Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολη φιλοξενεί έως τα τέλη Αυγούστου (28 Αυγούστου 2023) την περιοδικής έκθεση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και η Ανατολή». Η μεγάλη αυτή έκθεση είναι αφιερωμένη στο πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (356 – 323 π.Χ.), του Έλληνα ήρωας από την Μακεδονία που, συνοδευόμενος από τους πιστούς του συντρόφους, τους Εταίρους, σε λιγότερο από δέκα χρόνια, κυρίεψε την Μέση Ανατολή, έγινε κυρίαρχος και βασιλιάς της Ασίας και της Ευρώπης. Από τον άνθρωπο και τον φιλόσοφο, στον μαθητή του Αριστοτέλη, τον άνθρωπο που αγάπησε και την Ευρώπη και την Ασία και που μετά την κατάκτηση του έφερε την ειρήνη και την ένωση των λαών που κατέκτησε. Η έκθεση αναπτύσσεται σε δύο χώρους του μουσείου: στο αίθριο του που βρίσκεται στο ισόγειο και στον δεύτερο όροφο, με θεματικούς κύκλους και στους κήπους του μουσείου.
Επιμέλεια: Κων/νος Τζιαμπάσης
Εκτίθενται περίπου 170 έργα από κάθε γωνιά του κόσμου: από την Ελλάδα, την αρχαία Περσία μέχρι την Γκαντάρα. Σε αυτά τα θαύματα του παρελθόντος προστίθενται τα πολυάριθμα ευρήματα από τη μόνιμη συλλογή του MANN, του μοναδικού μουσείου στο οποίο φυλάσσονται τρία πορτρέτα του Μακεδόνα βασιλιά και μεταξύ αυτών το πιο πολύτιμο, το Ψηφιδωτό της μάχης της Ισσού, όπου μπορείτε να θαυμάσετε. τον ήρωας καβάλα στον Βουκέφαλα, ενώ επιτίθεται στον Δαρείο στο ψηλό άρμα. Το έργο αυτό, που βρίσκεται υπό αποκατάσταση, αντικαθίσταται από την αναπαραγωγή που τοποθετείται στο χαλί της αίθουσας Meridiana, στον χώρο όπου ανακατασκευάζεται το περιβάλλον του σπιτιού του Φαύλου. Τα εγκαίνια της έκθεσης συμπίπτουν ακριβώς με την έναρξη της δεύτερης φάσης της εποχικής αποκατάστασης του περίφημου ψηφιδωτού του Αλεξάνδρου, η οποία θα μπορέσει να ακολουθήσει τους επόμενους μήνες χάρη σε ένα «διαφανές ζωντανό εργοτάξιο» (οι εργασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν το Μάρτιος 2024).
Στην έκθεση χαιρετίζονται οι παραστάσεις του Μακεδόνα στρατηγού σε προτομές, πολύτιμους λίθους, γλυπτά, συμπεριλαμβανομένης της προτομής του Μουσείου του Λούβρου, αντίγραφο πρωτότυπου του Λύσιππου. Στη συνέχεια μπαίνεις στα μυστικά δωμάτια όπου η μοίρα του βασιλιά του κόσμου ανακοινώνεται από μια προφήτισσα με μια μαγική ασπίδα στη μητέρα της Ολυμπιάδα και στον πατέρα της Φίλιππο Β’. Μας υποδέχεται μια αινιγματική φτερωτή ιδιοφυΐα από το Λούβρο, ένας Καβείρος που προσφέρει το περίφημο κολιέ στη μέλλουσα νύμφη Αρμονία. Το περιστύλιο και η κύρια αίθουσα της περίφημης βίλας του Fannius Synistor στο Boscoreale, ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα στην ιστορία της τέχνης, ανακατασκευάζονται εξ ολοκλήρου και διασαφηνίζονται για πρώτη φορά.
Στην αίθουσα Meridiana, η εισαγωγή ολοκληρώνεται με περαιτέρω και σπάνια αντικείμενα, που αφηγούνται την ιστορία των Μακεδόνων και των Περσών, συμπεριλαμβανομένου του εκπληκτικού αγγείου των Περσών, που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα. π.Χ., όπου αναπαρίσταται η αιώνια σύγκρουση, που τραγουδά ο Όμηρος και μετά ο Ηρόδοτος, μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, μεταξύ Ελλάδας και Περσίας.
Η έκθεση συνεχίζεται με τα ταξίδια κατάκτησης και ανακάλυψης του Αλέξανδρου και με την ιστορία των θριαμβευτικών μαχών της προσάρτησης. Σε αυτούς τους χώρους ανασυντίθεται η ομάδα των μαρμάρινων ιππικών αγαλμάτων, που προέρχονται από το ιερό του Giunone Sospita στο Lanuvio, συλλογή που διατηρείται εν μέρει στο Βρετανικό Μουσείο και εν μέρει στο Lanuvio. Μια θεμελιώδης μαρτυρία για την ανοικοδόμηση του περίφημου δωρητή του Αλέξανδρου, που δημιουργήθηκε από τον Λισίππο και προοριζόταν να γιορτάσει τους είκοσι πέντε συντρόφους που πέθαναν στη μάχη του Γρανικού. Ο θαυμασμός του Αλέξανδρου από τους Αιγύπτιους ιερείς και η επακόλουθη θεοποίησή του θυμάται αντίθετα η αιγυπτιακή στήλη από το ναό της Ίσιδας στην Πομπηία, η οποία περιέχει ιερογλυφικές αναφορές σε μακεδονικά κατορθώματα.
Επίσης εκτίθενται ευρήματα που θυμίζουν τους πιο πιστούς συνεργάτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όπως ο Σέλευκος, σωματοφύλακας πάντα στο πλευρό του Αλέξανδρου στη μάχη, που απεικονίζεται σε χάλκινη προτομή από τη Villa dei Papiri.
Κατά τη διάρκεια του μεγάλου ταξιδιού του στην Ανατολή (334-323 π.Χ.) ο Αλέξανδρος ίδρυσε πολλές πόλεις, που θαυμάστηκαν παγκοσμίως για το μεγαλείο του σχεδίου και την εκλεπτυσμένη πολεοδομική τεχνική. Αυτά περιλαμβάνουν την Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο, την Αλεξάνδρεια Εσχάτη, πρώην Leninabad, την Βουκέφαλα στο Πακιστάν. Λίγους αιώνες αργότερα, στα ινδοελληνικά βασίλεια επιτεύχθηκε μια άνευ προηγουμένου και διαρκής συγχώνευση χρήσεων, εθίμων και θρησκειών. Ένα παράδειγμα μεταξύ πολλών που εκτίθενται: το άγαλμα του Βούδα, που προέρχεται από το Πακιστάν και χρονολογείται από τον ΙΙ-ΙΙΙ αιώνα. μ.Χ., ντυμένος με ρόμπα και με ένα συγκρατημένο χαμόγελο που κάποιοι πιστεύουν ότι δανείστηκε από τον θεϊκό Απόλλωνα. Η έκταση του φαινομένου των αμοιβαίων επιρροών διήρκεσε αρκετούς αιώνες και έθεσε τα θεμέλια για μια σταθερή σχέση μεταξύ Ρώμης και Ανατολής. Τα ίχνη βρίσκονται στις κλασικές μορφές του Ηρακλή με ρόπαλο, γονατιστού Άτλαντα, φτερωτών Ερωτών και ιωνικά κιονόκρανα λαξευμένα σε πέτρα. Οι μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί της Ανατολής, με τη σειρά τους, ενσωματώθηκαν και αφομοιώθηκαν από τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Στην Πομπηία τον περασμένο αιώνα βρέθηκε ένα μικρό και υπέροχο αγαλματίδιο μιας ινδικής θεότητας από ελεφαντόδοντο.
Η Ασία γονιμοποιήθηκε από τον ελληνιστικό πολιτισμό. Ο Αλέξανδρος γοητεύτηκε από την Ανατολή, παντρεύτηκε την Ουζμπέκικη Ρωξάνη και ίδρυσε την πρωτεύουσά του στη Βαβυλώνα. Στην Ευρώπη η μνήμη του ήταν ακόμα πιο ζωντανή. Ο Πομπήιος, ο Καίσαρας, ο Αύγουστος εμπνεύστηκαν από αυτόν, τον μιμήθηκαν, αντέγραψαν τους τρόπους και τις λύσεις του, κατέλαβαν τα μνημεία και τα αγάλματα που του ήταν αφιερωμένα. Τον βλέπουμε σε υπέροχες ομάδες αγαλμάτων, που απεικονίζεται ως Αχιλλέας που πέθανε στα χέρια του Αίαντα ή ως ο ίδιος ο ομηρικός ήρωας, εκπρόσωπος της Ευρώπης, που συγκινείται μπροστά στην ετοιμοθάνατη Πενθεσίλεια, βασίλισσα των Αμαζόνων και μια αλληγορία της κατακτημένης Περσίας. Τα κολοσσιαία αντικείμενα και τα θαύματα ήταν επίσης η κληρονομιά του στη Δύση και μεταξύ αυτών που εκτίθενται απεικονίζονται δύο υπέροχα παραδείγματα με ασύγκριτα αντικείμενα: ο Κολοσσός της Ρόδου και ο Φάρος της Αλεξάνδρειας.
Την έκθεση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και η Ανατολή» διοργανώνει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, υπό την διεύθυνση του Πάολο Τζουλιερίνι, σε συνεργασία με την Electa. Επιμελητές της είναι οι Filippo Coarelli και Eugenio Lo Sardo. Με την υποστήριξη του Ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας της Καμπανίας, του Αρχαιολογικού Πάρκου του Κολοσσαίο στη Ρώμη και της τράπεζας Intesa Sanpaolo, η έκθεση επωφελείται από τη συνεργασία του Μουσείου Πολιτισμών της Ρώμης και του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
*Ο Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
