Με αφορμή την φετινή επέτειο για την Διεθνή Ημέρα των Μουσείων (18.05.2023), μια ομάδα από φίλους επισκέφτηκε το Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας που στεγάζεται στους «Στρατώνες Καποδίστρια», σ’ ένα ιστορικό διατηρητέο συγκρότημα στο κέντρο της πόλης του Άργους.
Επιμέλεια: Κων/νος Τζιαμπάσης
Το μουσείο, παρουσιάζει μέρος από την πλούσια πολιτιστική μεσαιωνική παράδοση της Αργολίδας από την ύστερη αρχαιότητα έως και τον 19ο αιώνα μέσα από ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή της Αργολίδας. Το πλούσιο αρχαιολογικό μεσαιωνικό απόθεμα της περιοχής περιλαμβάνει ψηφιδωτά, κεραμικά, γλυπτά, τοιχογραφίες, νομίσματα, μικροαντικείμενα από το Άργος, το Ναύπλιο, την Ανδρίτσα, το Κεφαλάρι, τoν Χώνικα, το Πλατανίτι, τον Μέρμπακας, την Τίρυνθα, το Λιγουριό, την Τραχειά, την Ερμιονίδα και τα νησιά του Αργολικού.
«Μια αυτοκρατορία γεννιέται» είναι ο τίτλος από την πρώτη από τις τέσσερεις της μόνιμής συλλογής του μουσείου. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η νέα αυτοκρατορία μέσω του βυζαντινού αυτοκράτορα, καθώς και η νέα θρησκεία, ο χριστιανισμός, με το σύμβολό της, τον σταυρό, και τους χώρους λατρείας της, τις βασιλικές. Κύριο έκθεμα αποτελεί η αναπαράσταση του Ιερού Βήματος μιας πρωτοβυζαντινής βασιλικής. Παράλληλα παρουσιάζεται η συνέχιση των δομών της αρχαιότητας σε βασικές πτυχές του καθημερινού βίου, όπως συνέβαινε στις πολυτελείς οικίες, με εξέχοντα εκθέματα τα ψηφιδωτά με την προσωποποίηση του φθινοπώρου (εικ.2) και την απεικόνιση νικηφόρου άρματος, καθώς και στα ταφικά έθιμα, όπου παρατηρείται η επιβίωση πρακτικών της αρχαιότητας, με εκθέματα από τα πρωτοβυζαντινά νεκροταφεία του Άργους.
Ένας θησαυρός νομισμάτων από το Άργος και μολύβδινες σφραγίδες βυζαντινών αξιωματούχων που βρέθηκαν στα νησάκια του Αργολικού Κόλπου, αλλά και τα ευρήματα του Σπηλαίου της Ανδρίτσας, μιας μοναδικής αρχαιολογικής ανακάλυψης που ανάγεται στους μεταβατικούς αιώνες αποτελούν τα ευρήματα της δεύτερης ενότητας που σηματοδοτεί την μετάβαση στον ώριμο μεσαίωνα από τον 7ο έως τον 9ο αιώνα.
«Η μεσοβυζαντινή Αργολίδα», αποτελεί τον «πυρήνα» της έκθεσης συγκεντρώνοντας την πλειονότητα των εκθεμάτων. Μια ενότητα έχει να κάνει με την εκκλησία, η οποία στους μεσαιωνικούς χρόνους καθίσταται κέντρο όχι μόνο της δημόσιας λατρείας, αλλά και της δημόσιας ζωής ευρύτερα. Ο χώρος είναι διαμορφωμένος ως μικρό παρεκκλήσι, με σημαντικές κτητορικές και αφιερωματικές επιγραφές στην είσοδό του, μαρμάρινα μέλη και τοιχογραφίες στο εσωτερικό του. Η υποενότητα, με τίτλο «Στην αγορά της βυζαντινής Αργολίδας», πραγματεύεται τη δράση των επαγγελματιών σε μια βυζαντινή πόλη, με έμφαση στον κτίστη, τον ζωγράφο και τον κεραμέα, ενώ παρουσιάζονται και εκθέματα που χρησίμευαν στις ποικίλες συναλλαγές και το εμπόριο, όπως οι ζυγαριές, τα σταθμία και τα νομίσματα. Οι «φορείς του θαλάσσιου εμπορίου», που δεν είναι άλλοι από τους αμφορείς, ενώ παρουσιάζεται και μία σιδερένια στεφάνη από ξύλινο τροχό άμαξας, ως μάρτυρας του χερσαίου εμπορίου. Η ζωή μέσα σε μια βυζαντινή οικία, με αντικείμενα (εικ.3), κυρίως κεραμικά, που χρησιμοποιούνταν στην αποθήκευση, το μαγείρεμα και το σερβίρισμα των τροφών. Στις δύο μεγάλες προθήκες παρουσιάζονται χαρακτηριστικά, μεταλλικά κυρίως, αντικείμενα ένδυσης, καλλωπισμού και ψυχαγωγίας, που συνδέονται με τον άνδρα, τη γυναίκα και το παιδί.
Η”Αργολίδα, ένα σταυροδρόμι πολιτισμών” αποτελεί το θέμα της τελευταίας ενότητας της έκθεσης, όπου το ενδιαφέρον του επισκέπτη στρέφεται στη συνάντηση, στη συνύπαρξη και σε ορισμένες περιπτώσεις στην ενσωμάτωση των διαφορετικών πολιτισμών στα εδάφη της Αργολίδας, με την παρουσίαση χαρακτηριστικών στοιχείων του υλικού και άυλου πολιτισμού τους. Εργαλεία, στοιχεία ένδυσης και κοσμήματα κυρίως από το σλαβικό νεκροταφείο της Μάκρης στην Αρκαδία αφορά την παρουσία των Σλάβων στην περιοχή αλλά και με τα χαρακτηριστικά χειροποίητα ή αργού τροχού αγγεία από την Τίρυνθα, το Άργος και τα σλαβικά νεκροταφεία της Αρκαδίας (Ασέας και Μάκρης). Ο θησαυρός φραγκικών νομισμάτων που βρέθηκε στο Άργος, καθώς και τα χαρακτηριστικά ιταλικά πρωτομαγιόλικα και αρχαϊκά μαγιόλικα αγγεία, που επιχωριάζουν στις φραγκοκρατούμενες περιοχές δηλώνουν την παρουσία των Φράγκων στην Αργολίδα. Οι Βενετοί αντιπροσωπεύονται από τον φτερωτό λέοντα, καθώς και από οικόσημα αξιωματούχων (εικ.4), νομίσματα και κεραμική, όλα προερχόμενα από το μεγάλο κέντρο της εποχής, το Ναύπλιο. Οι Αρβανίτες παρουσιάζονται μέσω του άυλου πολιτισμού τους, με διαδραστική εφαρμογή που εστιάζει σε αρβανίτικα επώνυμα και τραγούδια, καθώς και σε χαρακτηριστικές αρβανίτικες συνταγές της Αργολίδας. Οι Οθωμανοί, αντιπροσωπεύονται με έμφαση σε δύο καθημερινές συνήθειες που έχουν τις απαρχές τους στον 17ο αι. το κάπνισμα, με την παρουσίαση χαρακτηριστικών λουλάδων και την κατανάλωση καφέ, με μικρά κύπελλα εργαστηρίων της Κιουτάχειας.
Το πολύτιμο πολιτιστικό απόθεμα του μουσείου προσφέρει στους επισκέπτες μια ολοκληρωμένη εμπειρία και σίγουρα αποτελεί μια κοιτίδα πολιτισμού στην πόλη του πλούσιου σε αρχαιότητες αλλά μη τουριστικού Άργους.
Το μουσείο λειτουργεί καθημερινά από Δευτέρα έως Κυριακή, 8.30-15.00, ενώ κάθε Τρίτη είναι κλειστό. Για περισσότερες πληροφορίες στον ιστοχώρο: https://www.byma.gr
Τέλος, τα μουσεία είναι ζωντανοί οργανισμοί και μόνο αν τα αγαπήσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι μόνο τότε καταφέρνουν να ανταποκρίνονται στον σημαντικό ρόλο τους, ως φορείς της μνήμης και του πολιτισμού. Αξίζουν δε μια επίσκεψη όλων μας.
*Ο Κων/νος Χαρ.Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
