Ο Ναυπλιώτης δικηγόρος Γιώργος Γαλανόπουλος έδωσε συνέντευξη στον Θανάση Κούτουλα (Zubi channel 1 YouTube), με θέμα το πολύ επίκαιρο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης.
- Τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά και εμφατικά τον όρο «τεχνητή νοημοσύνη» ο οποίος φαίνεται να έχει μπει για τα καλά πλέον στη ζωή μας. Μπορείτε να μας πείτε τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη και να μας δώσετε μερικά παραδείγματα;
Δεδομένου ότι ακόμα δεν έχει ψηφιστεί η Πράξη της Ε.Ε. για την Τεχνητή Νοημοσύνη, και επειδή δεν υπάρχει ένας μόνο διαθέσιμος ορισμός, για την κουβέντα μας θα αναφερθώ στον ορισμό που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με τον οποίο «η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αναφέρεται σε συστήματα που χαρακτηρίζονται από ευφυή συμπεριφορά, αναλύοντας το περιβάλλον τους και ενεργώντας – με κάποιο βαθμό αυτονομίας – για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.». Πρόκειται ουσιαστικά για μία ομάδα τεχνολογιών που σχετίζεται με την ανθρώπινη νόηση και συμπεριφορά. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν τα λογισμικά αυτόματης μετάφρασης και υποτιτλισμού, οι έξυπνοι θερμοστάτες για εξοικονόμηση ενέργειας, τα ρομπότ – εργάτες που χρησιμοποιούνται στις αυτοκινητοβιομηχανίες για τη βελτίωση της διαδικασίας παραγωγής, η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, οι έξυπνοι προσωπικοί βοηθοί, τα chatbots κ.ά.
- Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει προφανώς πολλές εφαρμογές στην καθημερινότητά μας. Άλλοτε μικρότερης κι άλλοτε μεγαλύτερης σημασίας. Μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα και για τον τομέα της υγείας;
H ικανότητα των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης να κάνουν προβλέψεις με βάση μεγάλα σύνολα δεδομένων συντελεί στην καλύτερη κατανόηση των κινδύνων για τη δημόσια υγεία και την προσαρμογή των θεραπειών. Έτσι, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη ακρίβεια στη διάγνωση αλλά και στην πρόβλεψη ανταπόκρισης ενός ασθενή στην προτεινόμενη θεραπεία. Έτερο παράδειγμα αποτελούν οι κλινικές δοκιμές φαρμάκων, ο χρόνος των οποίων μπορεί να μειωθεί δραματικά προς όφελος των ασθενών, όπου, υπό άλλες συνθήκες, τα φάρμακα θα κυκλοφορούσαν μετά από πολλά χρόνια στο εμπόριο.
– Πιστεύετε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα ωφελήσει ευρύτερα τον δημόσιο τομέα και εν τέλει τον πολίτη;
Θεωρώ ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας και αποδοτικότητας των δημοσίων φορέων, στη βελτίωση της λήψης διοικητικών αποφάσεων, στην παροχή πιο προσωποποιημένων πληροφοριών προς τους διοικουμένους και στην πρόβλεψη των αναγκών τους, δημιουργώντας μία ποιοτική σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολίτη. Να θυμίσω ότι ήδη είναι σε ισχύ ο ν. 4961/2022 ο οποίος αφορά, μεταξύ άλλων, τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από τους φορείς του δημοσίου τομέα. Όμως, δεν θα πρέπει να νομίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα «μαγικό ραβδί» – για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Καθηγητή Κ. Δασκαλάκη – το οποίο δίνει από μόνο του λύσεις σε όλα τα μεγάλα προβλήματα. Γι’ αυτό, πιστεύω ότι η ανθρώπινη παρέμβαση παραμένει καθοριστική.
– Εκτός όμως από τα θετικά, υπάρχουν προβληματισμοί και ανησυχίες από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για τις οποίες οι πολίτες θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι;
Η τεχνητή νοημοσύνη, για να παράγει στοχευμένα αποτελέσματα, απαιτεί πρόσβαση σε δεδομένα. Άρα, λοιπόν, ένας πρώτος προβληματισμός αφορά τη θεμιτή και διαφανή επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων. Έχει πράγματι ο πολίτης επαρκή ενημέρωση για τις συνθήκες επεξεργασίας των δεδομένων του όταν αυτά πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης; Και περαιτέρω, όσο πιο μαζικά είναι τα δεδομένα τόσο περισσότερο ελλοχεύει και ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν για άλλο σκοπό από αυτόν για τον οποίο αρχικά συλλέχθηκαν. Επίσης, κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις σε σχέση με τις προκαταλήψεις που μπορεί να αναπαράγει η τεχνητή νοημοσύνη. Για παράδειγμα, άνθρωποι διαφορετικού χρώματος ή εθνικότητας έχουν πέσει θύματα τέτοιων αθέμιτων διακρίσεων εξαιτίας των «προκατειλημμένων» δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν. Έτσι «ο αλγόριθμος» τους χαρακτήρισε λανθασμένα ως φοροφυγάδες ή ως επικίνδυνους για τη δημόσια τάξη. Ακόμα, παρότι δεν είναι ζήτημα που μπορώ να το κρίνω εγώ ως Δικηγόρος, νομίζω ότι αναπόφευκτα το μέλλον ορισμένων επαγγελμάτων θα είναι διαφορετικό. Ορισμένες ειδικότητες είτε θα εξελιχθούν είτε θα αντικατασταθούν από άλλες γιατί το ισοζύγιο της ζήτησης και της προσφοράς θα λάβει υπ’ όψιν του νέα δεδομένα. Ωστόσο, ένα σοβαρό θέμα που είναι ανοικτό σε συζήτηση αφορά τη «λογοδοσία», και κατ’ επέκταση την κατανομή της ευθύνης, από τη χρήση του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Ποιος θα ευθύνεται σε περίπτωση λανθασμένου συμπεράσματος του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης; Ο δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας που το χρησιμοποιεί; Η εταιρεία που το προμήθευσε; Ο κατασκευαστής;
– Ως Δικηγόρος θεωρείτε ότι η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει το επάγγελμά σας;
Νομίζω ότι γενικότερα αλλάζει το επάγγελμά μας. Και μάλιστα ραγδαία. Είναι, κατά τη γνώμη μου, σαφές ότι η ενασχόλησή μας με το δίκαιο της τεχνητής νοημοσύνης υποδεικνύει ότι έχουμε περάσει από την εποχή της εξειδίκευσης (αναγκαία συνθήκη) στην πραγματικότητα της διεπιστημονικότητας. Χωρίς να φτάνουμε σε υπερβολές, θεωρώ ότι είμαστε σε ένα στάδιο όπου νομικοί και πληροφορικοί επιστήμονες μπορούμε να κατανοήσουμε και να ρυθμίσουμε μαζί τις νέες τεχνολογίες. Σκεφτείτε ότι κάθε δημόσιος φορέας που χρησιμοποιεί σύστημα τεχνητής νοημοσύνης οφείλει, πριν από την έναρξη λειτουργίας του συστήματος, να εκπονεί αλγοριθμική εκτίμηση αντικτύπου, δηλαδή να εκπονεί μία απαιτητική μελέτη στην οποία θα αποτυπώνονται οι παράμετροι και τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του συστήματος, οι κατηγορίες των δεδομένων που τυγχάνουν επεξεργασίας ή παράγονται από το σύστημα, οι πιθανοί κίνδυνοι κ.λπ. (βλ. άρθρο 5 του ν. 4961/2022). Είναι προφανές, εάν θέλουμε να είμαστε σωστοί, ότι μία τέτοια εργασία δεν είναι υπόθεση ούτε μόνο των δικηγόρων ούτε μόνο των πληροφορικών. Το ίδιο συμβαίνει και στο δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων. Η ουσιαστική συμμόρφωση ενός δημοσίου ή ιδιωτικού φορέα με τον GDPR απαιτεί τη σύμπραξη και των δύο ειδικοτήτων. Από την άλλη πλευρά, προφανώς θα υπάρξουν εργαλεία (π.χ. εξειδικευμένοι ψηφιακοί βοηθοί) και για τους δικηγόρους που θα τους συνδράμουν λ.χ. στην γρήγορη και στοχευμένη αναζήτηση νομολογίας ή στην προετοιμασία ενός δικογράφου, αν όχι μέχρι και στην εξυπηρέτηση πελατών (π.χ. μέσω chatbots). Θα έλεγα ότι το σενάριο «ρομπότ – δικηγόρος», όπως το έχουμε δει στις Η.Π.Α., απέχει πολύ από την ευρωπαϊκή νομική μας παράδοση και δεν νομίζω ότι είναι κάτι το οποίο θα μας απασχολήσει στο άμεσο μέλλον. Το μείζον, πάντως, είναι ότι οι τεχνολογίες αυτές έχουν ως στόχο να βοηθήσουν, και όχι να υποκαταστήσουν, τον άνθρωπο.
- Είστε Αντιπρόεδρος στο Εθνικό Ινστιτούτο Δικαίου Τεχνητής Νοημοσύνης, Προσωπικών Δεδομένων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης (Rythmisis). Μπορείτε να μας πείτε ειδικότερα με τι ασχολείται το Ινστιτούτο;
Το Ινστιτούτο «Rythmisis» ιδρύθηκε το 2022 με στόχο να συμβάλλει στον διάλογο δικαίου και τεχνολογίας και ειδικότερα στη ρύθμιση του ψηφιακού χώρου. Έχουμε μια ομάδα εξειδικευμένων νομικών και τεχνικών συμβούλων οι οποίοι ασχολούνται, επαγγελματικά και ακαδημαϊκά, με την τεχνητή νοημοσύνη, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την ψηφιακή διακυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτό, επιδιώκουμε συνεργασίες με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς προκειμένου να τους παράσχουμε τεχνογνωσία σε επιμέρους ζητήματα, αλλά και να καθιερώσουμε μία κουλτούρα διεπιστημονικότητας για τις σύγχρονες νομικές προκλήσεις. Ήδη, με βάση την υπό ψήφιση πράξη της Ε.Ε. για την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ Αct) έχουμε θέσει σε διαβούλευση στην ιστοσελίδα μας (www.rythmisis.gr) τις εθνικές κατευθυντήριες αρχές για την τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή τις νομικές εκείνες παραμέτρους που θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους όσα νομικά και φυσικά πρόσωπα, δημόσιες υπηρεσίες και αρχές εισάγουν, αναπτύσσουν ή θέτουν σε λειτουργία και διάθεση στην Ελληνική αγορά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Επίσης, σκοπεύουμε να σχεδιάσουμε επιμέρους κατευθύνσεις για κάθε τομέα, όπως είναι η υγεία, η ενέργεια, το περιβάλλον κ.λπ. Παράλληλα με αυτή την πρωτοβουλία, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μία ερευνητική ομάδα από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, κυρίως από τις τρεις νομικές σχολές της χώρας, προκειμένου να προετοιμάσουμε το επιστημονικό έδαφος και να φτιάξουμε ένα forum νέων επιστημόνων για την ανάπτυξη του δικαίου της τεχνητής νοημοσύνης.
- Πείτε μας και δυο λόγια για το συνέδριο που διοργανώνετε την 1η Δεκεμβρίου.
Σε συνεργασία με τη ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ διοργανώνουμε το 1ομας συνέδριο με τίτλο “ΑΙ regulation and applications in Greece: Challenge accepted!”, την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2023, διά ζώσης, στις εγκαταστάσεις της Νομικής Βιβλιοθήκης (Μαυρομιχάλη 23, Αθήνα). Όπως είναι αντιληπτό, η τεχνητή νοημοσύνη και οι εφαρμογές της προϋποθέτουν κατά μείζονα λόγο μία διεπιστημονική προσέγγιση. Γι’ αυτό, αν και προεχόντως είναι ένα νομικό συνέδριο, αποφασίσαμε πως θα πρέπει να λάβουν μέρος σε αυτό κι άλλες ειδικότητες, κρίσιμες για την πραγματική κατανόηση των ζητημάτων που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη. Έτσι, στο συνέδριο συμμετέχουν καθηγητές πανεπιστημίου, δικαστές, δικηγόροι, πληροφορικοί, οικονομολόγοι, ιατροί, data scientists και επιχειρηματίες – startupers. Το πρόγραμμα είναι διαθέσιμο στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.nb.org/nb-ekpedeysi/sinedria/ai-regulation-and-applications-in-greece-challenge-accepted.html
- Σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας.
Κι εγώ σας ευχαριστώ.
