Μια πρώτη γραφή είναι η υφαντική. Text και textile. Κείμενο και υφαντό (texture). Ομόριζες λέξεις, με καταβολές και τόπους κοινούς: την κάλυψη αναγκών, συνάμα με την ανθρώπινη έκφραση και αναπαράσταση. Βραχογραφίες, ιερογλυφική γραφή, σύμβολα και ιδεογράμματα η κοινή μας γλώσσα, η ανάπτυξη της τυπογραφίας και το βιβλίο, ένα άρτιο επίτευγμα.
Η υφαντική αλήθεια, θα μπορούσε να δέσει στην πλέξη της με λέξεις άθικτες για αιώνες, λέξεις που τις μιλούν και τις διαδίδουν ντόπιοι, και όχι μόνο; Άνθρωποι που μαζί με τον πολιτισμό διαφυλάσσουν ένα σπάνιο σμαράγδι του γλωσσικού μας πλούτου: την Τσακώνικη διάλεκτο.
Λεωνίδιο: Η Τσακώνικη υφαντική στο Αρχοντικό Τσουχλού
Στη σκιά το βράχου του Λεωνιδίου, στο φετινό φεστιβάλ μελιτζάζζ, οι υφάντρες δούλευαν ανοικτά με τον κόσμο βαστώντας νήματα και σε χαρτιά τυπωμένα τσακώνικα γράμματα. Μια προσπάθεια να αναθερμάνουν το ενδιαφέρον για μια τεχνική που μοιάζει να μην έχει πεθάνει τελικά.
Η Τσακώνικη υφαντική εδώ και χρόνια αποτελεί για το Λεωνίδιο τόπο δράσης και ένα σχολείο υφαντικής λειτουργεί μέσα στο Αρχοντικό Τσούχλου.
Συνέντευξη με την εικαστικό Μαρία Βαρέλα
Μαζί, τοπικές υφάντρες και μαθητές, με την εικαστικό Mαρία Βαρελά, κινούν ξανά τους αργαλειούς και έτερος εξετέρου σοφός μαθαίνουν να υφαίνουν. Η ίδια η Μαρία, όπως μας είπε στον χώρο της έκθεσης στο παλιό Γυμνάσιο, ερχόμενη στο Λεωνίδιο «ξεκίνησα να μελετάω και να καταγράφω, να αποκωδικοποιώ τα σχέδια. Σαν μια γλώσσα που έπρεπε πρώτα να κατανοήσω για να την διδάξω. Κιλίμια, κάθε λογής υφαντά, φυλαγμένα στα σεντούκια, κομμάτια αυθεντικά, τα εξόρυξα για να έρθουν στο φως. Να φτιαχτεί η μονάδα καθενός μοτίβου ώστε να πολλαπλασιαστούν σε ενιαίο σχέδιο και πάντα στη βάση της παράδοσης. Χωρίς να αλλάξει τίποτα».
Μας ανέφερε επίσης κάτι άλλο ενδιαφέρον. Την σχέση που υπάρχει μεταξύ υφαντικής και μωσαϊκών. «Οι Ρωμαίοι από τα ταξίδια τους στην Ανατολή, έφερναν μαζί τους και τεχνοτροπίες γεωμετρικού ρυθμού και δημιουργούσαν τα μωσαϊκά και υφαντά της δύσης. Όπως και το αντίστροφο συνέβαινε». Ο πολιτισμός άλλωστε γεννιέται από επιρροές.
Τα μοτίβα πάνω στα χαλιά (κιλίμια), προϊόντα μιας τόσο σημαντικής εργασίας για τη λαϊκή παράδοση αποκαλύπτουν σαν άλλα φράκταλ ή αλγόριθμοι, την αξία της τέχνης της υφαντικής. Η κρυμμένη ιδέα η οποία αποτελεί και μια από κοινού σύσταση στο φεστιβάλ για φέτος είναι: «τα υφαντά να βγουν από τα μπαούλα», όπως λέει η Μαρία η οποία «χρησιμοποιώντας τα ίδια εργαλεία του χθες, αφού αυτός ο τόπος παρέμεινε απομονωμένος αρκετό καιρό, τα χέρια μου στην αρχή μάτωναν. Δουλεύοντας με κοινότητες γυναικών που ασχολούνται με την υφαντική, δεν ήταν το ίδιο εδώ στο Λεωνίδιο, αφού είχαμε τον περιορισμό που θέτει ο κάθετος αργαλειός (δεν μπορείς να ενώσεις λωρίδες όπως στον οριζόντιο) αλλά και τα παλιακά εργαλεία. Παρόλες τις ιδιαιτερότητες δεν μας εμπόδισαν να παντρέψουμε το νήμα με τη γλώσσα. Από τις σελίδες ενός παλιού λεξικού Τσακώνικης διαλέκτου, πήραμε φθόγγους και επιλέξαμε το νόημα. Έτσι γεννήθηκε o τίτλος Υφαίνοντας Τις Λέξεις».
Η Τσακώνικη υφαντική διδάσκεται σε εργαστήριο μέσα στο αρχοντικό Τσούχλου (Αρχείο της Τσακωνίας).
Την πιο εντυπωσιακή απάντηση πήρα όμως στην ερώτηση «πως και ασχοληθήκατε με την υφαντική;»
«Σπουδάζοντας interactive Media είδα πόσο πολύ σχετίζεται ο ηλεκτρονικός υπολογιστής με την υφαντική του αργαλειού. Αν παρατηρήσετε πως δουλεύει ο αργαλειός και ασχοληθείτε με την λειτουργία του υπολογιστή, θα βρείτε ποιο γέννησε τι».
Η ιδέα της καλαθοπλεκτικής
Με αφορμή το σχολείο υφαντικής, προέκυψε και η ιδέα της καλαθοπλεκτικής. Στο φεστιβάλ λειτούργησε εργαστήρι με τίτλο «Κοϊθινάτσι» που σημαίνει καλαθάκι στα Τσακώνικα.
Φεύγοντας από την έκθεση είχε ήδη βραδιάσει. Η Μαρία Βαρελά είναι μια καλή Εικαστικός γιατί είναι ένας υπέροχος άνθρωπος.
Υπό τους ήχους του Μελιτζάzz στα σοκάκια του Λεωνιδίου
Στα σοκάκια του Λεωνιδίου, στους δρόμους που τα σπίτια κάνουν αγκωνές είχε σταματήσει η κυκλοφορία των οχημάτων. Κάπου, σκέφτηκα αμέσως, ανάμεσα στους πάγκους των πλανόδιων, στις μυρωδιές και τα χρώματα θα συναντήσω μια μελιτζάζζ. Η τηγανητή μελιτζάνα είναι η κυρία αυτού του φεστιβάλ. Οι μουσικές και ο κόσμος που περιφέρεται με ζωντάνια και στα πρόσωπά του καθρεπτιζόταν καλή διάθεση είναι το μυστικό επιτυχίας κάθε διοργάνωσης. Έχεις τόσα πολλά πράγματα να δεις και να εισπράξεις σε εμπειρίες σε αυτό το φεστιβάλ: Κινηματογράφο, εργαστήρια, ξεναγήσεις, χορό, τραγούδι, εκθέσεις, παιχνίδι θησαυρού στην Τσακώνικη. Ένα γεμάτο πρόγραμμα. Είναι και αυτή η πόλη. Έχει πολλά να δώσει.
Μια αληθινή γιορτή και ο φωτισμός να αναδεικνύει αρχιτεκτονικές του χθες, απλές κατοικίες, πέτρινα διώροφα, αρχοντικά και πυργόσπιτα να στήνουν το σκηνικό. Μουσικές τζαζ να γεμίζουν την ατμόσφαιρα κα να ξυπνούν τις αισθήσεις.
Η νότια Κυνουρία διαπίστωσα ξανά πως έχει ένα δυνατό πεδίο συναισθημάτων και νοσταλγίας.
Κατερίνα Γραμματικού (psifiakomelani.gr).
