Η απεικόνιση της Σταύρωσης είναι η μία όψη από την αμφιπρόσωπη εικόνα που φυλάσσεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (Εικ.1).
Οι διαστάσεις της είναι 105 Χ 65 εκ. Η εικόνα, η αρχαιότερη του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου διατηρεί στην κύρια όψη της τρία διαφορετικά στρώματα ζωγραφικής. Από το παλαιότερο, του 9ου αι., σώζονται ο Σταυρός με το σώμα του Χριστού και οι δύο άγγελοι. Επίσης διακρίνονται το χέρι του Ιωάννη σε δέηση και δοχείο στον αριστερό ώμο της Παναγίας το οποίο κρατούσε άγγελος-συμβολισμός της Εκκλησίας. Ο κάμπος με τα άστρα και οι επιγραφές προστέθηκαν τον 10ο αι.
Στη ζωγραφική φάση του 13ου αι. ανήκει η Παναγία, ο Ιωάννης και η κεφαλή του Χριστού. Επίσης, η εξέταση της εικόνας με τη μέθοδο της ακτινογραφίας απέδειξε ότι τον 9ο αιώνα ο Χριστός είχε ζωγραφιστεί με ανοιχτά μάτια, δηλαδή ακόμα ζωντανός πάνω στον σταυρό. Αυτό συνέβαινε κατά κανόνα στις πρώιμες απεικονίσεις της Σταύρωσης στη βυζαντινή τέχνη (6ος και 7ος αι.), για να τονιστεί περισσότερο η θεία φύση του Χριστού και η νίκη του απέναντι στον θάνατο.
Ωστόσο, άλλα στοιχεία της εικόνας που χρονολογούνται στον 9ο αιώνα αναφέρονται στην ανθρώπινη φύση του Χριστού, όπως το αίμα και το νερό που ρέουν μαζί από την πλευρά του και συλλέγονται σε ένα δοχείο το οποίο μπορούμε να διακρίνουμε στο ύψος του ώμου της Θεοτόκου. Η ανθρώπινη φύση και η θυσία του Θεανθρώπου τονίστηκαν περισσότερο όταν τον 13ο αιώνα το πρόσωπο του Χριστού ζωγραφίστηκε με κλειστά μάτια, όπως συνηθιζόταν πλέον στη βυζαντινή τέχνη.
Η πίσω όψη της εικόνας έφερε αρχικά παράσταση πιθανότατα της Θεοτόκου, η οποία τον 16ο αιώνα επιζωγραφίστηκε με την Παναγία βρεφοκρατούσα στον εικονογραφικό τύπο της Οδηγήτριας.
Επιμέλεια: Κ.Χ.Τζιαμπάσης
αρχαιολόγος
