Στο σταθμό της Τρίπολης μπορούμε να δούμε τα όμορφα πολύ παλιά κτίρια από πελεκητή πέτρα. Τέτοια κτίρια υπάρχουν κατά μήκος όλης της σιδηροδρομικής γραμμής. Λόγω της ομορφιάς τους έχουν κηρυχθεί διατηρητέα. Λίγα λεπτά αφού μπούμε στο τρένο συναντάμε το Στενό, έδρα του πρώην Δήμου Κορυθίου. Είναι ένα καμποχώρι με καλλιέργεια πατάτας, μηλιάς, αχλαδιάς, αμπελιού κλπ.
Πηγαίνουμε προς το Παρθένι σχεδόν παράλληλα με την κοίτη του ποταμιού που έρχεται από τα Δολιανά και την Τεγέα. Κοντά στο χωριό το ποτάμι αλλάζει πορεία και κατευθύνεται ίσια προς τη ρίζα του βουνού Παρθένιον. Εκεί, ευθεία κάτω από την κορυφή υπάρχει μία καταβόθρα. Το ποτάμι μπαίνει μέσα και αφού κάνει 4 χιλιόμετρα, βγαίνει περίπου 1 χιλιόμετρο μετά τον Αχλαδόκαμπο, στην σπηλιά Πηνίκοβη. Η τρύπα έχει γίνει κατά μήκος ενός ρήγματος που περνάει ακριβώς από την κορυφή του βουνού. Κοιτώντας το βουνό θα δείτε μία πτύχωση σαν ρεματιά που έχει πολλά χαλίκια και κινητές πέτρες που φτιάχτηκαν όταν έσπασε το βουνό πριν εκατομμύρια χρόνια. Τα ίδια υπάρχουν και στην άλλη πλευρά του βουνού. Αυτές τις ειδικές πτυχώσεις οι ντόπιοι τις λένε σάρες ή χαλιάδες. Όταν τα νερά του ποταμιού είναι πολλά, δεν χωράνε στην τρύπα και πλημμυρίζει ο κάμπος. Τον προηγούμενο χειμώνα, το χωριό είχε αποκλειστεί για αρκετές ημέρες επειδή η λίμνη έφτανε μέχρι τα σπίτια! Το παλιό χωριό (Μπερτσοβά) ήταν στο πέρασμα προς την Αργολίδα, αριστερά της κορυφής (βόρεια, εκεί που περνάνε οι πυλώνες της ΔΕΗ). Εκεί υπάρχουν άφθονες τροχιές από κάρα της αρχαιότητας, που δείχνει ότι το πέρασμα είναι παλιό. Επειδή οι Τούρκοι περνώντας από εκεί ανάγκαζαν τους κατοίκους να τους υπηρετούν, σηκώθηκαν και έφυγαν. Το πιο ασφαλές μέρος από τα νερά είναι εκεί που φτιάχτηκε το χωριό. Ήταν πολύ μεγάλο χωριό, και ο τόπος λίγος, γι αυτό τα σπίτια είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Ο κάμπος του Παρθενίου παράγει ότι και το Στενό.
Μετά το Παρθένι μπαίνουμε για λίγο στη σκοτεινή Γαλαρία. Σε λίγο βλέπουμε δεξιά μας το δρόμο του Άστρους και το χωριό Αγ. Σοφία. Το τραίνο μπαίνει σε όρυγμα, περνάει τη γέφυρα του Αρμακά (κλεφτοκαπελού!) και βλέπουμε από μακριά το Ελαιοχώρι. Πριν γίνει η γραμμή, το Ελαιοχώρι (Μάσκληνα) ήταν ένα μέρος με ελάχιστους διάσπαρτους οικισμούς. Τα εμπορεύματα για την Τρίπολη, έφθαναν στο λιμάνι του Άστρους και με τα ζώα περνούσαν από εδώ. Όταν έγινε η γραμμή, το χωριό μεγάλωσε, έγινε εμπορευματικός σταθμός για όλα τα χωριά της περιοχής. Μπορούμε να πούμε ότι το τρένο δημιούργησε το Ελαιοχώρι όπως είναι τώρα! Η ελιά και το ήπιο κλίμα κράτησαν το χωριό μέχρι τώρα.
Περνάμε διαδοχικά τη μεγάλη σιδερένια γέφυρα του Αρκουδιά, μερικές μικρές, τη γέφυρα του Σύρτη και φτάνουμε στον Αχλαδόκαμπο. Το όνομά του είναι παλιό, και δεν στέκει η φήμη ότι του το έδωσε ο Κολοκοτρώνης. Αναφέρεται, για παράδειγμα, σε απογραφή των Βενετών το 1700 ως Acladocambos και ανήκε στην περιφέρεια της Tripolizza. Έχει τεράστια έκταση (110.000 στρέμματα), οκτώ φορές πάνω από το μέσο όρο των χωριών και πόλεων της Ελλάδας. Έχει αρκετά νερά, ελιές και κοπάδια. Το χωριό «σκαρφάλωσε» στο βουνό για να αποφύγει τον δρόμο των Τούρκων. Είναι από τις ελάχιστες πλέον κοινότητες της Ελλάδας.
Σε λίγο αφήνουμε δεξιά μας την Πηνίκοβη και μπαίνουμε στο φαράγγι του Ξοβριού. Εδώ μαζεύονται το χειμώνα πολλά νερά από το οροπέδιο της Τρίπολης, το Ελαιοχώρι, τον Αχλαδόκαμπο. Όμως το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο είναι η πηγή του που βρίσκεται στο μόνο σημείο που η κοίτη είναι δεξιά μας όπως κατεβαίνουμε. Για κάποια χρόνια φέρνει νερό συνέχεια και για κάποια σταματάει. Έτσι, σταμάτησε το 1972, ήλθε το 1978 και σταμάτησε το 1988. Λειτουργεί σαν να γίνεται σιφωνισμός, έχει ξεσπάσει και καλοκαίρι στη δεκαετία του 1920. Στην αρχή φέρνει περίπου 3.000 κμ την ώρα, σταθερά χειμώνα – καλοκαίρι και σιγά – σιγά φτάνει τα 200 κμ την ώρα οπότε σταματάει. Την χρονιά που πέρασε έβγαλε λίγο νερό (500 κμ την ώρα) και μάλλον θα σταματήσει γρήγορα.
Φτάνουμε στην Ανδρίτσα. Ήταν τούρκικο τσιφλίκι και παρέμεινε σε έναν ιδιοκτήτη μέχρι το 1905 που πουλήθηκε ένα μέρος στους κατοπινούς κατοίκους. Είναι όμορφο μέρος με πολλά νερά, περιβόλια αλλά λίγους κατοίκους. Στο σταθμό υπάρχει μνημείο για τους 52 Τριπολιτσιώτες που κρέμασαν οι Γερμανοί στην κατοχή. Επειδή το νερό εδώ δεν έχει άλατα, οι μηχανοδηγοί άδειαζαν το βυτίο που είχε ο μουτζούρης (ατμομηχανή) και το γέμιζαν με καλό. Μαζί με τον Αχλαδόκαμπο και το Ελαιοχώρι πρέπει να αποτελούσαν τις αρχαίες Υσίες. Πηγαίνουμε προς Βελανιδιά, ένα Βερβαινιώτικο χωριό, όπως σε μεγάλο βαθμό οι Μύλοι, η Ανδρίτσα, το Κυβέρι, το Σκαφιδάκι. Τα άφθονα νερά που βγάζουν οι γεωτρήσεις της περιοχής έχουν μετατρέψει τον άλλοτε Ξερόκαμπο κοντά στο Σπηλιωτάκη, σε έφορο μέρος, με θερμοκήπια και πολλές δενδροκαλλιέργειες. Είμαστε πλέον στον Αργολικό κάμπο και σε λίγο φθάνουμε στους Μύλους. Οι Μύλοι έχουν πλούσια ιστορία, από το 2500 πχ μέχρι την κατοχή…….
Η σιδηροδρομική γραμμή
Οι μηχανικοί της εποχής (1885) που έκαναν τη χάραξη είχαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς από τους Μύλους μέχρι το οροπέδιο της Τρίπολης (640μ). Το τρένο δεν μπορεί να ανέβει σε μεγάλη ανωφέρεια γιατί γλιστράει. Έτσι, έπρεπε να χαράξουν αρκετά μακρινή διαδρομή. Η μία επιλογή ήταν να γίνει η γραμμή παραλιακή προς το Άστρος, να ανεβαίνει σιγά σιγά προς το βουνό, να περάσει ψηλότερα από το δρόμο Άστρους Τρίπολης και να φτάσει στο Ελαιοχώρι. Επιλέχτηκε η διαδρομή μέσω της χαράδρας του Ξοβριού ποταμιού (Ανδρίτσα – Αχλαδόκαμπος – Ελαιοχώρι). Αν κάποιος δεν γνωρίζει ότι το τρένο θέλει μικρές κλίσεις, θα παραξενευτεί που σε ένα σημείο της διαδρομής γίνεται ένας κύκλος 10 χιλιομέτρων μόνο και μόνο για να ανέβει το τρένο 150 μέτρα ψηλότερα! Από τον Αχλαδόκαμπο στο Ελαιοχώρι συναντάμε τη μεγαλύτερη κλίση στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου (2,5%), με εξαίρεση βέβαια του οδοντωτού στον Βουραϊκό.
Από την περιοχή Ανδρίτσας μέχρι το Παρθένι υπάρχουν 12 μεταλλικές γέφυρες και πολλές μικρές πέτρινες. Η μεγαλύτερη είναι τσιμεντένια, κοντά 300 μέτρα μήκος, βρίσκεται στο Σύρτη, κοντά στον Αχλαδόκαμπο. Τελείωσε το 1973. Την προηγούμενη (σιδερένια) την ανατίναξαν οι Γερμανοί φεύγοντας, και για πολλά χρόνια το τρένο έμπαινε στη ρεματιά, σταματούσε, έμπαινε στην άλλη πλαγιά και συνέχιζε την πορεία του με την όπισθεν. Η μεγαλύτερη σιδερένια είναι του Αρκουδιά στο Ελαιοχώρι, έχει μήκος 165 μέτρα και το μεγαλύτερο ύψος της Πελοποννήσου (76μ). Επειδή οι γέφυρες είναι ευαίσθητες από στρατιωτικής πλευράς, δηλαδή γκρεμίζονται εύκολα και φτιάχνονται πολύ δύσκολα, οι αρχές φρόντιζαν να αποφύγουν τις συνέπειες από πιθανή καταστροφή τους. Έτσι, το 1938 κατασκευάστηκε εφεδρικός δρόμος από το στρατό από την Ανδρίτσα μέχρι το Ελαιοχώρι. Επίσης, οι Γερμανοί διατηρούσαν ισχυρή στρατιωτική δύναμη στο Ελαιοχώρι που επιτηρούσε τις γέφυρες.
Αληθινή επανάσταση έγινε στην περιοχή όταν φτιάχνονταν οι γραμμές! Οι κάτοικοι της περιοχής που ως τότε ζούσαν με αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες, ξαφνικά ήρθαν σε επαφή με όλα τα μέσα της τεχνολογίας της εποχής. Μαζεύτηκαν εργάτες από όλη την περιοχή. Άλλοι δούλευαν την παραμίνα για να ανοίγουν τρύπες στους βράχους, άλλοι ατσάλωναν εργαλεία, άλλοι δούλευαν στα βαγονέτα που μετέφεραν υλικά, άλλοι πύρωναν και τοποθετούσαν ήλους (χοντρά πριτσίνια, καρφιά) στα κομμάτια των γεφυριών, άλλοι πελεκούσαν πέτρες, άλλοι βοηθούσαν σε τοπογραφικές εργασίες. Υλικά όπως ο δυναμίτης, το τσιμέντο, το αντισκωριακό χρώμα, τα κεραμίδια πλάκες (Γαλλικά) εμφανίστηκαν για πρώτη φορά. Οι κάτοικοι απέκτησαν γνώσεις και υλικά που περίσσεψαν και έφτιαξαν εργαλεία για τις δουλειές τους και για τα σπίτια τους. Δεν έλειψε και η κουτοπονηριά. Κάποιος έκλεψε σακιά με τσιμέντο χωρίς να ξέρει πως χρησιμοποιείται και τα έθαψε στο χωράφι του. Όταν πήγε να τα βγάλει, νόμισε ότι τον τιμώρησε ο Θεός και έκανε τα σακιά πέτρες!
Επειδή η εταιρεία ήταν ιταλική, οι ιταλικές λέξεις παρέμειναν, όπως γαλαρία, ντρετσέρα (όρυγμα), γκανάτσα (μεταλλικός σύνδεσμος), τραβέρσα (στρωτήρας, το ξύλο που πατάει η ράγα), περτζελάνα (είδος κονιάματος), φουρνέλο κλπ. Προκαλεί θαυμασμό το πόσο γρήγορα έγινε αυτό το έργο. Μόλις 3 χρόνια από την Κόρινθο μέχρι την Καλαμάτα! Η εταιρεία που ανέλαβε το έργο χρεοκόπησε, το ίδιο και η Ελλάδα για όλα τα έργα της περιόδου 1880 – 1890. Ο “πρωθυπουργός των τρένων” Χαρίλαος Τρικούπης είπε μέσα στη Βουλή «κύριοι επτωχεύσαμεν»!
Πώς δούλευε
Φανταστείτε μία μεγάλη χύτρα που της παίρνουμε τον ατμό με σωλήνα και τον βάζουμε στην άκρη μιας σύριγγας. Το έμβολο της σύριγγας θα κινηθεί προς τα έξω. Η ατμομηχανή χρησιμοποιούσε τα έμβολα όπως ο ποδηλάτης τα πόδια του: Εσπρωχναν το πετάλ ώστε να γυρίζει η ρόδα. Βέβαια, η ρόδα της ατμομηχανής δεν είχε πετάλ αλλά ένα αξονάκι που λεγόταν κομβίο.
Η λειτουργία της ατμομηχανής ήταν ο κύριος παράγων της βιομηχανικής επανάστασης. Το πρώτο τρένο κύλησε το 1840 περίπου. Από τότε, σε 160 χρόνια, ο κόσμος άλλαξε τόσο, όσο δεν είχε αλλάξει σε χιλιάδες χρόνια!
Λάμπρος Αντωνάκος (Φιλοπρόοδος Όμιλος Ελαιοχωρίου)
