Σε έναν απόκρημνο βράχο στα νότια του Πάρνωνα, ανάμεσα στον ορεινό Κοσμά και το παραθαλάσσιο Λεωνίδιο και σε υψόμετρο 650 μέτρων, βρίσκεται μία επιβλητική Μονή που είναι να απορεί κανείς πως είναι δυνατόν όχι μόνο να φθάσουν άνθρωποι εκεί, αλλά να χτίσουν και να ζήσουν για αιώνες. Ο λόγος για το μοναστήρι της Έλωνας που είναι αφιερωμένο στην Παναγία και πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο.
Εκτός από το καθιερωμένο προσκύνημα στη Μονή, το road trip παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ουκ ολίγες εναλλαγές τοπίου, με σπιτικές γαστρονομικές απολαύσεις να περιμένουν όσους επιλέξουν να κάνουν αυτή τη διαδρομή.
Ο θεόρατος απότομος βράχος στον οποίο είναι κτισμένη η Μονή της Έλωνας, δίνει στον επισκέπτη το αίσθημα δέους και σε συνδυασμό με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, συνετέλεσαν στο να γίνει ένα από τα διασημότερα μοναστήρια της Πελοποννήσου.
Η Μονή εορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, αλλά και τα εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου, όπου παρατηρείται κοσμοσυρροή από πιστούς. Θεωρείται ως ο απόλυτος προορισμός του δεκαπενταύγουστου για όσους θέλουν να συνδυάσουν, μέσα σε μία μέρα, με ένα σύντομο πέρασμα, βουνό, θάλασσα, προσκύνημα, καλό φαγητό και γλυκό. Αν μη τι άλλο ένα ελκυστικό πακέτο για όσους αυτές τις μέρες δεν έχουν εξορμήσει σε κάποιο νησί.
Εξόρμηση στα παράλια της Νότιας Κυνουρίας
Ένα εξαιρετικό roadtrip που συνδυάζει βουνό και θάλασσα δεν είναι άλλο από αυτό του παραλιακού μετώπου της Νότιας Κυνουρίας. Μία από τις ομορφότερες οδικά διαδρομές της Πελοποννήσου με εικόνες που θα σας ενθουσιάσουν.
Ο Τυρός και οι παραλίες του
Ξεκινάτε από το Ναύπλιο και μέσα από μία εξωτική παραλιακή στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομή καταλήγετε στον Τυρό, σε περίπου μία ώρα.
Η διαδρομή είναι από τις ομορφότερες της Πελοποννήσου: στροφές πάνω από φιόρδ με αμμουδιές και ελαιώνες, ήσυχα νερά και κάποιες εξοχικές κατοικίες. Η θέα πίσω από κάθε στροφή είναι έξοχη: θα βαρεθείτε να σταματάτε για φωτογραφίες!
Καθώς προσεγγίζουμε την ευρύτερη περιοχή του Τυρού, ερχόμενοι από το Άστρος, συναντάμε αρχικά την παραλία του Κρυονερίου, ενώ αμέσως μετά σειρά έχει η παραλία Ζαρίτσι, με χαρακτηριστικό της το εκκλησάκι του Αγίου Χριστόφορου. Ακολουθεί η παραλία Τσέρφος, ενώ ελάχιστα πριν από τον Τυρό μάς υποδέχεται η πράσινη πλαγιά που καταλήγει στην παραλία Τηγάνι.
Η παραλία του Τυρού είναι αρκετά κοσμοπολίτικη και εδώ μπορείτε να κάνετε μια ενδιαφέρουσα παράκαμψη ανεβαίνοντας στα Σαπουνακαίικα. Είναι όμορφα και με ωραία αρχιτεκτονική, όπως και η γραφική Πάνω Μέλανα, πάνω από τους ελαιώνες της οποίας θα βρείτε το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία με τα λείψανα του αρχαίου ναού του Απόλλωνα Τυρίτα, μαζί με μια εντελώς εκπληκτική θέα στις ακτές της εν λόγω διαδρομής. Αν θελήσετε να κολυμπήσετε, θα βρείτε αμέτρητους όρμους με ελαιώνες και κυπαρίσσια και σμαραγδένια νερά, αλλά και το παραλιακό μέτωπο μέσα στον ίδιο τον οικισμό.
Μετά τον Τυρό χρειάζεται να αφήσουμε τον κεντρικό δρόμο και να στρίψουμε αριστερά για τον Κίσσακα, μια παραλία «στολισμένη» με κυπαρίσσια. Πιο νότια θα βρούμε την παραλία Λιβάδι, μπροστά από τον μικρό ομώνυμο ψαράδικο οικισμό, ενώ ακόμα νοτιότερα θα συναντήσουμε τη Σαμπατική με το γραφικό λιμανάκι της, ένα ακόμα από τα «ησυχαστήρια» που προσφέρει η αρκαδική ακτή.
Λεωνίδιο και Πούλιθρα
Μετά το πολυφωτογραφημένο αμμουδερό φρύδι της Σαμπατικής ο δρόμος καταλήγει στο Λεωνίδιο, την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς. Πινακίδες στην τσακώνικη γλώσσα εξάλλου σας υποδέχονται παντού.
Σήμα κατατεθέν της γραφικής κωμόπολης ο τεράστιος και επιβλητικός κόκκινος βράχος που ορθώνεται σαν τείχος από πάνω της, ιδανικός για αναρρίχηση, δραστηριότητα η οποία αναπτύσσεται ραγδαία στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. Όμορφη η εικόνα των παλιών, σκαρφαλωμένων στην κορυφή ενός βράχου, μύλων, στην είσοδο της πόλης, ενώ η επιβεβλημένη βόλτα με τα πόδια μέσα στο Λεωνίδιο αποκαλύπτει έναν τόπο που έχει κρατήσει το παραδοσιακό στοιχείο.
Τα τριακόσια παλιά αρχοντικά κάθε μεγέθους και κατάστασης παίζουν τον δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας, αποτελώντας ταυτόχρονα ένδειξη της παλαιότερης οικονομικής ευημερίας της περιοχής.
Στο Λεωνίδιο μπορείτε επίσης να δείτε τον Πύργο Τσικαλιώτη, την Φάμπρικα Πολιτισμού, τη μητρόπολη της Παναγίας, την Αγία Αικατερίνη, την Αγία Κυριακή, την Παναγία Χατζαλιού, την εκκλησία των Ταξιαρχών και στην ευρύτερη περιοχή το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Σίντζας (του 16ου αι.) και το σπήλαιο του Διονύσου.
Αν και ιστορικά έχει δώσει το στίγμα του ως ναυτική πολιτεία, απέχει από τη θάλασσα 4 χιλιόμετρα, αφήνοντας τη μικρή και γραφική Πλάκα με την παραλία και το λιμανάκι της να συμπληρώνουν το τοπίο.
Τα θερμοκήπια που απλώνονται κατά μήκος του χειμάρρου Δαφνώνα, παράλληλα με τον οποίο «κινείται» ο δρόμος από την παραλία μέχρι το Λεωνίδιο, μαρτυρούν ότι ο τόπος είναι εύφορος.
Χαρακτηριστικό προϊόν του Λεωνιδίου, η περίφημη τσακώνικη μελιτζάνα συγκαταλέγεται μεταξύ των ευρωπαϊκών προϊόντων με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης. Με σχετική απόφαση της Ε.Ε. κατοχυρώθηκε στους παραγωγούς του Λεωνιδίου η αποκλειστικότητα της καλλιέργειας της συγκεκριμένης ποικιλίας μελιτζάνας, που χαρακτηρίζεται από τη γλυκιά της γεύση. Γνωστό για τη γεύση του είναι επίσης και το σχετικό παραδοσιακό γλυκό κουταλιού, το μελιτζανάκι.
Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από την Πλάκα Λεωνιδίου, στο ίδιο παραλιακό μέτωπο, βρίσκονται τα Πούλιθρα, πατρίδα του ποιητή Κώστα Ουράνη. Αρχικά δίνουν την εντύπωση ενός μικρού χωριού, καθηλωμένου γύρω από το μικρό λιμανάκι του. Ωστόσο τα πράγματα αλλάζουν αν μπεις στη διαδικασία να ανηφορίσεις προς το εσωτερικό τους, οπότε διαπιστώνεις ότι έχεις να κάνεις με ένα γραφικό, σε μεγάλο βαθμό πετρόκτιστο οικισμό που είναι χτισμένος σε πλαγιά και προσφέρει κατά περίπτωση και θέα στη θάλασσα. Έχουν μάλιστα και τη δεύτερη μεγαλύτερη (μετά τον Τυρό) τουριστική υποδομή της περιοχής.
Η συνέχεια της ανάβασης δεν είναι ό,τι πιο εύκολο από οδηγικής πλευράς, καθώς οι φουρκέτες διαδέχονται η μία την άλλη, αλλά η θέα σε αποζημιώνει σε μεγάλο βαθμό για τον κόπο σου. Ενώ αν έχεις διάθεση για κάτι παραπάνω, πιο απόμερο και πέρα από τα καθιερωμένα, μπορείς, μετά από περίπου 25 χιλιόμετρα, να καταλήξεις στον όρμο του Φωκιανού με την φανταστική παραλία του.
Η Παναγία Έλωνα
Προσκυνητές, με τα πόδια, με τη ψυχή, με την ανάγκη στον κόρφο τους.
Η Μονή Ελώνης (Τσακώνικα: Έωνη) είναι μία από τις διασημότερες μονές της Αρκαδίας.
Η Έλωνα είναι χτισμένη σε μία απότομη πλαγιά του Πάρνωνα και ανήκει στη δημοτική ενότητα Κοσμά του δήμου Νότιας Κυνουρίας. Απέχει 35 χιλιόμετρα από τον Τυρό και 17 χιλιόμετρα από το Λεωνίδιο.
Πώς πήρε το όνομά της η Μονή
Λέγεται ότι την εποχή της Ενετοκρατίας Λάκωνες από το Έλος και τα Ελοχώρια μετακίνησαν την εικόνα της Παναγίας από τα μέρη τους και την έφεραν στη Μονή, που έτσι παίρνει την ονομασία Παναγία της Έλωνας.
Μία άλλη εκδοχή αναφέρει πως η ονομασία «Έλωνα» προέρχεται από τη λέξη «έλος» (=βάλτος), έναν γειτονικό βαλτώδη τόπο όπου πιθανόν να είχε ιδρυθεί αρχικά η μονή.
Η ίδρυσή της
Σύμφωνα με την παράδοση περί το 1300 μ.Χ. βοσκοί της περιοχής έβλεπαν σε ένα δυσπρόσιτο σημείο της πλαγιάς του Πάρνωνα ένα φως. Αρχικά δεν του έδωσαν σημασία αλλά στην πορεία αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για το φως ενός καντηλιού, το οποίο ήταν αναμμένο μπροστά από μία εικόνα. Το ύψος όμως που βρισκόταν η εικόνα καθιστούσε αδύνατη κάθε προσπάθεια προσέγγισής της.
Μετά τις προσευχές τους η εικόνα κατέβηκε σε χαμηλότερο σημείο και οι τολμηρότεροι σκαρφάλωσαν στο βουνό και διαπίστωσαν ότι ήταν μία εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Στη συνέχεια έχτισαν εκεί ένα πρόχειρο ξύλινο εκκλησάκι, όπου και τοποθέτησαν την εικόνα, ενώ για την πρόσβαση σε αυτό κατασκευάστηκε σχοινένια σκάλα.
Στην περιοχή που βρέθηκε η εικόνα ασκήτευαν δύο μοναχοί, ο Καλλίνικος και ο Δοσίθεος. Με τη βοήθεια των κατοίκων της περιοχής οι δύο μοναχοί κατασκεύασαν ένα μικρό εκκλησάκι και δύο κελιά, δημιουργώντας ουσιαστικά τη μονή. Τα επόμενα χρόνια η μονή ακμάζει και αποκτά μεγάλο αριθμό προσκυνητών και δωρητών.
Η πυρπόληση και η ανοικοδόμηση
Το 1755 η Μονή πυρπολήθηκε από ληστές και ανοικοδομήθηκε σιγά σιγά ως το 1809. Τότε χτίστηκε το καθολικό που βρίσκεται κάτω από τον βράχο, μέσα σε κοίλωμα. Είναι σε ρυθμό θολοσκεπής βασιλικής και έχει τέσσερις εισόδους, δεν έχει αγιογραφίες, ενώ την οροφή του την κατακλύζουν αμέτρητα καντήλια. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι κομψοτέχνημα και οι εικόνες του φέρουν τις χρονολογίες 1798, 1806, 1815.
Οι προθήκες, με τα διάφορα λείψανα των Αγίων καθώς και τα πλούσια κειμήλια, αποτελούν ένα επιπλέον δέλεαρ για τον ευσεβή επισκέπτη.
Το συγκρότημα των κελιών είναι τριώροφο. Το καμπαναριό είναι μαρμαρόκτιστο με δύο καμπάνες και κτίστηκε το 1831. Μέσα στον βράχο υπάρχει μικρό εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, ενώ στον χώρο του Μοναστηριού υπάρχει και το μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων.
Η θαυματουργή εικόνα
Στο καθολικό υπάρχει η θαυματουργή, σύμφωνα με τους πιστούς, εικόνα της Παναγίας, στολισμένη με λουλούδια, τάματα και επαργυρωμένη, έτσι ώστε να μην μπορεί να διαπιστωθεί η ηλικία, η τεχνοτροπία και η ταυτότητα του αγιογράφου που την καλλιτέχνησε. Σύμφωνα με την παράδοση πρόκειται για έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Η εικόνα είχε κλαπεί τον Αύγουστο του 2016 αλλά 38 μέρες αργότερα εντοπίστηκε στο Φαρακλό Λακωνίας και επέστεψε στη βάση της. Ο δράστης συνελήφθη και στην τοποθεσία που βρέθηκε χτίστηκε με έξοδα της αστυνομίας εικονοστάσι, στο οποίο τοποθετήθηκε πιστό αντίγραφό της εικόνας, ακριβώς ένα χρόνο μετά τον εντοπισμό της.
Η προσφορά στην επανάσταση
Το μοναστήρι συνέβαλε οικονομικά στον Αγώνα του 1821 εναντίον των Τούρκων. Ο Ηγούμενος της Μονής Νεόφυτος Παλαιοχωρίτης σκοτώθηκε πολεμώντας στο Άργος το 1821, ενώ κατά την εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο έγινε καταφύγιο για εκατοντάδες κατοίκους της περιοχής.
Μετά την απελευθέρωση η Μονή σταδιακά καταρρέει και τα άλλοτε «κραταιά» μετόχια, στα οποία μόναζαν μέχρι και 40 μοναχοί, εγκαταλείπονται. Τον Δεκέμβριο του 1971 μετατρέπεται σε γυναικείο μοναστήρι για να αποφευχθεί η ερήμωση της.
Η Μονή σήμερα
Η Παναγία η Έλωνα υπάγεται στη Μητρόπολη Μαντινείας και Κυνουρίας.
Σήμερα σε αυτήν δεν διαμένουν μοναχές, αλλά διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση χάρη στις προσπάθειες της Μητρόπολης.
Δέχεται επισκέπτες με δωρεάν είσοδο από τις πρωινές ώρες μέχρι τις 8 το απόγευμα.
Κοσμάς: Το Μπαλκόνι του Πάρνωνα
Από το Λεωνίδιο ανηφορίζετε προς τον Κοσμά με ενδιάμεση στάση την Έλωνα. Πρόκειται για μια εξαιρετική διαδρομή που διασχίζει την παραδεισένιας ομορφιάς κοιλάδα του Δαφνώνα, περνώντας μέσα από εκπληκτικά τοπία, γεφυράκια, θεόρατους βράχους και πυκνή βλάστηση.
Ανεβαίνοντας προς τον Κοσμά αφεθείτε στη μαγεία του τοπίου, φωτογραφίστε τους γκρεμούς με τα σπήλαια. Ο δρόμος μετά την Έλωνα αφήνει τις εικόνες της κοιλάδας, σας οδηγεί μέσα στα έλατα, στις νότιες κορφές του Πάρνωνα και τα βουνά του Ζάρακα και χωρίς να το καταλάβετε μπαίνετε στο «Μπαλκόνι του Πάρνωνα», τον Κοσμά, ένα πολύ όμορφο και γραφικό χωριό, σε υψόμετρο 1.150 μέτρα, που διατηρεί τη γοητεία του παρότι πυρπολήθηκε σχεδόν ολόκληρο στην Κατοχή.
Πριν καθίσετε στην εξαίσια πλατεία με τα θεόρατα και επιβλητικά πλατάνια, τα οποία αποτελούν σήμα κατατεθέν και το έχουν ανακηρύξει ως ένα από τα 10 ομορφότερα χωριά της Ελλάδας, ρίξτε μια ματιά στο μικρό μουσείο του χωριού (που στεγάζεται στο σχολείο) για να μάθετε για την παλιά τέχνη των κτενάδων ή γιωργατζάδων (κατασκευαστών κτενιών, για αργαλειούς) στην οποία οι Κοσμίτες κάποτε διέπρεψαν.
Ο Κοσμάς φημίζεται για τα παραδοσιακά γλυκά του (Γαλακτομπούρεκο, Μπακλαβάς, Καρυδόπιτα), καθώς και για τα εξαιρετικά πιάτα του όπως η βραστή γίδα και τα ντόπια κρεατικά του.
Το μεγάλο πανηγύρι του χωριού γίνεται μια μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο, στις 16 Αυγούστου.
Ορμητήριο για road trip σε Μονεμβασιά, Ελαφόνησο και Μάνη
Αν η εκδρομή σας δεν σκοπεύει να είναι μονοήμερη, οι πετρόχτιστοι οικογενειακοί ξενώνες του ορεινού Κοσμά, προσφέρονται για ένα ήσυχο και «δροσερό» ύπνο πριν πάρετε τον δρόμο προς τα νότια.
Το χωριό αποτελεί ιδανικό ορμητήριο καθώς βρίσκεται στα όρια των νομών Αρκαδίας και Λακωνίας ενώνοντας τους δύο νομούς δια μέσου Πάρνωνα, με μαγευτικά τοπία να παρεμβάλλονται κατά την διαδρομή.
Μπορείτε να συνεχίσετε το roadtrip την επόμενη μέρα, ακολουθώντας τον δρόμο από Κοσμά προς Λακωνία και να επισκεφθείτε διαδοχικά την ξακουστή Μονεμβασιά, τον ιστορικό Μυστρά, την εξωτική Ελαφόνησο το γραφικό Γύθειο, τα διάσημα Σπήλαια Διρού, τον πανέμορφο Γερολιμένα, την βγαλμένη από παραμύθι Βάθεια και φυσικά το Ακρωτήριο Ταίναρο, το νοτιότερο άκρο της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Μία περιήγηση στην άγρια ομορφιά της Λακωνικής Μάνης.
Επιστρέφοντας στην ιστορική Αρεόπολη με τα πολυσύχναστα το βράδυ σοκάκια της, μπορείτε το επόμενο πρωινό να συνεχίσετε την διαδρομή σας προς τη Μεσσηνιακή Μάνη, στον δρόμο που οδηγεί προς Καλαμάτα, με «υποχρεωτικές» στάσεις Λιμένι, Άγιο Νικόλαο, Στούπα και Καρδαμύλη.
Πώς θα πάτε
Η διαδρομή από το Ναύπλιο μέχρι το Λεωνίδιο είναι παραθαλάσσια με πεντακάθαρες παραλίες στο διάβα της. Από το Λεωνίδιο και μετά κυριαρχεί το προστατευόμενο φαράγγι του Δαφνώνα και ο καταπράσινος ορεινός όγκος του Πάρνωνα με τα πυκνά ελατοδάση.
Διαρκεί γύρω στις δύο ώρες, ενώ η απόσταση που πρέπει να διανύσει ο ταξιδιώτης είναι περίπου 95 χλμ.
Επιμέλεια – Φωτογραφίες: Κοσμάς Κορολόγος
