Το Σάββατο 12 Νοεμβρίου η ενορία του Αγ. Νικολάου Ραγκαβά με επικεφαλής τον πρωτ. Αλέξανδρο Καρυώτογλου επισκέφτηκε τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο των Κεγχρεών, της Αρχαίας Κορίνθου με κατάληξη το Αρχαίο Λιμάνι του Λεχαίου και τη παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη.
Στην προσκυνηματική αυτή συνοδοιπορία τα βήματα του Αποστόλου Παύλου “ξεναγός” και “ερμηνευτής” στην θεολογικό μορφωτική και διαδραστική διαδικασία ήταν ο επίκουρος Καθηγητής στην ερμηνεία της Καινής Διαθήκης του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας του ΕΚΠΑ κ. Αντωνόπουλος Αθανάσιος.
Ο εξαίρετος καθηγητής δεν αρκέστηκε σε μια τουριστικού τύπου ξενάγηση, αλλά επιδίωξε και κατάφερε να επικοινωνήσει το περιβάλλον , το κλίμα τις συνθήκες και τη διδασκαλία του Απ. Παύλου στην πρωτοχριστιανική Κόρινθο, απαντώντας στις πολλές και υψηλού επιπέδου ερωτήσεις των συμμετεχόντων.
Η κατάληξη της περιήγησης ήταν το Αρχαίο Λιμάνι του Λεχαίου και η παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη, το μεγαλοπρεπές αυτό μνημείο, το οποίο είναι σταθμός στην αρχιτεκτονική, λατρευτική και εκκλησιαστική ζωή στην πρωτοχριστιανική Κόρινθο. Στην ξενάγηση μου ανέφερα, μεταξύ άλλων, τα κάτωθι:
«Το επιβλητικό συγκρότημα της βασιλικής αποτελείται από τον κεντρικό ναό που είναι το κύριο οικοδόμημα, τα προσκτίσματα, το βαπτιστήριο, τον περίβολο, τους τάφους εκτός του σώματος της βασιλικής, τα φρέατα και τις δεξαμενές. Στο νότιο εξωτερικό χώρο, προς την μεριά των αιθρίων, έχουν αποκαλυφθεί βαλανείο και ενότητα κατοικιών. Τα υπόλοιπα κτίρια εκτός του ναού δεν λειτουργούσαν αυτοτελώς αλλά εξυπηρετούσαν και συμπλήρωναν τη βασιλική.
Σ’ αυτό το δομικό συγκρότημα-σύμπλεγμα η βασιλική δεν αποτελούσε μόνο χώρο λατρείας αλλά ήταν συγχρόνως και κέντρο του δημοσίου βίου με όλες τις εκφάνσεις του, λειτουργικές, κοινωνικές, εμπορικές, θρησκευτικές.
Τα κοντινά λουτρά, το τεράστιο λιμάνι και οι εγκαταστάσεις του, τα καταστήματα, τα άφθονα νερά, έκαναν το χώρο πολύβουο με συνεχή και πυκνή κίνηση. Εδώ κατά μήκος της θάλασσας θα πρέπει να αναζητηθούν τα μεγάλα λουτρά για τα οποία αναφέρει ο Ampelius ότι «ένας άνθρωπος δεν μπορούσε να τα κυκλώσει.». Ταξιδιώτες, προσκυνητές, έμποροι, ναυτεργάτες, ναυτικοί, κλήρος, ένα ετερόκλητο πλήθος συγκεντρωνόταν γύρω από τη βασιλική και μέσα σε αυτήν. Οι λειτουργίες, οι λιτανείες, οι ιεροτελεστίες προσέλκυαν πιστούς, αδιάφορους και περίεργους.
Η εξυπηρέτηση της βασιλικής απαιτούσε μεγάλο αριθμό προσωπικού και κλήρου. Είναι λογικό να δεχθούμε ότι μεγάλο μέρος του προσωπικού θα διέμενε κοντά στη βασιλική σε προβλεπόμενα προς τούτο καταλύματα. Στη βασιλική πραγματοποιούνταν συνεχώς λειτουργίες, ο Όρθρος το πρωί, το Απόδειπνο νωρίς το σούρουπο και κατά τη διάρκεια της νύχτας αγρυπνίες, καθώς και πολλές λιτανείες στο εξωτερικό αυτής. Ήδη από το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα η ακολουθία των Ωρών είχε ενταχθεί στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Θα υπήρχαν κοντά στη βασιλική και εστιατόριο και ξενώνας για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών, όσων δεν ήθελαν να μετακινηθούν στην πόλη. Είναι χαρακτηριστικό το εδάφιο από τη «Διαθήκη του Κυρίου» που αναφέρει …habeat ecclesia inproximitate hospitium in quoprotodiaconus recipitperegrines. Για τη διανυκτέρευση των προσκυνητών χρησιμοποιούνταν και οι στοές του ορθογωνίου αιθρίου αλλά και άλλοι χώροι. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η Κόρινθος ήταν ενδιάμεσος σταθμός των προσκυνητών που μετέβαιναν στους Αγίους Τόπους. Μία συνήθης διαδρομή ήταν από τη Ρώμη μέσω της Αππίας οδού στο Βρινδήσιο (Πρίντεζι), όπου από εκεί με πλοίο έρχονταν στο Λέχαιο και στην Κόρινθο. Στη συνέχεια περνούσαν τον Ισθμό, χρησιμοποιώντας τον Δίολκο ή ακολουθώντας το δρόμο από την πόλη μέσω της Κεγχρεατικής πύλης των κλασικών τειχών στο λιμάνι των Κεγχρεών, από όπου έπαιρναν το καράβι για ανατολικούς προορισμούς, την Έφεσσο, την Καισάρεια της Παλαιστίνης, την Αλεξάνδρεια κ.α.
Η πόλη ήταν μεγάλο χριστιανικό κέντρο. Οι επισκέψεις στα πολλά προσκυνήματα, μεταξύ αυτών και του Αγίου Λεωνίδη, ήταν συνηθισμένες και όνειρο του κάθε πιστού. Αυτήν την εποχή ο κόσμος ταξίδευε εύκολα εκπληρώνοντας ο κάθε πιστός το προσωπικό του τάμα που ήταν η προσκύνηση των λειψάνων των Αγίων μαρτύρων της πίστης σε πολλές πόλεις με τελική κατάληξη τους Αγίους Τόπους. Η Εκκλησία της Κορίνθου ήταν Αποστολική έτσι η απόδοση σεβασμού και τιμής στο πρόσωπο του Αποστόλου Παύλου αλλά και στους πολλούς τοπικούς μάρτυρες στους οποίους ήσαν αφιερωμένοι οι ναοί ήταν συνδεδεμένη με την επίσκεψη στην Κόρινθο».
Τέλος, ο Θεολόγος Καθηγητής κ. Νεκτάριος Μετζάκης, γνώστης του μνημείου ευχαρίστησε τον (επιβλέποντα σε επίπεδο Μεταπτυχιακού) καθηγητή του κ. Αθανάσιο Αντωνόπουλο για την πρότασή του να ασχοληθεί με την πρωτοχριστιανική Κόρινθο, ενώ απήντησε σε ερωτήσεις λειτουργικών κυρίως θεμάτων που αφορούσαν την βασιλική του Αγ. Λεωνίδη.
Πολλές ευχαριστίες οφείλονται και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Κορίνθου, στην κ. Σταυρούλα Νέζη και στον κ. Παν. Ψωμά που μας άνοιξαν πρόθυμα την μη επισκέψιμη για το κοινό παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγ. Λεωνίδη.
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
