Η Ηετιώνεια Πύλη, στο λόφο Καστράκι της Δραπετσώνας, είναι ο μεγαλύτερος αρχαιολογικός χώρος της Πειραϊκής ακτής, με έκταση περίπου 20 στρέμματα. Βρίσκεται στα δυτικά του κεντρικού εμπορικού λιμανιού, το οποίο και προστάτευε στην αρχαιότητα.
Με το όνομα «Ηετιώνεια» αναφερόταν ολόκληρη η ξηρά, που σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του ΟΛΠ και του παλιού Σιδηροδρομικού Σταθμού (Λαρίσσης) στον Άγιο Διονύσιο. Οφείλει το όνομά της στον μυθικό ήρωα του Πειραιά Ηετίωνα, που σύμφωνα με την παράδοση την κατοίκησε πρώτος.
Εδώ σώζονται σημαντικά κατάλοιπα της αρχαίας οχύρωσης. Η Ηετιώνεια Πύλη κατασκευάστηκε το 411 π.Χ. για την προστασία του αρχαίου λιμένα του Πειραιά και αποτελούσε τη μία από τις δυο εισόδους του τειχισμένου Πειραιά (η δεύτερη ήταν στις Αστικές Πύλες) -από εκεί διέρχονταν μόνο στρατιωτικές δυνάμεις. Στα τμήματα των οχυρώσεων που σώζονται εντοπίζονται ίχνη διαφορετικών περιόδων: από την αρχική οικοδομική φάση του 5ου αι. που ανάγεται στον Θεμιστοκλή (493 και 478/477), μέχρι το τέλος του 3ου αι. π.Χ.
Στην τελευταία αυτή φάση χρονολογούνται οι κυκλικοί πύργοι της Ηετιώνειας πύλης, που αποκαταστάθηκαν μερικώς τη δεκαετία του 1990. Στο εσωτερικό των οχυρώσεων σώζονται οι πρωϊμότεροι ορθογώνιοι πύργοι που χτίστηκαν επί Κόνωνος (394 π.Χ.), και που μαζί με το δυτικό διατείχισμα έδωσαν στην οχύρωση τη σημερινή μορφή της.
Η άμυνα του οχυρού ενισχύετο από τάφρο πλάτους 3,5 μ. και μήκους 100 μ. αναπτυσσόμενη παράλληλα προς το βόρειο τείχος, καταλήγοντας στις Αστικές Πύλες, στην είσοδο της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Τα τελευταία χρόνια η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής συνέχισε το έργο της αποκατάστασης σε δύο ακόμη πύργους του μνημείου με στόχο την προστασία του αυθεντικού υλικού, την επανάκτηση της δομής τους και την όσο το δυνατόν αρτιότερη ανάδειξή τους.
Το έργο αποκατάστασης της Ηετιώνειας Πύλης και των Αρχαίων Τειχών, με προϋπολογισμό 700.000 ευρώ, αφορούσε στην πλήρη αποκατάσταση των δύο πύργων της οχύρωσης και την εν γένει διαμόρφωση του χώρου (διαδρομές επισκεπτών, φυλάκιο εισόδου, φυτεύσεις, ενημερωτικές πινακίδες κ.ά.) με στόχο ο χώρος να γίνει σε όλους προσβάσιμος.
Η μελέτη του φωτισμού εκπονήθηκε από την Ελευθερία Ντεκώ και εφαρμόστηκε από τον Χαράλαμπο Στούπα.
Η υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εγκαινίασε το έργο της φωταγώγησης και επεσήμανε: «Τα Θεμιστόκλεια τείχη του λιμένος του Πειραιά, μέρος των οποίων είναι και η Ηετιώνεια Πύλη, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα έργα της αρχαίας ελληνικής οχυρωματικής. Εδώ, μπορεί να αναγνωρίσει κανείς τις οχυρωματικές τεχνικές που αναπτύχθηκαν από τον 5ο έως τον 3ο αι. π.Χ. Είναι πολύ σημαντικό το εξαιρετικό αυτό έργο να το βλέπουν σωστά φωτισμένο και να απολαμβάνουν οι δημότες, οι επισκέπτες, οι επιβαίνοντες στα καράβια, που φθάνουν στο μεγάλο λιμάνι.
Παράλληλα, με ήπιες επεμβάσεις προχώρησε το έργο της διαμόρφωσης του χώρου (διαδρομές επισκεπτών, φυλάκιο εισόδου, ενημερωτικές πινακίδες) για να αποδοθεί στο κοινό ως ανοιχτός επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος.”
Ο αρχαιολογικός χώρος εντάσσεται στον αστικό ιστό, συνδέει το παρελθόν με το παρόν, αναδεικνύει τη μεγάλη ιστορική διαχρονία του λιμανιού του Πειραιά και καθορίζει μια νέα αστική ταυτότητα στην πόλη και το παραλιακό της μέτωπο, καθώς σε επαφή με τον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται το «Καστράκι» Δραπετσώνας, ένα δημοτικό πάρκο, που προγραμματίζεται να φιλοξενεί ένα πολυμορφικό πλέγμα πολιτιστικών δράσεων και δραστηριοτήτων.
Το έργο της ανάπλασης του αρχαιολογικού χώρου της Ηετιώνειας Πύλης, ας το δούμε ως προπομπό και σε άμεση συνάρτηση με το μείζον έργο της μετατροπής του Σιλό αυτού του εμβληματικού κτηρίου για τον Πειραιά, ακριβώς απέναντι από την Πύλη σε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 100.000.000 ευρώ από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2025.
