Αν σου αρέσει να ταξιδεύεις στην ιστορία ενός νέου τόπου, τότε ετοιμάσου να ζήσεις απολαυστικές εμπειρίες στους αρχαιολογικούς χώρους της Πελοποννήσου, που ίσως ο επισκέπτης να δυσκολευτεί να επιλέξει.
του Κων/νου Τζιαμπάση*
Γι’ αυτό συγκεντρώσαμε τους πιο σημαντικούς χώρους, αφού πρώτα εξερευνήσαμε τους οικισμούς της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, τις διάσημες μεσαιωνικές καστροπολιτείες και τα αρχαία θέατρα που μοιάζουν ακόμα να αντηχούν από τα χειροκροτήματα των θεατών. Ανάμεσα στα 8 κορυφαία πολιτιστικά αξιοθέατα της Πελοποννήσου, τα 4 είναι μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO ενώ αναζητούμε παράλληλα τα καλά κρυμμένα μυστικά που μόνο ένας ξεναγός θα μπορούσε να αποκαλύψει στον ανήσυχο επισκέπτη.
Αρχαία Κόρινθος & Ακροκόρινθος: Η μαγεία του πολιτισμού
Μόλις λίγα χιλιόμετρα από τη διώρυγα της Κορίνθου (βασική πύλη εισόδου στη Πελοπόννησο και την Δυτική Ελλάδα), η Αρχαία Κόρινθος θα μπορούσε να είναι η πρώτη στάση στα πολιτιστικά αξιοθέατα της Πελοποννήσου.
Η πόλη χρονολογείται από τη Νεολιθική Περίοδο και ανταγωνιζόταν τις άλλες ελληνικές πόλεις-κράτη. Καθώς ο επισκέπτης εξερευνά το Ναό του Απόλλωνα αλλά και τα μεταγενέστερα μνημεία και ερείπια όπως η Ρωμαϊκή Αγορά, σιντριβάνια, στοές, λουτρά, αν θέλει να καταλάβει τη σημασία αυτού του αρχαιολογικού χώρου της Πελοποννήσου, απλά σκέψου ότι περίπου 100.000 άνθρωποι ζούσαν εδώ το 400 π.Χ. και ότι τα Ίσθμια ανταγωνίζονταν σε σημασία τους αγώνες της Ολυμπίας. Μερικούς αιώνες αργότερα, ο Απόστολος Παύλος έζησε και κήρυξε επίσης στην Κόρινθο.
Περίπου 3 χιλιόμετρα νότια, η Ακροκόρινθος (Άνω Κόρινθος) είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά φρούρια της Ελλάδας, που συνδυάζει αρχιτεκτονικά στοιχεία από τη μυκηναϊκή, την κλασική, τη βυζαντινή και τη μεσαιωνική εποχή. Χρησίμευε ως η τελευταία γραμμή άμυνας μεταξύ της Πελοποννήσου και του Ισθμού που τη χωρίζει από την ηπειρωτική χώρα. Σκαρφαλωμένο ψηλά σε ένα λόφο, με επική θέα προς τη θάλασσα και την ενδοχώρα, ο επισκέπτης θα καταλάβει γρήγορα γιατί παρέμεινε στρατηγικής σημασίας για αιώνες, ενώ πολλά από τα σημερινά τείχη χρονολογούνται από την εποχή της Ενετοκρατίας.
Αρχαία Νεμέα: Στους δρόμους του Ηρακλή και του κρασιού
Λίγο πιο κάτω από την Κόρινθο, η Αρχαία Νεμέα ήταν κάποτε γνωστή ως Ηράκλειο, επειδή σε αυτά τα μέρη ο Ηρακλής πραγματοποίησε τον πρώτο από τους 12 άθλους του, σκοτώνοντας το λιοντάρι που τρομοκρατούσε την ύπαιθρο της Νεμέας.
Συνδυάζοντας γενναιότητα και πονηριά, ο Ηρακλής πέτυχε το στόχο του και για να το γιορτάσει, καθιέρωσε τους Αγώνες της Νεμέας, ένας θεσμός, άξιος να ανταγωνιστεί ακόμη τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι διεξάγονταν σε στάδιο χωρητικότητας 40.000 θέσεων εντός του αρχαιολογικού χώρου. Όπως και στην Ολυμπία, η διοργάνωση γινόταν προς τιμή του Δία, και ο ναός του Νεμείου Διός που χτίστηκε δίπλα στον στίβο τον 4ο αιώνα π.Χ. Το βραβείο για τους νικητές αθλητές εδώ ήταν ένα στεφάνι από φύλλα σέλινου.
Πληροφορίες για την αρχαία Νεμέα ο επισκέπτης θα βρει στο αρχαιολογικό μουσείο του χώρου, στο οποίο υπάρχουν αντικείμενα, όπως ο «θησαυρός» των Αηδηνιών, μια συλλογή από χρυσά τέχνεργα μυκηναϊκής εποχής.
Τώρα, αν θέλει ο επισκέπτης να ολοκληρώσει την εμπειρία του με αυθεντικό στυλ, σε κάποιο από τα οινοποιία της περιοχής της Νεμέας υπάρχει πάντα μια ευκαιρία για γευσιγνωσία κρασιού, όπου θα μάθει τα πάντα για τα περίφημα κρασιά της περιοχής – δώρο του θεού Διόνυσου.
Μυκήνες & Τίρυνθα: Στα ίχνη του Heinrich Schliemann στην Αργολική πεδιάδα
Ταξιδεύοντας τώρα στα βάθη της ευρωπαϊκής ιστορίας, κατευθύνεσαι προς ακόμα ένα εμβληματικό πολιτιστικό μνημείο της Πελοποννήσου: την ακρόπολη των «Πολύχρυσων» Μυκηνών της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1250 π.Χ.), πατρίδα του θρυλικού βασιλιά Αγαμέμνονα, του ήρωα του Τρωικού Πολέμου.
Μπαίνοντας στην ακρόπολη των Μυκηνών από την Πύλη των Λεόντων, θα μείνεις έκπληκτος από το μέγεθος των Κυκλώπειων Τειχών, που ονομάζονται έτσι επειδή μόνο οι μονόφθαλμοι γίγαντες της ελληνικής μυθολογίας θα μπορούσαν να τα έχουν χτίσει. Το πιο διάσημο μνημείο εδώ είναι ο τάφος της Κλυταιμνήστρας, ένας από τους πιο εντυπωσιακούς θολωτούς τάφους των Μυκηνών.
Με ακόμη ψηλότερα Κυκλώπεια Τείχη, η Τίρυνθα είναι ένα λιγότερο γνωστό αρχαίο στολίδι. Η ακμή της χρονολογείται το 1400-1200 π.Χ., όταν ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού, με αρχιτεκτονική χαρακτηριστική της εποχής.
Αρχαία Επίδαυρος: Στο ιερό του Ασκληπιού στην αρχαιότητα
Ίσως να είναι ο πρώτος σταθμός στη λίστα με τα κορυφαία πολιτιστικά αξιοθέατα της Πελοποννήσου και να έχει ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα αρχαία θέατρα στον κόσμο.
Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου συνεχίζει να διασκεδάζει τους θεατές (όπως ακριβώς έκανε και τον 4ο αιώνα π.Χ.) ως ένας από τους κύριους χώρους διεξαγωγής του ετήσιου Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Αυτό που ίσως να μη γνωρίζει ακόμη και ο πιο ανήσυχος επισκέπτης, είναι ότι αυτό το πολιτιστικό μνημείο της Πελοποννήσου στην αρχαιότητα δεν ήταν αποκλειστικά θέατρο αλλά αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου θεραπευτικού κέντρου αφιερωμένου στον Ασκληπιό (τον θεό της ιατρικής). Οι άνθρωποι έρχονταν από όλη την Ελλάδα και τον μεσογειακό χώρο για τη θεραπευτική εμπειρία της Επιδαύρου που συνδύαζε την ιατρική, τις θρησκευτικές τελετές, τον αθλητισμό και το δράμα – μια ολοκληρωμένη, ολιστική θεραπεία του σώματος, του νου και της ψυχής. Μια τελευταία συμβουλή για τους επισκέπτες είναι να δοκιμάσουν την ακουστική του αρχαίου θεάτρου.
Αρχαία Μεσσήνη: Μια συναρπαστική περιήγηση σε έναν μοναδικό αρχαιολογικό χώρο
Πάμε σε ένα ακόμα εξαιρετικά ενδιαφέρον – και καλοδιατηρημένο – πολιτιστικό αξιοθέατο της Πελοποννήσου: την Αρχαία Μεσσήνη.
Μέχρι να ανασκαφεί αυτή η καταπράσινη κοιλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1980, υπήρχαν μόνο τα γραπτά του ιστορικού Παυσανία (ο οποίος την επισκέφθηκε το 155-160 μ.Χ.) ως κύρια αναφορά στην Αρχαία Μεσσήνη. Τώρα μπορούμε να δούμε με τα μάτια μας την πόλη που γνώρισε και ο ίδιος, όταν βρισκόταν στο απόγειό της τον 4ο αιώνα π.Χ., κατά τη λήξη της σπαρτιατικής κυριαρχίας. Όμως, τι κάνει αυτό το αρχαιολογικό μνημείο της Πελοποννήσου τόσο ιδιαίτερο; Το γεγονός ότι καμία μεταγενέστερη πόλη δεν χτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας Μεσσήνης. Έτσι μπορούμε πλέον να απολαμβάνουμε έναν από τους πιο πλήρεις και καλοδιατηρημένους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα που περιλαμβάνει ένα θέατρο χωρητικότητας 10.000 θέσεων, ένα στάδιο, ένα γυμναστήριο, πύλες, ναούς και κτίρια σχεδιασμένα με το ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα. Τα τείχη που ο επισκέπτης θα δει οδηγούν προς το όρος Ιθώμη και είχαν αρχικά μήκος 9 χλμ.
Τα κάστρα της Μεσσηνίας: Η εξερεύνηση σε Κορώνη, Μεθώνη και Πύλο
Μα υπάρχουν κάστρα στην Ελλάδα; Φυσικά! Χάρη στους Βυζαντινούς, στους Φράγκους και τους Ενετούς τα περισσότερα κάστρα βρίσκονται διάσπαρτα στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά, όμως τα κάστρα της Πελοποννήσου είναι μοναδικά.
Κάνοντας εύκολες διαδρομές στη Νοτιοδυτική Μεσσηνία, μπορείς να επισκεφθείς μερικές από τις ωραιότερες οχυρώσεις του 13ου-17ου αιώνα. Φτάνοντας στην Κορώνη, θα καταλάβεις την αμυντική σημασία αυτής της καστροπολιτείας καθώς και τη σημασία της για τα εμπορικά πλοία που κατευθύνονταν ανατολικά. Υπάρχουν ακόμα κάτοικοι μέσα στην ακρόπολη, συμπεριλαμβανομένων των μοναχών στη Μονή του Τιμίου Ιωάννη του Προδρόμου. Εν τω μεταξύ, το κάστρο της Μεθώνης είναι από τα πιο εντυπωσιακά καστρικά μνημεία στην Ελλάδα, ειδικά το οκταγωνικό Μπούρτζι, που σχεδόν περιβάλλεται από τη θάλασσα. Μέσα στο συγκρότημα των εννέα εκταρίων υπάρχουν οθωμανικά λουτρά. Και τέλος, στην Πύλο, το Νιόκαστρο (Νέο Κάστρο), είναι ένα εκπληκτικά διατηρημένο φρούριο της οθωμανικής εποχής που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου το 1827.
Μυστράς: Με την μυστικιστική αύρα του Βυζαντίου
Τα πολιτιστικά μνημεία της Πελοποννήσου δεν εξαντλούνται πάντως στην αρχαιότητα. Πλούσια είναι και η βυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά.
Τα ερείπια της καστροπολιτείας του Μυστρά είναι από τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας που χρονολογούνται από το 1249. Υπό τη δυναστεία των Παλαιολόγων κατά τον 14ο και 15ο αιώνα, ο Μυστράς ήταν μια από τις σημαντικότερες έδρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εκτός Κωνσταντινούπολης, ενώ αργότερα καταλήφθηκε από τους Βενετούς και τους Οθωμανούς. Πολλά από τα παλάτια, τις εκκλησίες και τα άλλα κτίρια που είναι διασκορπισμένα σε τρία αλληλοσυνδεόμενα τμήματα της πόλης είναι από τα πρώτα χρόνια, σήμερα με μοναδικούς κατοίκους, τις μοναχές της Μονής Παντάνασσας. Αυτό που σίγουρα δε θα ξεχάσει ο επισκέπτης αν βρεθείς εδώ είναι η θέα στους πορτοκαλεώνες και τους ελαιώνες της κοιλάδας της Λακωνίας. Αυτή εξάλλου ενέπνευσε τον λόγιο της ύστερης βυζαντινής εποχής Γεμιστό Πλήθωνα να ιδρύσει εδώ μια σχολή ανθρωπιστικής φιλοσοφίας γύρω στο 1410, διδάσκοντας τα έργα του Πλάτωνα και του Πυθαγόρα.
Μονεμβασιά: Με την αίσθηση του Μεσαίωνα στην πόλη των ιπποτών
Να συστήσουμε και το τελευταίο – γι’ αυτό τον σύντομο οδηγό – από τα πολιτιστικά αξιοθέατα της Πελοποννήσου; Ένα πολιτιστικό αξιοθέατο της Πελοποννήσου που σε μεταφέρει κατευθείαν σε μια άλλη εποχή είναι η Μονεμβασιά.
Πράγματι, με το που θα πατήσεις το πόδι σου σε αυτή την συναρπαστική βυζαντινή καστροπολιτεία, θα περιμένεις να περάσει από δίπλα σου ένας ιππότης καβάλα σε άλογο. Τόσο ατμοσφαιρικά είναι τα πέτρινα τείχη και τα σοκάκια. Η Μονεμβασιά, εκτός από σημαντικό ιστορικό μνημείο είναι και γενέτειρα του σπουδαίου Έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου, ενώ εδώ βρίσκεται και το σπίτι του. Χωρίς υπερβολή, είναι ένα από τα μέρη που αξίζει να επισκεφθείς στην Πελοπόννησο. Η εξερεύνηση της Κάτω Πόλης και του κάστρου – με τα πλακόστρωτα δρομάκια και τη θέα στη θάλασσα – είναι μια ξεχωριστή εμπειρία, όμως υπάρχει και κάτι ακόμα που κάνει την πόλη αυτή τόσο μοναδική: Κατά τον Μεσαίωνα, το ντόπιο γλυκό κρασί Malvasia ήταν ένα από τα πιο πολύτιμα εξαγωγικά προϊόντα της Ευρώπης και εμφανιζόταν στα τραπέζια βασιλιάδων και ιπποτών. Τώρα μπορείς και εσύ να απολαύσεις ένα ποτήρι από το ίδιο κρασί σε μια γραφική ταβέρνα, καθώς η πέτρα γύρω σου θα χρωματίζεται από το χρώμα του ήλιου που δύει.
*Ο Κων/νος Χαρ. Τζιαμπάσης είναι Αρχαιολόγος
