Πελοποννησιακός πόλεμος, 425 π.Χ. Μετά την εκδήλωση του λοιμού και τον θάνατο του Περικλή, οι Αθηναίοι με πρωτοβουλία του στρατηγού Δημοσθένη δράττονται της ευκαιρίας περιπλέοντες την Πελοπόννησο με προορισμό το Ιόνιο, να εγκαταστήσουν φρουρά και να οχυρώσουν το ακατοίκητο εκείνη την εποχή ύψωμα του Κορυφασίου (σημερινό Παλαιόκαστρο Ναυαρίνου), υψώνοντας πρόχειρο τείχισμα στην μόνη ομαλή πρόσβαση του υψώματος, η οποία μέχρι σήμερα βρίσκεται στο νοτιοανατολικό του άκρο, προς την παραλία της Γιάλοβας, στη Μεσσηνία.
Οι Λακεδαιμόνιοι μετά από μια αρχική καθυστέρηση, αξιολογούν την κρισιμότητα της κατάστασης που δημιουργούσε η εκεί παρουσία των Αθηναίων ως πιθανό άσυλο ειλώτων και αποφασίζουν την άμεση κατάληψη της πρόχειρης οχύρωσης του Δημοσθένη. Σπαρτιάτες οπλίτες αποβιβάζονται στη νήσο Σφακτηρία, διατάσσεται χερσαία έφοδος κατά του τειχίσματος των Αθηναίων από την πλευρά της παραλίας της Γιάλοβας, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται απόβαση στα νώτα των Αθηναίων από την πλευρά της ανοικτής θάλασσας, η οποία όμως αποτυγχάνει λόγω της εξαιρετικά δυσπρόσιτης και βραχώδους ακτογραμμής.
Ο σπαρτιάτης Στρατηγός Βρασίδας, στην προσπάθεια του σπαρτιατικού στόλου για κατάληψη της Πύλου από τη θάλασσα, προέτρεπε τους κυβερνήτες και τους πηδαλιούχους των τριήρεων, να τις συντρίβουν πάνω στα βράχια και να αποτολμήσουν απόβαση, παρά να κάνουν οικονομία ξύλων και να επιτρέψουν στους Αθηναίους, την κατασκευή και διατήρηση οχυρώματος. Ο Βρασίδας ανάγκασε τον πηδαλιούχο του, να ρίξει το πλοίο του στη στεριά. Προχωρώντας προς την αποβάθρα του πλοίου και ενώ επιχειρούσε να αποβιβαστεί, τον ανέκοψαν οι Αθηναίοι και τραυματισμένος σε πολλά μέρη του σώματός του, λιποθύμησε. Τη στιγμή που έπεφτε, γλίστρησε η ασπίδα του μέσα στη θάλασσα, η οποία την ξέβρασε στην ακτή. Από εκεί την πήραν οι Αθηναίοι και τη χρησιμοποίησαν στο τρόπαιο που έστησαν, σε ανάμνηση της επιτυχίας της απόκρουσης αυτής της επίθεσης. Σήμερα στο μουσείο στη Στοά του Αττάλου εκτίθεται η ασπίδα αυτή που πιθανολογείται ότι ανήκε στον Βρασίδα.
Φοβούμενοι οι Λακεδαιμόνιοι την άφιξη αθηναϊκών ενισχύσεων ξεκίνησαν να φράσσουν την είσοδο στον κόλπο της Πύλου τοποθετώντας τριήρεις στις δύο διόδους νότια και βόρεια της Σφακτηρίας. Η έγκαιρη άφιξη αθηναϊκής ναυτικής δύναμης οδήγησε σε αποφασιστική νίκη των Αθηναίων κατά θάλασσα, αποκόπτοντας τους Σπαρτιάτες οπλίτες που είχαν αποβιβαστεί στην Σφακτηρία.
Μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα συνθηκολόγησης και με την άφιξη ενισχύσεων υπό τον Κλέωνα, οι Αθηναίοι θα πετύχουν την άνευ όρων παράδοση των περίπου 300 επιφανών Σπαρτιατών της Σφακτηρίας, τους οποίους και μετέφεραν στην Αθήνα και τους κρατούσαν σε κοινή θέα, αποδομώντας τον μύθο που είχε πλάσει για το φρόνημα των Σπαρτιατών η θυσία των 300 του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες 55 χρόνια νωρίτερα.
Υπό την απειλή της μόνιμης πλέον παρουσίας των Αθηναίων στην οχύρωση του Κορυφασίου, η οποία λειτουργούσε ως καταφύγιο για αποστατούντες είλωτες και ως ορμητήριο επιδρομών στην Μεσσηνία, αλλά και υπό το βάρος εσωτερικών πολιτικών πιέσεων για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων της Σφακτηρίας, οι Λακεδαιμόνιοι συνομολόγησαν με τους Αθηναίους τη Νικίειο Ειρήνη το 422-421 π.Χ., σύμφωνα με την οποία το αθηναϊκό οχυρό στο Κορυφάσιο της Πύλου περιήλθε στους Λακεδαιμόνιους.
