Μόλις εκλέχτηκα στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου το 2010 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ένας νέος άντρας έπεσε στο αυτοκίνητό μου μπροστά, πολύ κοντά στις φυλακές της Τίρυνθας, το κτήριο που έχτισε κάποτε ο Καποδίστριας. Σταμάτησα, άνοιξε την πόρτα και με ρώτησε ευγενικά:
– Μπορείτε να με πάρετε;
Ήταν η αφορμή, για να ανοίξουν οι πόρτες της φυλακής στην Τίρυνθα κοντά στο Ναύπλιο και να ξεκινήσουν πριν πολλά χρόνια οι δράσεις του μεταπτυχιακού τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στις φυλακές.
Οδηγός του αυτοκινήτου ήταν η ομότιμη καθηγήτρια και επικεφαλής του μεταπτυχιακού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Άλκηστις Κοντογιάννη, που συνεχίζει την περιγραφή του περιστατικού που στάθηκε αφορμή εδώ και πολλά χρόνια να «μπαινοβγαίνει» με τους φοιτητές της και με εθελοντές πολίτες σε φυλακές, οργανώνοντας σεμινάρια, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές βραδιές, από κοινού με τους κρατούμενους.
Περιγράφει η ίδια:
«Δεν πρόλαβα να του απαντήσω και αυτός ήδη καθόταν δίπλα μου.
Απολάμβανε τις πρώτες ελεύθερες στιγμές του μετά από 5 χρόνια εγκλεισμού στις φυλακές της Τίρυνθας. Ήταν τόσο χαρούμενος, αλλά και πανικόβλητος.
– Κυρία, πιο σιγά τη μουσική σας παρακαλώ και άρχισε να μιλάει ακατάπαυστα.
Δεν το πίστευε ότι ήταν ελεύθερος. Ελεύθερος να πάει όμως πού;
Για μένα αυτή ήταν η καλή μου τύχη, που μου άλλαξε τη ζωή.
Έτσι λοιπόν ξεκινά το παραμύθι μου αυτό. Γιατί η ζωή συνίσταται παραμύθια και ιστορίες, το ένα μετά το άλλο ή το ένα μέσα στο άλλο».
Η κα Κοντογιάννη «εξομολογήθηκε την παραπάνω ιστορία στην παρέμβασή της σε ημερίδα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, καταθέτοντας την πολυετή της εμπειρία της για τις δράσεις του μεταπτυχιακού τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στις φυλακές.
Η ομότιμη καθηγήτρια και επικεφαλής του μεταπτυχιακού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Άλκηστις Κοντογιάννη, θεωρεί ότι η τέχνη στήνει γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ των «μέσα» με τους «έξω» συμβάλλοντας στην ουσιαστική επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία μετά την αποφυλάκισή τους και στην μείωση των φαινομένων υποτροπής.
Τονίζει ακόμα στην παρέμβασή της η κα Κοντογιάννη:
Για δύο χρόνια μελετούσα για τις φυλακές και τί ανακάλυψα; Ό,τι σε πάρα πολλές φυλακές σε διάφορες χώρες του κόσμου εφάρμοζαν προγράμματα με θεατρικά μαθήματα. Και εγώ βρισκόμουν σε ένα Τμήμα Θεατρικών Σπουδών.
Πέτυχα σιγά σιγά και μετά από 4 χρόνια, το 2014 οι πόρτες της φυλακής της Τίρυνθας, χάριν της διευθύντριας κας Ευαγγελίας Κατερίνη και του Ναυπλίου να ανοίξουν διάπλατα. Οργάνωσα καθημερινά μαθήματα για τους έγκλειστους με διδάσκοντες τους μεταπτυχιακούς και τους κατοίκους της περιοχής σε απόλυτα εθελοντική βάση. Καθένας είχε ένα επάγγελμα και ερχόταν να το διδάξει, απλά και ευχάριστα. Βιωματικός τρόπος συμπεριληπτικής διδασκαλίας. Εγώ προσωπικά δίδασκα την ελληνική γλώσσα (λεξιλόγιο, σημασία λέξεων, γραμματική, σύνταξη) με τραγούδια και στίχους και μάλιστα με ρεμπέτικα τραγούδια.
Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές μας ήταν εκπαιδευτικοί και ηθοποιοί. Σχημάτιζα ένα πρόγραμμα κάθε δύο μήνες προσπαθώντας να συνδυάσω τις ανάγκες των εγκλείστων με τα επαγγέλματα των εθελοντών . Τα προγράμματα πήγαν εξαιρετικά καλά, οι έγκλειστοι μας περίμεναν καθημερινά και ήταν ευγνώμονες, ήρεμοι. Οι φυλακές έγιναν ένας φιλικός τόπος για τους κατοίκους, που κατέστησαν δάσκαλοί τους. Και εκεί που όλα πήγαιναν καλά, ήρθε η μεγάλη απειλή του κόβιντ. Όταν ξανανοίξαμε συνεχίσαμε στις δύο φυλακές Τίρυνθας και Ναυπλίου, αλλά μας κάλεσαν και οι φυλακές της Τρίπολης. Εκεί είχαμε ηθικούς παραβάτες και αυτό απαιτούσε μια δική μας προετοιμασία.Τα μαθήματα πήγαν εξαιρετικά καλά. Τέλος πέρυσι ήρθε και ο Κορυδαλλός να μας ζητήσει μαθήματα. Εκεί εφαρμόσαμε κάτι ιδιαίτερο. Κάθε Κυριακή ήταν αφιερωμένη στα παιδιά που επισκέπτονταν τον πατέρα τους. Γινόταν ένα πρόγραμμα γιορτινό που συμμετείχαν παιδιά και γονείς. Επίσης στις φυλακές Ναυπλίου είχαμε αφιερώσει μέρες γιορτινές για τα παιδιά των εγκλείστων. Οι μπαμπάδες προετοιμάζονταν για τη γιορτή φτιάχνοντας κουλουράκια, γλυκά, κούκλες μεγάλες κουκλοθεάτρου για να στήσουν μια παράσταση ή θεατρικά δρώμενα και όταν έρχονταν τα παιδιά όλα ζωντάνευαν και οι έγκλειστοι παίζανε θέατρο, ζωγράφιζαν με τα παιδιά τους και τους λέγαν ιστορίες.
Πέρυσι το 2022 εκδώσαμε 18 βιβλία που ήταν σχετικά με τα μαθήματα και ειδικά με αυτά που είχαν κάποια διδακτική πρωτοτυπία. Οι συγγραφείς που ήταν οι εθελοντές μας έφτασαν τους 57. Τα βιβλία ήταν άλλα προσωπικά και άλλα συλλογικά από τις εκδόσεις «Άπαρσις».
Αν πάμε ακόμα μια χρονιά πίσω, το 2021-22 πραγματοποιήσαμε ένα διαδικτυακό Συμπόσιο (6+1 Συνεδρίες) στο οποίο έλαβαν μέρος θεωρητικοί και πρακτικοί, διευθυντές και ερευνητές των φυλακών από διάφορα μέρη του κόσμου. «Συμπόσιο, η εκπαίδευση στις φυλακές, Inter dialogues, do ut des” . Το Συμπόσιο τελείωσε με μια Συνεδρία που πήραν μέρος μέλη της Βουλής και της Κυβέρνησης.
Πέρυσι τα Χριστούγεννα ξαφνικά εμφανίστηκε μια άγνωστη σε μας, ευγενής πλούσια κυρία, η κα Τζίνα Καρέλια, η οποία ενδιαφέρθηκε για τις φυλακές και το έργο μας στην Πελοπόννησο και έδωσε ένα σοβαρό χρηματικό ποσόν με το οποίο οργανώσαμε μια ενδιαφέρουσα δεκαήμερη επιμόρφωση για 42 Σωφρονιστικούς υπαλλήλους των φυλακών, την οποία θα οργανώσουμε και πάλι, τώρα πριν τις γιορτές. Επίσης ζήσαμε μια εβδομάδα, ένα master class με 20 εθελοντές στο Τολό στο οποίο δίδαξε ο ειδήμονας Jose’ Aguiar που διευθύνει την εκπαίδευση των φυλακών Pentonville στο Λονδίνο και η Helena Baptista, που διδάσκει τέχνη στην ίδια φυλακή.
Αγαπητοί φίλοι και φοιτητές,
Ήταν μεγάλη χαρά και τιμή να είμαι μαζί σας. Πιστεύω ότι μπορούμε να ανταλλάσσουμε σκέψεις, θέσεις, εμπειρίες, προτάσεις. Αν έχουμε το Πανεπιστήμιο του Harvard μαζί μας μπορούμε να ονειρευόμαστε για έναν καλύτερο κόσμο που μπορεί να αλλάξει τους έγκλειστους, εμάς και την ανθρωπότητα.
