Το Άργος και το Ναύπλιο, όπως έχει επισημανθεί από την ιστορική και αρχαιολογική έρευνα, συναποτελούν ήδη από τα αρχαία χρόνια, ένα δίπολο, δύο πόλεις του αργολικού πεδίου που αλληλοσυμπληρώνονται.
του Χρήστου Πιτερού*
Το Ναύπλιο κτισμένο σε στρατηγική θέση αποτελεί το μεγαλύτερο και ασφαλέστερο φυσικό λιμάνι της Αργολίδας από τα προϊστορικά χρόνια και ιδιαίτερα κατά την εποχή των μυκηναϊκών ανακτόρων, όταν οι Μυκήνες ήταν η πρωτεύουσα του Μυκηναϊκού κόσμου, ανοιχτό στις θαλάσσιες επικοινωνίες και τις πολιτιστικές ανταλλαγές, ενώ το Άργος, κτισμένο κάτω από την ακρόπολη της Λάρισας, κυριαρχεί στην ενδοχώρα.
Στα ιστορικά χρόνια το Άργος, από όπου ξεπήδησαν τα λαμπρά μυκηναϊκά γένη των ηρώων της Τίρυνθας και των Μυκηνών, διαδέχθηκε τις Μυκήνες και κυριάρχησε στο αργολικό πεδίο, υποτάσσοντας τις άλλες πόλεις, και το Ναύπλιο που αποτελούσε έκτοτε το ναύσταθμο και το κυριότερο λιμάνι του Άργους. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τη φραγκοκρατία το Άργος κυριάρχησε στην Αργολίδα, ενώ ήδη από την πρώτη Ενετοκρατία 1389 – 1540 το Ναύπλιο λόγω της εξωστρέφειας και της στρατηγικής του θέσης με το λιμάνι, πήρε την πρωτοκαθεδρία και άφησε το Άργος σε δεύτερη μοίρα. Οι δύο πόλεις ακολούθησαν κοινή πορεία κατά την Τουρκοκρατία μέχρι την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όταν το Ναύπλιο έγινε η πρώτη πρωτεύουσα του Ελεύθερου Νεοελληνικού Κράτους, συμπορευόμενο με το Άργος. Μεταξύ των δύο πόλεων κατά καιρούς υπέβοσκε μία υπόγεια τοπικιστική αντιπαράθεση.
Κατά την πρόσφατη περίοδο 2012 – 2023 οι δύο εκλεγμένες δημοτικές αρχές, Άργους – Μυκηνών και Ναυπλιέων, ακολούθησαν βίους παράλληλους και κάθε άλλο παρά αγαστή συνεγασία υπήρξε. Η αντιπαλότητα και ο ανταγωνισμός των δύο δημοτικών αρχών είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη στενής συνεργασίας που επιδείνωσε την ανισόρροπη ανάπτυξη σε οικονομικό επίπεδο με αρνητικές επιπτώσεις για το Άργος. Παράλληλα σε κοινούς τομείς συνεργασίας υπήρξαν προστριβές και αντιπαραθέσεις. Με τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, Οκτώβριος 2023, οι δύο αντίπαλες δημοτικές παρατάξεις μετά από μία μακρά περίοδο έντεκα και πλέον ετών, με την ειρηνική ψήφο των πολιτών, καθαιρέθηκαν και εκλέχθηκαν δύο νέες δημοτικές αρχές, που κινούνται συναινετικά προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα χρονίζοντα κοινά προβλήματα, που αφορούν ανεξαιρέτως όλο το κοινωνικό σύνολο και τους κατοίκους του νομού Αργολίδας. Ως γνωστόν η πολύχρονη εξουσία φθείρει τους κυβερνώντες και δημιουργεί έντονες αναχρονιστικές ιδιοκτησιακές αντιλήψεις και συμπεριφορές.
Για τους σοβαρούς διαχρονικούς αυτούς λόγους στα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι μετά την μακρόχρονη τυραννική διακυβέρνηση του Πεισίστρατου και των απογόνων του, άλλαξαν το πολίτευμα της Τυραννίας και εγκατέστησαν το Δημοκρατικό Πολίτευμα της ομαλής εναλλαγής της εξουσίας. Άλλωστε είναι αξιοσημείωτο ότι και το Άργος ήταν μία δημοκρατική πόλη ήδη από το 470 π.Χ. με την καθοριστική συμβολή του εξόριστου Θεμιστοκλή.
Μετά τις πρόσφατες εκλογές στις δύο όμορες δημοτικές αρχές Άργους και Ναυπλίου πνέει άνεμος συνεργασίας. Τα κοινά προβλήματα είναι πολλά και πρέπει να αναπληρωθεί ο χαμένος χρόνος για το κοινό καλό των κατοίκων, χωρίς στείρες αντιπαραθέσεις. Για την πολιτιστική συνεργασία των δύο πόλεων υπάρχουν ευοίωνες προοπτικές και πρέπει να ενεργοποιηθούν το συντομότερο. Την τελευταία δεκαετία και πλέον οι δύο Δήμοι Άργους και Ναυπλίου διοργάνωναν χωριστά «και κατά μόνας» μαραθωνίους δρόμους.
1. Ο Δήμος Ναυπλίου διοργάνωνε τον Μαραθώνιο Δρόμο Ναυπλίου, όπου οι μαραθωνοδρόμοι έκαναν συνεχώς κύκλους γύρω από την πόλη. Είχαμε προτείνει στον πρώην Δήμαρχο κ. Δ. Κωστούρο ο Μαραθώνιος του Ναυπλίου να αρχίζει από το Ιερό του Ασκληπιού της Επιδαύρου, αλλά η πρόταση απορρίφθηκε για δικούς του λόγους.
2. Ο Δήμος Άργους – Μυκηνών διοργάνωνε το δικό του ημιμαραθώνιο, με αφετηρία τις Μυκήνες.
Λαμβάνοντας υπόψη το λαμπρό ιστορικό παρελθόν της Αργολίδας με τις Μυκήνες, το Άργος, το Ηραίο, τη Μιδέα, την Τίρυνθα, το Ναύπλιο, την Ασίνη, την Επίδαυρο, και την Ερμιόνη που διοργάνωναν αθλητικούς και μουσικούς αγώνες, τα Νέμεα, τα Ηραία, τα Ασκληπιεία κ.λ.π., όπου ελάμβαναν μέρος πολίτες από πολλές πόλεις της Ελλάδας και σφυρηλατούσαν την κοινή τους καταγωγή και συνύπαρξη, είναι καιρός να διοργανώνεται επιτέλους! και στην Αργολίδα, ένας ενιαίος Αργολικός Μαραθώνιος Δρόμος σύμφωνα με το πνεύμα των αρχαίων Πανελληνίων, αλλά και τοπικών αγώνων.
Αργολικός Μαραθώνιος Δρόμος
Η πρόταση διοργάνωσης κάθε χρόνο ενός Αργολικού Μαραθωνίου Δρόμου είναι ένα κοινό ιστορικό και σύγχρονο αίτημα και σύμφωνο με την αρχαία και σύγχρονη παράδοση των Αθλητικών Αγώνων.
Λαμβάνοντας υπόψη το μοναδικό, λαμπρό, ιστορικό παρελθόν της Αργολίδας, με το οποίο πρέπει να συνδέεται ο ετήσιος Αργολικός Μαραθώνιος Δρόμος, προτείνουμε τα ακόλουθα:
Ο Αργολικός Μαραθώνιος Δρόμος θα είναι κοινός για όλη την Αργολίδα με την αυτονόητη πανελλήνια και διεθνή συμμετοχή αθλητών, που θα έχει για ιστορικούς λόγους δύο εναλλασσόμενες, ανά έτος, αφετηρίες.
1. Η πρώτη έναρξη του Αργολικού Μαραθωνίου και για ιστορικούς λόγους προτείνουμε να γίνει από την περιοχή του Άργους, με αφετηρία τις Μυκήνες, από την Πύλη των Λεόντων με τα δύο ιερά λιοντάρια, το αρχαιότερο ανάγλυφο της Ευρώπης, ακοίμητους φρουρούς των Μυκηναϊκών Ανακτόρων και των Μυκηναίων Ανάκτων. Άλλωστε η Αρχαία πόλη του Άργους εκτός από τους πανελλήνιους αγώνες των Νεμέων, διοργάνωνε και τα Εκατόμβαια, γνωστά και ως Ηραία, αγώνες ισάξιους των Πανελλήνιων Αγώνων.
2. Το επόμενο έτος ο Αργολικός Μαραθώνιος προτείνουμε να έχει αφετηρία το παγκόσμιας σημασίας Ιερό του Ασκληπιού, που αποτελούσε τη Μητρόπολη όλων των Ασκληπιείων του Αρχαίου Κόσμου, όπου διοργανώνονταν οι Αγώνες των Ασκληπιείων καθώς και μουσικοί αγώνες. Η αφετηρία, εκκίνηση των αθλητών θα γίνεται από το λαμπρό σωζόμενο αρχαίο στάδιο της Επιδαύρου που διατηρήθηκε σχεδόν ανέπαφο από τα αρχαία χρόνια. Ο μοναδικός Αργολικός Μαραθώνιος Δρόμος με εναλλασσόμενες αφετηρίες τις μυθικές Μυκήνες του Τρωϊκού Πολέμου υπό τον αρχηγό όλων των Ελλήνων Αγαμέμνονα και το παγκόσμιας σημασίας Ιερό του Ασκληπιού της Επιδαύρου θα αποκτήσει μέσα στο χρόνο λαμπρή και παγκόσμια σημασία, μετά τον καθιερωμένο Μαραθώνιο Δρόμο της Αθήνας. Αλήθεια, ποιος αθλητής δεν θα επιθυμεί να λάβει μέρος σε αγώνες που συνδέονται με τις Μυκήνες και την Επίδαυρο;
Ο Μαραθώνιος Δρόμος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η πόλη του Ναυπλίου απέχει την ίδια περίπου απόσταση μεταξύ Μυκηνών και Επιδαύρου, πρέπει να καταλήγει στο Ναύπλιο για αντικειμενικούς λόγους. Διοργανωτές του Μαραθωνίου Δρόμου θα είναι οι τρεις Δήμοι, Άργους – Μυκηνών, Ναυπλιέων και Επιδαύρου. Φυσικά οι επιμέρους λεπτομέρειες και τυχόν διαφορετικές απόψεις θα συζητηθούν μεταξύ των τριών συναρμόδιων Δήμων Ναυπλίου, Άργους και Επιδαύρου.
3. Εκτός όμως από το μεγάλο Αργολικό Μαραθώνιο λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη ότι στο Ηραίο Άργους διοργανώνονταν τα Ηραία του Άργους γνωστά και ως Εκατόμβοια {από τη θυσία εκατό βοδιών} αλλά και ως η εξ Άργους Ασπίς, προτείνουμε και την παράλληλη τέλεση αγώνων με μικρότερο μήκους δρόμου.
Τα Ηραία απέχουν από το Άργος 45 στάδια, δηλαδή 8,5 χιλιόμετρα και είναι παγκοσμίως γνωστό, ο μοναδικός άθλος των δύο «αεθλοφόρων» αδελφών, του Κλέοβι και του Βίτωνα, που έσυραν το Άρμα της ιέρειας μητέρας τους Κυδίππης από το Άργος ως το Ηραίο και αμέσως μετά πέρασαν στην Αθανασία, όπως το αναφέρει ο Ηρόδοτος στο διάλογο του Σόλωνα με τον βασιλιά Κροίσο «περί ευτιχίας», δηλαδή για το ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος. Οι Αργείοι είχαν στήσει στην αγορά ένα μεγάλο ανάγλυφο με τον Κλέοβι και τον Βίτωνα που έσερναν το άρμα της ιέρειας μητέρας τους. Επίσης τους είχαν αφιερώσει και δύο αγάλματα – κούρους στο Ιερό των Δελφών, που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές και εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών. Κατά τον Αργολικό Μαραθώνιο λοιπόν προτείνουμε να διοργανώνονται και αγώνες μήκους 8,5 χιλιομέτρων με αφετηρία από το Ηραίο που θα καταλήγει στην Αρχαία Αγορά του Άργους και στο Αρχαίο Θέατρο. Η αναβίωση των αρχαίων ένδοξων πανελλήνιων αγώνων επανήλθαν στο προσκήνιο, ως γνωστόν, με τη διοργάνωση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896.
4. Λαμβανομένου υπόψη επίσης ότι ο Τιρύνθιος Ηρακλής είχε καταγωγή από τη Μιδέα προτείνουμε και τη διοργάνωση ανάλογου δρόμου με εκείνον του Ηραίου – Άργους , το δρόμο Μιδέας – Ναυπλίου που θα διέρχεται από την Τίρυνθα.
5. Τέλος μικρού μήκους δρόμος για παιδιά μπορεί να διοργανώνονται από τις πόλεις Ναυπλίου, Άργους και Επιδαύρου.
Οι αθλητικές διοργανώσεις κοινού Αργολικού Μαραθωνίου και οι μικρότερου μήκους αγώνες έχουν πολλές εναλλακτικές προτάσεις με αφετηρίες το ιστορικό παρελθόν σε σχέση με το παρόν, που μπορούν να συζητηθούν με τους εκπροσώπους των Δήμων και κυρίως σε ανοιχτό διάλογο των δημοτικών αρχών με τους πολίτες όλου του Νομού Αργολίδας. Ο διάλογος και η συναίνεση των πολιτών είναι πρωταρχικής σημασίας. Οι κοινές πολιτιστικές αθλητικές οργανώσεις θα συμβάλλουν σταδιακά πολλαπλώς στην ευρύτερη πολιτιστική ανάπτυξη. Η στενή συνεργασία των Δημοτικών Αρχών μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά και σε πολλές άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Εκτός φυσικά από τους αθλητικούς αγώνες, ήδη από τα αρχαία χρόνια γίνονταν επίσης οι μουσικοί, οι ποιητικοί, οι θεατρικοί αλλά και καλλιτεχνικοί αγώνες, που σφυρηλατούσαν την ευγενή άμιλλα και τη δημιουργία με πολλαπλές επιπτώσεις. Στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό δεν νοείται πόλη χωρίς Γυμνάσια, Θέατρα, Ωδεία κ.λ.π.
Η καθιέρωση διοργάνωσης μουσικών εκδηλώσεων την προηγούμενη μέρα διοργάνωσης του εκάστοτε Αργολικού Μαραθωνίου, στο αρχαίο θέατρο του Άργους και στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου αντίστοιχα, θα αποτελεί μία ευρύτερη πολιτιστική διάσταση των αγώνων. Η καλλιέργεια της μουσικής και καλλιτεχνικής παιδείας, ως γνωστόν, διαμορφώνονται κυρίως από τα μουσικά και τα καλλιτεχνικά σχολεία. Ωστόσο στην Αργολίδα το Μουσικό και Καλλιτεχνικό σχολείο λειτουργούν σε απόσταση είκοσι χιλιομέτρων περίπου από τα δύο αστικά κέντρα του Άργους και του Ναυπλίου όπου στεγάσθηκαν αρχικά λόγω έλλειψης στέγης, χωρίς τις απαιτούμενες ειδικές υποδομές. Η λειτουργία των σχολείων αυτών σε απομακρυσμένη περιοχή με το επιπλέον μεγάλο οικονομικό κόστος, της μεταφοράς, όπου μετακινούνται παιδιά σε μεγάλες αποστάσεις από όλη την Αργολίδα, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Οι δύο Δημοτικές Αρχές Άργους και Ναυπλίου, μακριά από ιδιοκτησιακές αντιλήψεις, πρέπει να δώσουν από κοινού λύση στο καθοριστικής σημασίας σοβαρό αυτό πρόβλημα, ώστε τα σχολεία να λειτουργήσουν κοντά στα δύο αστικά κέντρα του νομού με τις καλύτερες συνθήκες λειτουργίας και με τις απαραίτητες υποδομές.
Σχετικά με τη διοργάνωση του Αργολικού Μαραθωνίου δρόμου έχουμε ενημερώσει ακροθιγώς τον υπεύθυνο αντιδήμαρχο του Δήμου Ναυπλιέων κ. Κ. Καράπαυλο. Οι αρμόδιες δημοτικές αρχές ελπίζουμε ότι θα συζητήσουν τις προτάσεις μας, θα κάνουν διάλογο με τους πολίτες και θα λάβουν τις αποφάσεις σύμφωνα με το πνεύμα των αρχαίων και των συγχρόνων αθλητικών αγώνων.
*Ο Χρήστος Ι. Πιτερός είναι επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας
