Όλοι γνωρίζουν το σύμπλεγμα των νησιών της Μάλτας ανάμεσα στη Σικελία και την Τυνησία, ένα όμορφο τόπο που οι σταυροφόροι σημάδεψαν και τον έκαναν προπύργιο τους και πλέον αποτελεί ένα μικρό αυτόνομο και δημοκρατικό κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επιμέλεια: Κων/νος Χαρ. Τζιαμπάσης*
Όμως πολύ λίγοι ξέρουν την γραφική Μάλτα στη Μεσσηνία. Το μικρό χωριό Μάλτα είναι κτισμένο σε υψόμετρο 365 μέτρων, σε κοντινή απόσταση από τα χωριά Σταυροπήγιο και Κάμπος Αβίας. Έχει, περίπου, 100 μόνιμους κατοίκους και κτίστηκε από επαναπατρισθέντες Μανιάτες που επέστρεψαν από την Σαρδηνία, την Κορσική και την Ιταλία. Ανήκει στα περίφημα Λακκοχώρια ή Λάκκους, μία ομάδα χωριών που ίδρυσαν οι Καταλανοί Σταυροφόροι στην περιοχή της Μεσσηνίας. Συγκεκριμένα, το χωριό βρίσκεται κάτω από τον πύργο της οικογένειας Κουτήφαρη, μέλος της οποίας ήταν ο πρώτος Μπέης της Μάνης.
Στη Μάλτα της Μεσσηνίας, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα παραδοσιακά, πετρόκτιστα σπίτια, καθώς και τους ιστορικούς ναούς της Ζωοδόχου Πηγής, Αγίου Νικολάου και Ιωάννη του Προδρόμου που έχουν κυρηχθεί διατηρητέα μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Επίσης, στο χωριό στην κορυφή ενός λοφίσκου, βρίσκεται το παραδοσιακό ελαιοτριβείο Γ. Σκαρπαλέζου, το οποίο λειτουργεί από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το 1765. Εκεί, ο πρώτος μπέης της Μάνης, Τζανέτος Κουτίφαρης, έβγαζε το λάδι του όπου και ερχότανε ο φοροεισπράκτορας των Τούρκων, Μαυρίκος, από τον Πύργο του διπλανού λόφου για να παραλάβει τον «φόρο της Δεκάτης», ζυγίζοντας τα προϊόντα με το καντάρι το οποίο υπάρχει ακόμη και σήμερα. Από τότε συνεχίζεται η λειτουργία του.
Είναι ίσως το μοναδικό παραδοσιακό ελαιοτριβείο σε λειτουργία στην Ελλάδα όπου η επεξεργασία του καρπού της ελιάς πραγματοποιείται με μυλόπετρες-λιθάρια. Οι δύο λίθινες ρόδες, (κατασκευασμένες από γρανίτη), περιστρεφόμενες, συνθλίβουν τις ελιές δημιουργώντας τον πολτό που ονομάζεται χαμούρι. Η επεξεργασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα το ελαιόλαδο να διατηρεί όλα τα ωφέλιμα στοιχεία του και τις βιταμίνες. Όταν ιδρύθηκε το ελαιοτριβείο ήταν χειροκίνητο. Εν συνεχεία έγινε ιπποκίνητο και σήμερα είναι μηχανοκίνητο, ενώ ο τρόπος επεξεργασίας της ελιάς παραμένει ο ίδιος με το πέρασμα του χρόνου.
Η οικογένεια Σκαρπαλέζου έχει συνδέσει το όνομά της με την παραγωγή ελαιολάδου εδώ και 200 χρόνια και το ελαιοτριβείο παραμένει ένας ζωντανός χώρος της λαογραφίας και παράδοσης της περιοχής.
Σε απόσταση ενός, μόλις, χιλιομέτρου από το χωριό, βρίσκεται η γυναικεία Μονή Ανδρουμπεβίτσας. Πρόκειται για Βυζαντινό κτίσμα με στοιχεία Μανιάτικης αρχιτεκτονικής, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τέλος, σε κοντινό λόφο, νότια του χωριού, δεσπόζει ο επιβλητικός πύργος του Μαυρίκου που κτίστηκε το 1814 και έχει, επίσης, χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ο πύργος πήρε το όνομά του από τον προεστό της Μάλτας Μεσσηνίας, Πούλο Μαυρίκο.
Ο πύργος είναι τριώροφος. Το ύψος του είναι περίπου 10 μέτρα. Έχει σχήμα παραλληλεπίπεδο (5,5μ.Χ8,5μ.) με μικρότερες την ανατολική και δυτική πλευρά.
Το ισόγειο χωριζόταν από τους πάνω ορόφους με πέτρινη καμάρα και μάλλον είχε χρήση αποθήκης και ίσως φυλακής. Οι δύο άλλοι όροφοι είχαν ξύλινη οροφή.
Η πύλη του πύργου ήταν μικρή και βρίσκεται στον πρώτο όροφο (της νότιας πλευράς) για λόγος ασφαλείας. Η είσοδος γινόταν με πτυσσόμενη σκάλα.
Πάνω από την πύλη υπάρχει ζεματίστρα. Πάνω από την ζεματίστρα είναι σκαλισμένος ένας σταυρός και η χρονολογία 1814. Κοντά στην ζεματίστρα είναι εντοιχισμένη μια πέτρινη κεφαλή η οποία χρησίμευε μάλλον ως φυλακτικό σύμβολο (κατάλοιπο παγανισμού).
Πολύ κοντά στον πύργο υπάρχει παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
*Ο Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης είναι αρχαιόλογος
