Σε σημαντικές επισημάνσεις προέβη ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, στο πλαίσιο της συνεδρίασης, σήμερα Παρασκευή 21 Οκτωβρίου, στην Αρεόπολη, της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΠΕΠ Πελοπόννησος.
Η εν λόγω συνεδρίαση έγινε παρουσία, μεταξύ άλλων, του Κάρστεν Ράσμουσεν, επικεφαλής του τμήματος Ελλάδος – Κύπρου της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και του Δημήτρη Σκάλκου γενικού γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Το πρώτο μέρος της αφορούσε στον απολογισμό της απερχόμενης προγραμματικής περιόδου 2014 – 2020 του ΕΣΠΑ στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, ενώ το δεύτερο είχε χαρακτήρα ενημερωτικό σχετικά με τη νέα προγραμματική περίοδο 2021 – 2027 του ΕΣΠΑ, καθώς έγινε η παρουσίαση του προγράμματος “Πελοπόννησος” 2021 – 2027, ενημέρωση για τον προγραμματισμό των προσκλήσεων και για θέματα επικοινωνίας και προβολής, ενώ αναλύθηκαν και τεχνικού χαρακτήρα ζητήματα.
Πρώτο κατά σειρά μεταξύ των 13 ΠΕΠ
Ειδικότερα, ο περιφερειάρχης στην εισήγησή του κατά την πρωινή απολογιστική συνεδρία για την απερχόμενη προγραμματική περίοδο 2014 – 2020 του ΕΣΠΑ στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, επισήμανε την ιδιαίτερα θετική εξέλιξη υλοποίησης με πολύ υψηλά επίπεδα εντάξεων και συμβάσεων (πρώτο κατά σειρά μεταξύ των 13 ΠΕΠ) και με εντυπωσιακούς ρυθμούς πληρωμών το έτος 2022.
Ο Π. Νίκας τόνισε ότι αυτό αποτελεί επιτυχία της περιφερειακής Αρχής, η οποία αναλαμβάνοντας τον Σεπτέμβριο του 2019 διαπίστωσε ότι τα επίπεδα εφαρμογής του ΠΕΠ Πελοποννήσου 2014 – 2020 ήταν ιδιαίτερα χαμηλά, ακόμα και σε εντάξεις έργων, με το εν λόγω πρόγραμμα να βρίσκεται στην τελευταία θέση σε εντάξεις και στην 7η θέση σε συμβάσεις και δαπάνες μεταξύ των ΠΕΠ της χώρας μας.
Ταυτόχρονα, ωστόσο, ο περιφερειάρχης αναφέρθηκε και στα προβλήματα που διαπιστώθηκαν, μεταξύ των οποίων η αδυναμία πολλών δικαιούχων φορέων να υλοποιήσουν έγκαιρα και σωστά τα έργα τους -κυρίως εξ αιτίας της στελεχιακής αποδυνάμωσής τους, συνέπεια της δημοσιονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η χώρα.
Επιπλέον, ο Π. Νίκας στάθηκε και στη δυσκολία που αντιμετώπισε η προσπάθεια της περιφερειακής Αρχής να διορθώσει, μέχρις ενός βαθμού, τον ελλιπή αρχικό σχεδιασμό του ΠΕΠ Πελοποννήσου 2014 – 2020 με την πρόβλεψη χρηματοδοτήσεων, αφ’ ενός για την επαναλειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής Κόρινθος – Άργος – Ναύπλιο και αφ’ ετέρου την ανάπτυξη δικτύων φυσικού αερίου με την αξιοποίηση του υφιστάμενου κεντρικού αγωγού.
Το νέο ΕΣΠΑ 2021 – 2027
Μιλώντας ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Π. Νίκας στην παρουσίαση της νέας προγραμματικής περίοδο 2021 – 2027 του ΕΣΠΑ για την Περιφέρεια Πελοποννήσου, έκανε αναφορά στην κατάσταση που διαμορφώνεται σε αυτή -ιδιαίτερα στα κοινωνικά ζητήματα που διαπιστώνονται, αλλά και στα προβλήματα που δημιουργούν οι αρνητικοί δημογραφικοί δείκτες, όπως ο πολύ υψηλός δείκτης γήρανσης και ο χαμηλός δείκτης αντικατάστασης.
Ο Π. Νίκας, περιέγραψε σε αδρές γραμμές την στόχευση της περιφερειακής Αρχής -“πράσινη ανάπτυξη, προώθηση της έρευνας / τεχνολογίας και της καινοτομίας και την σύνδεσή τους με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, ψηφιακός μετασχηματισμός στις παραγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες, αντιμετώπιση αλλά και πρόληψη των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής”, προσθέτοντας ωστόσο ότι επιδίωξη αποτελεί παράλληλα και η “κοινωνική συνοχή, με την αντιμετώπιση της φτώχειας, την δημιουργία ίσων ευκαιριών σε όλους, την παιδική προστασία και την κοινωνική ένταξη”.
Επ’ αυτού, ο περιφερειάρχης παρατήρησε ότι το νέο ΠΕΠ Πελοποννήσου δεν ανταποκρίνεται στις πιο πάνω κοινωνικές ανάγκες αφού “δεν θεωρεί επιλέξιμες τις δράσεις για την προστασία των ηλικιωμένων με την παροχή υπηρεσιών υγείας, στέγασης και κοινωνικής φροντίδας (Γηροκομεία), όταν μάλιστα αυτές οι ολοκληρωμένες υπηρεσίες προβλέπονται στον Κανονισμό”.
Ακόμα, ο Π. Νίκας σημείωσε ότι “ένα άλλο σημείο ελλειμματικής αντιμετώπισης των περιφερειακών προβλημάτων και αναγκών από το Περιφερειακό Πρόγραμμα της Πελοποννήσου για την περίοδο 2021 – 2027, είναι η ελαχιστοποίηση των πόρων για μεταφορικές υποδομές, όταν οι ανάγκες στο εθνικό και στο περιφερειακό οδικό δίκτυο και σε λιμάνια είναι ακόμα ιδιαίτερα μεγάλες”.
Παρ’ όλ’ αυτά, ο περιφερειάρχης εξέφρασε την πεποίθηση ότι με το νέο Πρόγραμμα της Περιφέρειας Πελοποννήσου, το οποίο είναι μεγαλύτερο σε προϋπολογισμό από το προηγούμενο κατά 60,9%, σε συμπληρωματικότητα με τα Τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021 – 2027, αλλά και με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, οι πόροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης από κοινού με τους εθνικούς πόρους, θα οδηγήσουν την Περιφέρεια Πελοποννήσου προς ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο.
Εισήγηση Νίκα για τον απολογισμό ΕΣΠΑ 2014 – 2020
“Το Πρόγραμμα της Περιφέρειας Πελοποννήσου 2014 – 2020 εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο 2014 και η ουσιαστική εφαρμογή του ξεκίνησε τον Ιούλιο 2015, με την πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης.
Εκείνο που διαπιστώσαμε όταν αναλάβαμε την ευθύνη εφαρμογής του Προγράμματος ως νέα περιφερειακή Αρχή τον Σεπτέμβριο 2019, δηλαδή σχεδόν 5 χρόνια από την έγκρισή του, ήταν τα εξής:
α) Η Στρατηγική του Προγράμματος, όσον αφορά στα είδη των παρεμβάσεων που προβλέπονταν, δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες και στις προοπτικές της Περιφέρειας, χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι:
- Από το 2014 μέχρι και το 2019 είχαν διαφοροποιηθεί οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της χώρας και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, λόγω της διαρκούσας έντονης / βαθειάς δημοσιονομικής κρίσης και οικονομικής ύφεσης.
- Σε σημαντικό βαθμό η Στρατηγική του Προγράμματος προσδιοριζόταν από την ενιαία δομή των Περιφερειακών Προγραμμάτων και «υπακούοντας» κατά κύριο λόγο σε ευρωπαϊκές και εθνικές κανονιστικές και πολιτικές δεσμεύσεις.
β) Τα έργα που είχαν ενταχθεί στο Πρόγραμμα μέχρι και το 2019, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους και με σημαντικό προϋπολογισμό το καθένα, ήταν προβληματικά ως προς την υλοποίησή τους, κυρίως λόγω της χαμηλής ποιότητας των τεχνικών μελετών τους, δηλαδή, στην πραγματικότητα, ήταν ανώριμα τεχνικά.
γ) Οι δικαιούχοι (φορείς υλοποίησης) των έργων (κυρίως υπηρεσίες υπουργείων, της Περιφέρειας και των δήμων της) ήταν και παραμένουν αδύναμοι να υλοποιήσουν έγκαιρα και σωστά τα έργα τους, για πολλούς λόγους, ένας εκ των οποίων είναι η στελεχιακή αποδυνάμωσή τους ένεκα της δημοσιονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η χώρα.
Παράλληλα, όμως, αυξανόταν και αυξάνεται η πολυπλοκότητα των διαδικασιών και των υποχρεώσεων εκ μέρους των δικαιούχων για την ανταπόκρισή τους στις απαιτήσεις του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων.
Έτσι όταν αναλάβαμε την ευθύνη εφαρμογής του Προγράμματος, τα επίπεδα εφαρμογής του ήταν ιδιαίτερα χαμηλά, ακόμα και σε εντάξεις έργων ευρισκόμενο το Πρόγραμμα στην τελευταία θέση σε εντάξεις και στην 7η θέση σε συμβάσεις και δαπάνες.
Έχοντας υπ’ όψη αυτά τα επίπεδα εφαρμογής προς το τέλος 2019, το σημαντικό στοιχείο είναι ότι, τώρα που οδεύουμε προς τη λήξη της εφαρμογής του Προγράμματος, αυτό παρουσιάζει ιδιαίτερα θετική εξέλιξη υλοποίησης με πολύ υψηλά επίπεδα εντάξεων και συμβάσεων (πρώτο κατά σειρά μεταξύ των 13 ΠΕΠ) και με εντυπωσιακούς ρυθμούς πληρωμών το έτος 2022, παράμετροι οι οποίες εξασφαλίζουν:
- Την αποτελεσματική ολοκλήρωσή του μέχρι την λήξη της περιόδου 2014 – 2020.
- Την δυναμική έναρξη εφαρμογής του νέου Προγράμματος της Περιφέρειας με την ένταξη έργων σ’ αυτό, τα οποία ωρίμασαν και ωριμάζουν στο Πρόγραμμα 2014 – 2020.
Σ’ αυτή την πολύ θετική εξέλιξη της εφαρμογής του Προγράμματος, συνέβαλε σημαντικά η άμεση χρονικά και δραστική διαχειριστικά τροποποίηση των Κανονισμών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής προς την κατεύθυνση της ευελιξίας διαχείρισης των Ενωσιακών πόρων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της παγκόσμιας πανδημίας covid-19 στον επιχειρηματικό και κοινωνικό ιστό της Περιφέρειας Πελοποννήσου και ολόκληρης της χώρας.
Ένα γεγονός, όμως, μας δημιουργεί δυσαρέσκεια και προβληματισμούς. Αυτό είναι ότι κατά την προσπάθειά μας να διορθώσουμε σ’ ένα βαθμό τον ελλιπή αρχικό σχεδιασμό του Προγράμματος, με την πρόβλεψη χρηματοδότησης 2 σημαντικών έργων για την Περιφέρειά μας, α) την αναβάθμιση και ανασύσταση της σιδηροδρομικής γραμμής Κόρινθος – Άργος – Ναύπλιο και β) την ανάπτυξη δικτύων φυσικού αερίου στα αστικά κέντρα της Περιφέρειας, με την αξιοποίηση του υφιστάμενου κεντρικού αγωγού, αντιμετωπίσαμε και αντιμετωπίζουμε μεγάλες δυσκολίες και καθυστερήσεις, αρχής γενομένης από την έγκριση της αναθεώρησης του Προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πραγματοποιήθηκε τουλάχιστον 6 μήνες από την πρόταση αναθεώρησης.
Και ενώ ήδη τα δίκτυα φυσικού αερίου έχουν ήδη ενταχθεί στο Πρόγραμμα, το έργο αναβάθμισης της μετρικής σιδηροδρομικής γραμμής Κόρινθος – Άργος – Ναύπλιο για σύγχρονη σύνδεση σπουδαίων αρχαιολογικών χώρων της Περιφέρειας με το μητροπολιτικό κέντρο της χώρας, αντιμετωπίζει επί 18 μήνες δυσνόητες και μάλλον υπερβολικές δυσκολίες, πέραν των κανονιστικών διατάξεων, για την ένταξη και υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου στο πλαίσιο του Προγράμματος 2014 – 2020.
Κατόπιν των πολύ πρόσφατων συνεννοήσεών μας με την Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής, θεωρώ ότι καταλήξαμε σε κοινή, αποδεκτή και εφικτή λύση, έτσι ώστε αυτό το έργο να υλοποιηθεί την περίοδο 2021 – 2027 και είναι ευτυχές γεγονός που συμμετέχουν στη σημερινή συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης τόσο ο κος Rasmussenτης εκ μέρους της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Ανάπτυξης κος Σκάλκος.
Έτσι τα 3 κύρια μέρη της Εταιρικής Σχέσης και της πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης με την Περιφερειακή Αρχή Πελοποννήσου, να οριστικοποιήσουμε τους όρους αυτής της συμφωνίας.
Εισήγηση του Περιφερειάρχη για το νέο ΕΣΠΑ 2021 – 2027
“Η αναπτυξιακή στρατηγική της Περιφέρειας Πελοποννήσου σχεδόν ταυτίζεται με τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης την περίοδο 2021 – 2027 και αυτό αποδεικνύεται από τη διάρθρωση του νέου Προγράμματός μας για την νέα αυτή προγραμματική περίοδο.
Έχουμε και εμείς ως στόχους την πράσινη ανάπτυξη, την προώθηση της έρευνας / τεχνολογίας και της καινοτομίας και την σύνδεσή τους με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και τον ψηφιακό μετασχηματισμό στις παραγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς και με την αντιμετώπιση αλλά και την πρόληψη των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Παράλληλα, στοχεύουμε και αγωνιζόμαστε για την κοινωνική συνοχή στην Περιφέρειά μας, με την αντιμετώπιση της φτώχειας, την δημιουργία ίσων ευκαιριών σε όλους, την παιδική προστασία και την κοινωνική ένταξη.
Αυτές οι στρατηγικές της Περιφέρειας μετουσιώνονται σε προσπάθεια και στόχους, μέσα από το νέο Πρόγραμμα 2021 – 2027 της Περιφέρειας Πελοποννήσου.
Επιπρόσθετα, ένας κύριος στόχος μας και υποχρέωσή μας, είναι η αντιμετώπιση και η άμβλυνση των προβλημάτων που δημιουργούν οι αρνητικοί δημογραφικοί δείκτες στην Περιφέρειά μας, όπως ο πολύ υψηλός δείκτης γήρανσης και ο χαμηλός δείκτης αντικατάστασης. Δηλαδή, οι νέες ηλικίες δεν φθάνουν να καλύψουν τον υπερπληθυσμό των ηλικιωμένων. Ως εκ τούτου, η Πολιτεία / το κράτος, δηλαδή η Περιφέρεια, έχει υποχρέωση να προστατεύσει τον γηράσκοντα πληθυσμό της και να του εξασφαλίσει συνθήκες υγιούς γήρανσης και κοινωνικής ένταξης.
Σ’ αυτήν όμως την μεγάλη ανάγκη και υποχρέωση της Πολιτείας, η έκφραση της Ενωσιακής / Ευρωπαϊκής Πολιτικής δεν ανταποκρίνεται, όταν δεν θεωρεί επιλέξιμες στα Προγράμματα της περιόδου 2021 – 2027 τις δράσεις για την προστασία των ηλικιωμένων με την παροχή υπηρεσιών υγείας, στέγασης και κοινωνικής φροντίδας (Γηροκομεία), όταν μάλιστα αυτές οι ολοκληρωμένες υπηρεσίες προβλέπονται στον Κανονισμό.
Ένα άλλο σημείο ελλειμματικής αντιμετώπισης των περιφερειακών προβλημάτων και αναγκών από το Περιφερειακό Πρόγραμμα της Πελοποννήσου για την περίοδο 2021 – 2027, είναι η ελαχιστοποίηση των πόρων για μεταφορικές υποδομές, όταν οι ανάγκες στο εθνικό και στο περιφερειακό οδικό δίκτυο και σε λιμάνια είναι ακόμα ιδιαίτερα μεγάλες. Είναι λάθος η οριζόντια εφαρμογή των Ενωσιακών πολιτικών στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής και της Περιφερειακής Πολιτικής, της οποίας κύριος στόχος είναι η αναπτυξιακή σύγκλιση των Περιφερειών. Αυτό το λάθος αποδεικνύεται από τους πολύ αργούς ρυθμούς σύγκλισης των Περιφερειών της Ένωσης, και σε ορισμένα χρονικά διαστήματα με αποκλίσεις. Γι’ αυτούς τους λόγους, το συγκεκριμένο λάθος θα πρέπει να διορθωθεί κατά την εξέλιξη εφαρμογής του νέου Προγράμματός μας.
Παρ’ όλα αυτά, πιστεύουμε ότι με το νέο Πρόγραμμα της Περιφέρειας Πελοποννήσου, το οποίο είναι μεγαλύτερο σε προϋπολογισμό από το προηγούμενο κατά 60,9%, σε συμπληρωματικότητα με τα Τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021 – 2027, αλλά και με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, οι πόροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης από κοινού με τους εθνικούς πόρους, θα οδηγήσουν την Περιφέρεια Πελοποννήσου προς ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο. Θα πρέπει, όμως, να λυθούν και τα προβλήματα των δικαιούχων με ουσιαστική ενίσχυση των ικανοτήτων τους για την αποτελεσματική και αποδοτική συμμετοχή τους στην εφαρμογή των Προγραμμάτων της περιόδου 2021 – 2027, διότι αυτοί υλοποιούν τα Προγράμματα.
Ιδιαίτερη ενίσχυση των ικανοτήτων των δικαιούχων και των Τοπικών Φορέων Στρατηγικής απαιτείται για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό και εφαρμογή των Στρατηγικών Χωρικής Ανάπτυξης (ΟΧΕ / ΒΑΑ), οι οποίες σ’ αυτή την περίοδο (2021 – 2027) αποκτούν μια νέα διάσταση στην Πολιτική Συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτή η νέα διάσταση ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στους στόχους της Περιφέρειας Πελοποννήσου, όπως ρητά εκφράζεται στο νέο Πρόγραμμά μας, με εστίαση των παρεμβάσεων στην προστασία και ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της Περιφέρειας (μνημεία, μουσεία και πολιτιστικά δρώμενα), σε άμεση σύνδεσή τους με τον Τουρισμό και την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών.
Τέλος, κλείνοντας, θέλω να τονίσω την ιδιαίτερη σημασία που δίνουμε στην ενίσχυση του κοινωνικού, επιχειρηματικού και παραγωγικού εν γένει τομέα της Μεγαλόπολης, τόσο από το Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης, όσο και από το Περιφερειακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου, σε απόλυτη συμπληρωματικότητα και συνέργεια των δράσεων αυτών των δύο Προγραμμάτων. Αυτή η προσπάθεια ενίσχυσης δεν εξυπηρετεί μόνο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα δημιουργήσει η απολιγνιτοποίηση στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της περιοχής, αλλά θα δημιουργήσει ένα νέο παραγωγικό πρότυπο για την περιοχή, με ιδιαίτερη δυναμική στα αμέσως επόμενα χρόνια.
Έχοντας, όλα όσα προανέφερα, ως κεντρικούς στόχους της αναπτυξιακής στρατηγικής μας για την Περιφέρεια Πελοποννήσου, έχουμε προετοιμάσει / ωριμάσει τα κατάλληλα έργα κατά την περίοδο 2014 – 2020, έτσι ώστε αμέσως μετά από αυτή τη συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του νέου Προγράμματος 2021 – 2027 της Περιφέρειας, να αρχίσει δυναμικά η υλοποίησή του και το ερχόμενο έτος 2023 να υλοποιούνται έργα 160 εκατ. ευρώ”.
