Σε έξαρση βρίσκονται οι μέδουσες το τελευταίο διάστημα στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή του Αργολικού Κόλπου, αλλά και σ’ όλη την χώρα. Μάλιστα, χθες Πέμπτη 18 Μαΐου 2023, λουόμενοι εντόπισαν δεκάδες μέδουσες στην παραλία της Καραθώνας, ενώ το Λιμεναρχείο Ναυπλίου προειδοποιεί να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, καθώς το τσίμπημά τους είναι αρκετά επώδυνο.
Αναλυτικά το Λιμεναρχείο Ναυπλίου σημειώνει: «Ανακοινώνεται πως το τελευταίο διάστημα στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή του Αργολικού Κόλπου παρατηρήθηκαν πληθυσμοί μεδουσών ενώ μεμονωμένα άτομα αυτών έκαναν την εμφάνισή τους ακόμα και σε παραλίες του νομού μας. Εφιστάται η προσοχή στους λουόμενους καθώς το τσίμπημά τους μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επώδυνο και συστήνεται η εκ των προτέρων ενημέρωσή τους σχετικά με το τι ακριβώς πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που αυτό συμβεί.»
Οι μέδουσες
Οι μέδουσες (jellyfish, ζελατινοειδή) αποτελούν μια μεγάλη ομάδα οργανισμών του ζωοπλαγκτού που υπάρχουν σε όλες τις θάλασσες και ζουν σε όλα τα βάθη. Διαθέτουν σημαντική ενεργητική κίνηση, αλλά η εξάπλωσή τους εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα. Αυτό εξηγεί σε έναν βαθμό τις διαφορές στην παρουσία των πληθυσμών τους από θάλασσα σε θάλασσα. Επειδή η κίνησή τους είναι πολύ αδύναμη, δεν μπορούν να πάνε αντίθετα στα ρεύματα. Το μέγεθός τους ανάλογα με το είδος ποικίλλει, από μερικά χιλιοστά ως περίπου ένα μέτρο. Είναι αρπακτικά ζώα, που τρέφονται από πλαγκτόν και προνύμφες ψαριών, χρησιμοποιώντας τα κνιδοκύτταρα στα πλοκάμια τους.
Οι μέδουσες είναι θαλάσσια ασπόνδυλα (κνιδόζωα) της τάξης σκυφόζωα. Πρόκειται για πλαγκτονικούς οργανισμούς, οι οποίοι απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Αντιπροσωπεύουν το κυρίαρχο στάδιο του βιολογικού κύκλου των κοιλεντερωτών, υδρόζωων (υδρομέδουσες, που έχουν ένα κράσπεδο το οποίο περιβάλλει την κοιλότητα που σχηματίζεται κάτω από την ομπρέλα τους) και σκυφόζωων (που δεν έχουν κράσπεδο) (σκυφομέδουσες). Ζουν σε ομάδες και το τσίμπημά τους προκαλεί κνησμό και παράλυση της λείας τους. Τρέφονται με μικρά ψάρια και ζωοπλαγκτόν, τα οποία συλλαμβάνουν με τα πλοκάμια τους.
Την κοινή μέδουσα, η οποία ζει στο Αιγαίο και στο Κρητικό πέλαγος, ο ελληνικός λαός την ονομάζει σαλούφα ή αλλιώς τσούχτρα, επειδή μόλις ακουμπήσει το ανθρώπινο σώμα, εκκρίνει ένα υγρό το οποίο προκαλεί τσούξιμο και κνησμό.
Η μωβ μέδουσα
Σύμφωνα με το JellyReport, έχουμε ήδη τις πρώτες καταγραφές των μωβ μεδουσών για το 2023, μεταξύ των οποίων και την Αργολίδα.
Η μωβ μέδουσα ή τσούχτρα (επιστημονική ονομασία: Pelagia noctiluca) είναι μέδουσα της οικογένειας Πελαγίδες και το μόνο αναγνωρισμένο επί του παρόντος είδος στο γένος της. Η επιστημονική ονομασία προέρχεται από τα ελληνικά, πελαγία σημαίνει «θαλασσινός», από τη λέξη πέλαγο, και στα λατινικά noctiluca είναι η συνδυαστική μορφή του nox «νύχτα» και lux σημαίνει φως· επομένως, η Pelagia noctiluca μπορεί να περιγραφεί ως ένας θαλάσσιος οργανισμός με την ικανότητα να λάμπει στο σκοτάδι (βιοφωταύγεια). Απαντάται παγκοσμίως σε τροπικές και θερμές εύκρατες θάλασσες, αν και υπάρχουν υποψίες ότι καταγραφές από την περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού, η οποία περιλαμβάνει τη Μεσόγειο και τον Κόλπο του Μεξικού, αντιπροσωπεύουν στενά συγγενικά αλλά προς το παρόν μη αναγνωρισμένα είδη.
Ένα αρκετά μικρό και ποικιλόχρωμο είδος, τόσο τα πλοκάμια του όσο και η (ασυνήθιστο στις μέδουσες) καμπάνα καλύπτονται από κεντριά. Τα περιστατικά τσιμπήματος είναι κοινά, επώδυνα και τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά γενικά δεν είναι επικίνδυνα. Έχουν καταγραφεί σμήνη Pelagia noctiluca που εξαφανίζουν ολόκληρα ιχθυοτροφεία. Εξαιτίας αυτού, έχει γίνει ένα από τα πιο μελετημένα είδη μεδουσών.
Τα συμπτώματα του τσιμπήματος
Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα.
Τα συμπτώματα μετά από επαφή – τσίμπημα από την μέδουσα μπορεί να είναι πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος σας το αποτύπωμα της μέδουσας, ναυτία, πτώση πίεσης, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετός, διάρροια, σπασμός των βρόγχων, δύσπνοια.
Σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως : υπόταση, βράχος φωνής, εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα – εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας – συνείδησης, έμετος, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.
Έξαρση των μεδουσών λόγω της υπεραλίευσης
Σύμφωνα με την σελίδα archipelago.gr, για δεκαετίες, οι επιστήμονες μελετούν τις αιτίες και τις συνέπειες των πληθυσμιακών εξάρσεων των μεδουσών στα οικοσυστήματα. Το συμπέρασμα είναι ότι οι μέδουσες και τα οικοσυστήματα όπου υλοποιείται έντονη αλιευτική δραστηριότητα, συνδέονται με μία πολύπλοκη σχέση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα οικοσυστήματα αυτά μπορεί να φτάσουν σε ένα σημείο, κατά το οποίο, η κυριαρχία περνάει ραγδαία από τα ψάρια στις μέδουσες.
Με απλά λόγια, οι εξάρσεις των μεδουσών αυξάνονται, ενώ οι ανθρωπογενείς επιδράσεις όπως η υπεραλίευση, φαίνεται να αποτελούν την κύρια αιτία αυτού του φαινομένου. Στα οικοσυστήματα που υπεραλιεύονται, αφαιρείται από αυτά μεγάλος αριθμός ψαριών, με αποτέλεσμα να ευνοείται η ραγδαία ανάπτυξη των μεδουσών, προκαλώντας πολλαπλές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, στην παραγωγικότητα της αλιείας, αλλά και στον τουρισμό.
Οι Επιπτώσεις των Πληθυσμιακών Εξάρσεων Μεδουσών
Η συστηματική απομάκρυνση μεγάλου αριθμού ψαριών θηρευτών, όπως ο τόνος και ο μπακαλιάρος καθώς και η υπεραλίευση καρκινοειδών και μαλακίων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές αλλαγές. Σταδιακά, οι μεγάλοι οργανισμοί, η βιοποικιλότητα και η δομική ποικιλότητα των οικοσυστημάτων αντικαθίστανται από πιο πρωτόγονες κατηγορίες θαλάσσιων ειδών όπως οι μέδουσες.
Οι Επιπτώσεις στις Θάλασσες
Η κατάρρευση των αποθεμάτων των επιπελαγικών ψαριών (δηλ. μικρά ψάρια που ζουν στα επιφανειακά νερά) όπως η σαρδέλα και ο γαύρος, μειώνει την πίεση που δέχονται οι μέδουσες από τους φυσικούς θηρευτές τους, ενώ παράλληλα αυξάνει τη διαθεσιμότητα τροφής για τις μέδουσες. Αυτή η αλλαγή του οικοσυστήματος ενισχύεται από το γεγονός ότι οι μεγάλοι αριθμοί των μεδουσών ανταγωνίζονται αποτελεσματικά τα ψάρια στην εύρεση τροφής, καθώς τρέφονται με παρόμοια ζώοπλαγκτονικά είδη.
Μεγάλα ζώα της θάλασσας όπως οι χελώνες, θηρεύουν τις μεγάλες μέδουσες, επομένως μία αύξηση στους πληθυσμούς των μεδουσών μπορεί να θεωρηθεί καλό για ορισμένα θαλάσσια είδη που απειλούνται υπό εξαφάνιση, όπως η δερματοχελώνα. Ωστόσο, οι χελώνες αποτελούν έναν από τους ελάχιστους θηρευτές μεγάλων μεδουσών, ενώ κινδυνεύουν και οι ίδιες από την υπεραλίευση, γεγονός που εξαλείφει οποιαδήποτε θετική επίδραση μπορεί να υπάρξει από τις εξάρσεις των μεδουσών.
Η χειρότερη όμως επίδραση αυτών των εξάρσεων, οφείλεται στο γεγονός ότι οι μέδουσες τρέφονται με τα αυγά και τις προνύμφες των ψαριών, προκαλώντας δραματική επιβάρυνση στην αφθονία των ιχθυαποθεμάτων.
Η αλιεία με συρόμενα αλιευτικά εργαλεία όπως οι μηχανότρατες, που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο πυθμένα και καταστρέφουν τα παραγωγικά οικοσυστήματα όταν αλιεύουν αλόγιστα, συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τις εξάρσεις των μεδουσών, καθώς απομακρύνουν τους ανταγωνιστές και θηρευτές τους, παρέχοντας τους με αυτόν τον τρόπο ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ψαριών.
Αναφορά Εξάρσεων Μεδουσών
Αν δείτε τα είδη που αναφέρονται παραπάνω, ενημερώστε στο: [email protected]
Το μήνυμά σας πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες:
Ονομασία της μέδουσας
(δείτε τις εικόνες παραπάνω)
Τοποθεσία
(τοπωνύμιο ή/και συντεταγμένες, αναφέρετε αν ήταν στην ανοιχτή θάλασσα, στα ρηχά παράκτια νερά, ή ξεβρασμένη στην ακτή)
Αφθονία
(λιγότερες από 10, 10-100, 100-500, 500-1000, περισσότερες από 1.000)
Αριθμός ανά τετραγωνικό μέτρο
(λιγότερες από 10, 10-100, 100-500, περισσότερες από 500)
Απόσταση μεταξύ μεδουσών
(10 cm, λιγότερο από 1 m, 1-5 m, 5-10 m, 10-20 m, περισσότερο από 20 m)
Η παρατήρηση έγινε κατά τη διάρκεια:
αλιείας, ταξιδιού με σκάφος, κατάδυσης, κολύμβησης, περιπάτου στην ακτή
