσόφου, καθώς και η Μονή Προδρόμου, που βρίσκονται στο εσωτερικό του φαραγγιού του Λούσιου.
Η Παλούμπα Γορτυνίας αποτελεί ένα γοητευτικό χωριό με πλούσια ιστορία, πανέμορφη φύση και ζεστούς ανθρώπους. Ιδανικός προορισμός για όσους αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες και θέλουν να γνωρίσουν την ομορφιά της Αρκαδίας.
