Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940 βρίσκει την Αθήνα να ξυπνά με τις σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας και όλους τους Έλληνες να ζητωκραυγάζουν το ηχηρό «ΟΧΙ» του Ι. Μεταξά στη φασιστική Ιταλία.
Η απόφαση για την επίθεση κατά της Ελλάδος πάρθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1940 από το Ιταλικό Πολεμικό Συμβούλιο, παρουσία του Μουσολίνι, και παρά τις αντιρρήσεις πολλών από τους παριστάμενους για την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπιζόταν η επιχείρηση. Ο Ντούτσε ήθελε μια νίκη για να μπει στο μάτι του Χίτλερ, που είχε εκφράσει επιφυλάξεις για μια επίθεση κατά της Ελλάδος. Πίστευε ότι η χώρα μας ήταν ο εύκολος στόχος, «το μόνο εμπόδιό μας είναι οι λασπωμένοι δρόμοι», τον είχαν διαβεβαιώσει οι επιτελείς του. Ως ημέρα της επίθεσης, ορίστηκε η 26η Οκτωβρίου, αλλά ο Μουσολίνι την μετέθεσε για τις 28 Οκτωβρίου, προκειμένου να συμπέσει με την 18η επέτειο της πορείας προς τη Ρώμη, που έφερε τους φασίστες στην εξουσία.
Στην Αθήνα έφταναν σωρηδόν οι πληροφορίες για επικείμενη ιταλική επίθεση. Στο υπουργικό συμβούλιο της 25ης Οκτωβρίου ο Μεταξάς ενημέρωσε τους υπουργούς του για την κατάσταση και τους διαβεβαίωσε ότι η στρατιωτική προπαρασκευή της χώρας είχε προχωρήσει ικανοποιητικά. Η αλήθεια ήταν ότι η χώρα μας ήταν σχεδόν ανοχύρωτη προς την πλευρά της Αλβανίας και με ελλιπείς στρατιωτικές δυνάμεις, καθώς το βάρος είχε δοθεί στα σύνορα με την Βουλγαρία.
Η ζωή εν τω μεταξύ στην πρωτεύουσα κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς. Το κοσμικό και πολιτιστικό γεγονός των ημερών ήταν η πρεμιέρα της όπερας του Τζάκομο Πουτσίνι «Μαντάμ Μπατερφλάι» από τη νεοσύστατη Λυρική Σκηνή. Την παράσταση θα τιμούσε ο γιος του συνθέτη, γεγονός που είχε κινητοποιήσει την κοσμική Αθήνα. Ο πρεσβευτής της Ιταλίας Εμμανουέλε Γκράτσι είχε καλέσει τον Μεταξά σε γεύμα μετά την παράσταση. Ο δικτάτορας αρνήθηκε και έδωσε εντολή σε μόνο δύο υπουργούς να παρακολουθήσουν την παράσταση.
Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων «Στέφανι» εξαπολύει επίθεση εναντίον της Ελλάδος, στην οποία απαντά το αθηναϊκό πρακτορείο ειδήσεων. Η ελληνική ηγεσία πιστεύει ότι η ιταλική επίθεση είναι ζήτημα ωρών. Ο αρχηγός του ΓΕΣ Αλέξανδρος Παπάγος επικοινωνεί με τα ελληνοαλβανικά σύνορα, ενώ ενημερώνεται και ο Μεταξάς.
Τα άσχημα μαντάτα δεν θα αργήσουν. Στις 3 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, ο πρεσβευτής της Ιταλίας στην Αθήνα, Γκράτσι, θα συναντηθεί τελικά με τον Μεταξά, αλλά για να του επιδώσει στο σπίτι του στην Κηφισιά τελεσίγραφο, με το οποίο ο Μουσολίνι απαιτούσε από την Ελλάδα να μην εμποδίσει τον στρατό του να καταλάβει ορισμένες στρατηγικές θέσεις στη χώρα μας. Η κυβέρνηση των Αθηνών είχε διορία τρεις ώρες για να δώσει την απάντησή της. Ωστόσο αυτή ήταν αυτονόητη για τον δικτάτορα «Alors, monsieur, c’ est la guerre» (= Λοιπόν, κύριε, έχουμε πόλεμο). Με αυτές τις φράσεις στα γαλλικά ειπώθηκε το «ΟΧΙ» από τον Μεταξά, που απηχούσε τις διαθέσεις του ελληνικού λαού. Αμέσως μετά ο Μεταξάς ενημέρωσε τον Άγγλο πρέσβη Πάλερετ και ζήτησε τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι Ιταλοί δεν περίμεναν την εκπνοή του τελεσιγράφου. Ο αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα έδωσε την εντολή για προσβολή των ελληνικών θέσεων από τις 5 το πρωί. Την ώρα αυτή σημειώθηκε και η πρώτη ελληνική απώλεια. Ο 27χρονος πεζικάριος Βασίλειος Τσιαβαλιάρης από τα Τρίκαλα που υπηρετούσε σε φυλάκιο της ελληνοαλβανικής μεθορίου, σκοτώθηκε από τα θραύσματα ιταλικού όλμου. Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε με εισβολή ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στους τομείς της Πίνδου και της Ηπείρου (από τον Γράμμο μέχρι το Ιόνιο) και με τοπικές συμπλοκές στην περιοχή της ΒΔ Μακεδονίας. Ο Ιταλός αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα είχε στη διάθεσή του 135.000 άνδρες και ο Έλληνας ομόλογός του Αλέξανδρος Παπάγος μόλις 35.000. Στις 9.30 το πρωί πραγματοποιούνται και οι πρώτοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στον Πειραιά και το Τατόι, δίχως συνέπειες, ενώ στην Πάτρα θα υπάρξουν νεκροί. Βομβαρδίστηκαν ακόμη η διώρυγα της Κορίνθου και η ναυτική βάση της Πρέβεζας. Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου ο Μουσολίνι γεμάτος καμάρι ανακοίνωσε στον Χίτλερ, με τον οποίο συναντήθηκε στη Φλωρεντία, την επίθεση κατά της Ελλάδος.
Το «ΟΧΙ» γίνεται δεκτό με πρωτοφανή ενθουσιασμό απ’ όλον τον ελληνικό λαό που ξυπνά στις 6 το πρωί από τους συριγμούς των σειρήνων και ξεχύνεται στους δρόμους, κρατώντας την γαλανόλευκη. Οι στρατεύσιμοι ετοιμάζονταν για το μέτωπο με το χαμόγελο στα χείλη και το ραδιόφωνο μετέδιδε διαρκώς το περίφημο πρώτο ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου: «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυναμείς προσβάλουν από τις 5.30 ώρα πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Η απόφαση της Ελλάδος να αντισταθεί προκαλεί αυθημερόν εκδηλώσεις θαυμασμού, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία και τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Σταδιακά αρχίζουν να καταφτάνουν δεκάδες μηνύματα συμπαράστασης, με πρώτο αυτό του βασιλιά της Αγγλίας Γεωργίου Στ΄, που τονίζει: «Η υπόθεσίς σας είναι και δική μας υπόθεσις». Στο ίδιο μήκος κύματος και το τηλεγράφημα του Τσόρτσιλ: «Θα σας παράσχομεν όλην την δυνατήν βοήθειαν μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και θα μοιρασθώμεν την κοινήν νίκην».
Οι Η.Π.Α. που ήταν εκτός πολέμου, εξέφρασαν απλώς τη λύπη τους δια του προέδρου Ρούσβελτ, ενώ η Σοβιετική Ένωση παρέμεινε «άφωνη», αφού δεσμευόταν από το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ. Σε αντίθεση, ο τουρκικός τύπος δεν φείσθηκε διθυραμβικών επαίνων για τον «ΟΧΙ». Η τουρκική εφημερίδα «IKDAM» έγραφε στις 29 Οκτωβρίου: «Ζήτω η Ελλάς! Είμαστε υπερήφανοι που έχουμε σύμμαχο ένα τέτοιο έθνος», ενώ η «ΒΑΤΙΚ» ανέφερε την Ελλάδα ως «αλησμόνητο για όλον τον κόσμο παράδειγμα γενναιότητας».
Η μικρή Ελλάδα γίνεται πραγματικό παράδειγμα νικώντας την πανίσχυρη Ιταλία και αναγκάζοντας τον Χίτλερ να επέμβει. Όλη η ανθρωπότητα εμπλέκεται στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τον πιο θανατηφόρο, πολύνεκρο και καταστροφικό πόλεμο που γνώρισε μέχρι τότε η ανθρωπότητα. Ο φασισμός νικήθηκε αφήνοντας πίσω του εκατομμύρια νεκρούς, με διαλυμένες οικονομίες χωρών, αλλά και αλλαγές συνόρων. Η πατρίδα μας έδωσε τους περισσότερους νεκρούς μέσα από τις μάχες του αλβανικού έπους, της γερμανικής κατοχής, αλλά και έναν αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο, που μας έσπρωξαν οι «σύμμαχοί» μας. Αυτοί οι σύμμαχοι, τα ίδια συμφέροντα, οι ίδιες γεωστρατηγικές επιρροές αιματοκυλούν και πάλι τους λαούς. Στη γειτονιά μας αναφλέγεται ολόκληρη η Μέση Ανατολή, η βόρεια Αφρική, η Ουκρανία. Και όχι μόνο αυτά. Έχουμε και την Τουρκία που δεν σέβεται διεθνείς συμφωνίες, προβάλλει αναθεωρητικές τάσεις και αποτελεί μια συνεχή απειλή για την χώρα μας. Η ειρήνη πρέπει να επικρατήσει, να μην καταπατούνται διεθνή δικαιώματα και το δίκαιο ακόμα και του πολέμου.
Άμεσα πρέπει να σταματήσουν οι πόλεμοι δίπλα μας. Ας ορθώσουμε τα ανάστημά μας όλοι οι λαοί. Ειρήνη και ψωμί για όλους χρειάζεται η ανθρωπότητα και όχι οβίδες και σκοτωμούς.
Ειρήνη και συμφιλίωση – αυτοδιάθεση των λαών είναι το πραγματικό νόημα του «ΟΧΙ».
Π. Μπένος, Πρόεδρος της Παναρκαδικής Ομοσπονδίας Ελλάδος
