Το χωριό της Νεράιδας βρίσκεται 20 χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Κοζάνης, ενώ απέχει 142 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 102 από την Λάρισα. Με μόλις 148 μόνιμους κατοίκους, η Νεράιδα πέτυχε να γίνει ένας ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός για κάθε εποχή του χρόνου χάρη στο εκπληκτικό της φυσικό τοπίο, με θέα την λίμνη Πολυφύτου και την γέφυρα Σερβίων.
Τα εγκαίνιά της Υψηλής Γέφυρα Σερβίων έγιναν το Νοέμβριο του 1976, της μεγαλύτερης για την εποχή σε μήκος γέφυρα στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, με συνολικό μήκος να φτάνει τα 1.372 μέτρα και πλάτος τα 13 μέτρα. Η γέφυρα στηρίζεται σε 27 κολόνες που οι βάσεις τους βρίσκονται στον πυθμένα του ποταμού Αλιάκμονα, με τη μεγαλύτερη από αυτές να έχει ύψος 53 μέτρα. Το τοξωτό της σχήμα και το κενό εσωτερικό των στηλών της , αποτέλεσαν στοιχεία ασφάλειας και σταθερότητας σε σχέση με τις προηγούμενες γέφυρες που ήταν ευθύγραμμες.
Η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου έχει επιφάνεια 74 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με μέγιστο βάθος 46 μέτρα και είναι ιδιοκτησία της ΔΕΗ η οποία έχει παραχωρηθεί στους κατοίκους προς αλιευτική και οίκο τουριστική εκμετάλλευση.
Η ευρύτερη τοποθεσία δείχνει να πρώτο-κατοικήθηκε από τα ρωμαϊκά χρόνια, ωστόσο το χωριό είναι κατά πολύ νεότερο: ιδρύθηκε στον απόηχο της Μικρασιατικής Καταστροφής, από Πόντιους πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από την περιοχή της Σεβάστειας κι έφτασαν το 1922 στα Λεύκαρα Κοζάνης. Το μέρος εκείνο, όμως, αποδείχθηκε άγονο και με δίχως νερό ,έτσι μετακινήθηκαν το 1929 για να στήσουν τα σπιτικά τους κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα και να εκμεταλλευτούν την εύφορη γη που πρόσφερε το υγρό στοιχείο του ποταμού.
Το 1974 , οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μετακινηθούν για τρίτη φορά , καθώς το χωριό θα πλημμύριζε υποχρεωτικά λόγω της κατασκευής της λίμνης. Αρκετοί δεν θέλησαν να παραμείνουν κι έτσι διάλεξαν να φύγουν για την Κοζάνη, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Οι εναπομείναντες (30 οικογένειες, περίπου) ίδρυσαν τον σημερινό οικισμό στον λόφο, βλέποντάς τον έκτοτε να γνωρίζει μια βαθμιαία μεν, μα ραγδαία τουριστική ανάπτυξη.
Κάποιοι ανάμεσα στους πρώτους κατοίκους διηγούνταν τον μύθο της Νεράιδας, στην περιοχή του παλαιότερου χωριού εμφανίζονταν νεράιδες κάθε που σουρούπωνε, οι οποίες ήταν ορατές σε όσους διέσχιζαν τον λοφίσκο. Μάλιστα, σύμφωνα με μια διαφοροποιημένη εκδοχή, αν έβλεπαν νέους άνδρες τους μιλούσαν, προτρέποντάς τους να πέσουν μαζί τους στα νερά του Αλιάκμονα.
Ωστόσο το πιθανότερο είναι ότι οι πρόσφυγες προσανατολίζονταν να ονομάσουν το χωριό σε Νέα Ηράκλεια, μέχρι που ο τότε Δεσπότης Σερβίων & Κοζάνης Ιωακείμ αντιπρότεινε το Νεράιδα, βλέποντας τα άφθονα νερά που ανάβλυζαν στην τοποθεσία και έτσι πήρε το χωριό την ονομασία αυτή.
Το μνημείο του Κοτζά Αναστάς είναι άμεσα σχετιζόμενο με το παρελθόν των κατοίκων της Νεράιδας, το μνημείο του Κοτζά Αναστάς (Μέγας Αναστάσης) στήθηκε το 2015 ώστε να τιμηθεί ο οπλαρχηγός Αναστάσιος Παπαδόπουλος, ο οποίος έμεινε στην ποντιακή μνήμη ως ο «Τελευταίος Ακρίτας»: για τους πληθυσμούς του δυτικού Πόντου ήταν κάτι σαν τον δικό τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Ο Κοτζά Αναστάς ηγήθηκε της ποντιακής αντίστασης κατά της τουρκικής καταπίεσης κι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πρώτη και στη δεύτερη μάχη της οροσειράς του Τοπ Τσαμ, φέρνοντας σε δυσχερή θέση πρώτα τον Λίβα πασά κι έπειτα τον Ταμίτ πασά. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ήταν μια χαρακτηριστική φιγούρα ακόμα και για τους Τούρκους, καθώς συνήθιζε να πολεμά με μαχαίρι, κρατώντας στο άλλο του χέρι ελληνική σημαία με τον ποντιακό αετό.
Ο Κοτζά Αναστάς σκοτώθηκε μόλις στα 26 του, τον Δεκέμβριο του 1922, σε ενέδρα που του έστησαν παραστρατιωτικές ομάδες στο χωριό Εζενούς, το οποίο βοηθούσε να εκκενωθεί από τους Έλληνες κατοίκους του.
Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο πολιούχος της Νεράιδας και είναι μια εκκλησία στην οποία πολλοί επιλέγουν να τελέσουν τους γάμους ή τις βαφτίσεις τους (ακόμα και άνθρωποι που δεν κατάγονται από την περιοχή), αφενός λόγω της αγιογραφημένης πρόσοψής της, αφετέρου λόγω της πανοραμικής θέας που προσφέρει το πλαϊνό Πάρκο της Νεράιδας προς τη λίμνη, τη γέφυρα και τα βουνά στο βάθος.
Το ρολόι στο κέντρο του χωριού και είναι σήμα κατατεθέν για το χωριό της Νεράιδας , έχοντας εγκατασταθεί σε μια επιβλητική αψίδα ύψους 4 μέτρων.
