Στον Ιερό Ναό του Αποστόλου Παύλου στην Κόρινθο βρέθηκε ο μητροπολίτης Αργολίδας Νεκτάριος, όπου εκφώνησε την παρακάτω ομιλία στον πανηγυρικό Εσπερινό την 28η Ιουνίου.
«Παῦλος, κλητὸς ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ καὶ Σωσθένης ὁ ἀδελφός, τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, ἡγιασμένοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, κλητοῖς ἁγίοις, σὺν πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν παντὶ τόπῳ αὐτῶν τε καὶ ἡμῶν· χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Έτσι αρχίζει την Α΄ επιστολή του απευθυνόμενος προς τα μέλη της νεοσύστατης εκκλησίας της Κορίνθου ο μέγας Παύλος. Πιστεύω και τα σημερινά μέλη της τοπικής εκκλησίας, ακούγοντας αυτόν τον πρόλογο, να αισθάνονται ρίγη συγκίνησης, γιατί η Κόρινθος ήταν από τις πόλεις που επισκέφθηκε και παρέμεινε ο Απ. Παύλος κι έγινε αντικείμενο της αγάπης και ποιμαντικής φροντίδας του. Δεν θα ασχοληθώ με την μεγαλειώδη μορφή του Αποστόλου Παύλου, που προκαλεί τον ίλιγγο, τον θαυμασμό αλλά και μια Θεϊκή παρηγορία. Θα επικεντρωθώ στο 13ο κεφάλαιο της Α΄ προς Κορινθίους επιστολής του, τον γνωστό ύμνο της αγάπης, ένα από τα ωραιότερα κείμενα, που γράφτηκαν ποτέ. Συνήθως το κείμενο αυτό το διαβάζουμε αποσπασματικά, ανεξάρτητα από τα προηγούμενα κεφάλαια και έτσι χάνεται η συνέχεια, δεν διαφαίνονται καθαρά οι προθέσεις του Αποστόλου.
Το πρώτο ερώτημα που μπορούμε να θέσουμε είναι γιατί έγραψε ο απόστολος Παύλος αυτό το υπέροχο κείμενο; Ποια ήταν η αφορμή;
Οι νεοσύστατες τότε εκκλησιαστικές κοινότητες, όπως είναι φυσικό, αντιμετώπιζαν κάποια προβλήματα. Και ο Απ. Παύλος γράφει τις επιστολές του για να απαντήσει στα προβλήματα που του θέτουν.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με την εκκλησία της Κορίνθου. Έχουν δημιουργηθεί κάποια προβλήματα εσωτερικά, όπως διχόνοιες, διαφωνίες, ζήλειες. Με αφορμή αυτό το γεγονός ο Απ. Παύλος στέλνει την Α΄ επιστολή για να απαντήσει. Στο δωδέκατο κεφάλαιο ξεδιπλώνεται το πρόβλημα της εκκλησίας της Κορίνθου. Για να το κατανοήσουμε ας βρεθούμε νοερά στην εποχή εκείνη.
Στην πρώτη εκκλησία, το Άγιο Πνεύμα χορηγούσε διάφορα χαρίσματα όπως π.χ. την γλωσσολαλία, την θαυματουργία, την ίαση ασθενών, την προφητεία. Οι Κορίνθιοι όμως άρχισαν να αυτονομούν και να απολυτοποιούν τα χαρίσματα αυτά και να έχουν ζήλειες και προστριβές, για το ποιος έχει το σημαντικότερο χάρισμα.
Ο Απ. Παύλος, λοιπόν, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Ξεκαθαρίζει και τονίζει ότι όλα είναι χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Δίνονται από το Άγιο Πνεύμα για να οικοδομούν την εκκλησία. Η εκκλησία τονίζει ο Απ. Παύλος είναι όπως το σώμα. Έχει πολλά μέλη και όργανα και το καθένα εργάζεται αρμονικά με τα άλλα για να λειτουργήσει το σώμα. Αν το χέρι επαναστατήσει, ή το μάτι, τότε θα μιλάμε για άρρωστο σώμα.
Μία από τις αρρώστιες που θερίζουν την ανθρωπότητα είναι ο καρκίνος. Τί είναι ο καρκίνος; Κάποια τρελά κύτταρα που θέλουν να ζήσουν μόνα τους, ανεξάρτητα από τα άλλα κύτταρα. Δεν θέλουν να συνεργαστούν με τον οργανισμό και τελικά πεθαίνουν τα ίδια και πεθαίνει όλο το σώμα. Δεν είναι τυχαίο πως όταν θέλουμε να περιγράψουμε τα κακώς κείμενα στην κοινωνία ή στην εκκλησία, μιλάμε για καρκινώματα, που προκαλούν δυσλειτουργία στον οργανισμό της κοινωνίας ή στο σώμα της εκκλησίας.
Γράφει ο Απ. Παύλος:
«Εσείς όλοι μαζί αποτελείτε το σώμα του Χριστού, και είστε μέλη του, ο καθένας σας χωριστά. Γι’ αυτό στην εκκλησία ο Θεός τοποθέτησε τον καθένα στην ορισμένη του θέση: πρώτα έρχονται οι απόστολοι, σε δεύτερη θέση οι προφήτες, σε τρίτη οι διδάσκαλοι, και ακολουθούν οι θαυματουργοί, οι θεραπευτές, αυτοί που παραστέκονται στις ανάγκες οι διαχειριστές, όσοι λαλούν διάφορα είδη γλωσσών. Δεν είναι όλοι Απόστολοι, ούτε όλοι προφήτες, ούτε όλοι διδάσκαλοι. Δεν είναι όλοι θαυματουργοί ούτε όλοι θεραπευτές ούτε όλοι λαλούν γλώσσες κι ούτε όλοι ξέρουν πως να τις εξηγούν.
Ο ζήλος σας, μάλιστα, πρέπει να στρέφεται προς τα σημαντικότερα χαρίσματα.
Σας δείχνω κι έναν πολύ ανώτερο ακόμα δρόμο».
Αυτά είναι μερικά από τα χαρίσματα που έδωσε ο Θεός. Όλα για να οικοδομείται η εκκλησία. Όμως ο Απόστολος καταλήγει σε μια φράση κλειδί.
«Ζηλοῡτε δε τά χαρίσματα τά κρείτονα». Δηλαδή ο ζήλος σας, μάλιστα θα πρέπει να στρέφεται προς τα σημαντικότερα χαρίσματα.
«Και ἒτι καθ’ ὑπερβολήν ὁδόν ὑμῑν δείκνυμι». Δηλαδή σας δείχνω κι έναν πολύ ανώτερο δρόμο.
Ποια είναι αυτά τα “κρείττονα”, τα σημαντικότερα χαρίσματα; Ποια είναι η “καθ’ ὑπερβολήν ὁδός”, ο “ανώτερος δρόμος”; Το χάρισμα της αγάπης, ο δρόμος της αγάπης.
Στο σημείο αυτό αρχίζει το περίφημο 13ο κεφάλαιο, που ονομάστηκε ο ύμνος της αγάπης.
«Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον».
Είναι σα να λέει: Αν κάποιος καυχιέται για τα χαρίσματα της γλωσσολαλίας και θεωρεί ανώτερο αυτό το χάρισμα, δεν έχει όμως αγάπη, το χάρισμα αυτό δεν έχει καμία αξία. Ας γνωρίζω όλες τις γλώσσες του κόσμου, ακόμα και τις γλώσσες των αγγέλων. Δίχως αγάπη,τα λόγια μου θα ακούγονται σαν ήχος χάλκινης καμπάνας, ή σαν κυμβάλου αλλαλαγμός.
Την εποχή εκείνη η γλωσσολαλία ήταν χάρισμα του Αγ. Πνεύματος, το οποίο είδαμε να εκδηλώνεται για πρώτη φορά στην Πεντηκοστή, όταν οι μαθητές “ἤρξαντο λαλείν ἑτέραις γλώσσαις”. Χιλιάδες χρόνια πριν οι άνθρωποι πήγαν να χτίσουν το πύργο της αυτοθεΐας με αποτέλεσμα να μπερδευτούν. Άρχισαν να μιλούν διαφορετικές γλώσσες κι έτσι δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν. Διασπάστηκαν και αναγκάστηκαν να διασπαρούν. Χάθηκε η επικοινωνία. Γι’ αυτό και ονομάστηκε ο τόπος εκείνος Βαβέλ, δηλαδή σύγχυση. Το γεγονός της Πεντηκοστής είναι η θεραπεία της Βαβέλ. Το Αγ. Πνεύμα εις ενότητα πάντας εκάλεσε. Βλέπουμε λοιπόν ότι το χάρισμα της γλωσσολαλίας σκοπό έχει να θεραπεύσει τη διάσπαση, να φέρει την ενότητα, να αποκαταστήσει την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και την κοινωνία με τον Θεό. Η γλωσσολαλία επομένως προυποθέτει την αγάπη, δίχως αυτήν ο άνθρωπος γίνεται “χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον”.
«Καὶ ἐὰν ἔχω προφητείαν καὶ εἰδῶ τὰ μυστήρια πάντα καὶ πᾶσαν τὴν γνῶσιν καὶ ἐὰν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν ὥστε ὄρη μεθιστάνειν, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι».
Ένα ακόμη χάρισμα: Η προφητεία. Τι είναι η προφητεία και ποιος μπορεί να ονομαστεί προφήτης; Σήμερα οι άνθρωποι νομίζουν ότι προφήτης είναι αυτός που προλέγει το μέλλον. Γι’ αυτό και όπου ακούν ότι κάποιος προφητεύει ή έχει το προορατικό ή το διορατικό χάρισμα, τρέχουν από περιέργεια για να τους πει το μέλλον, όπως δυστυχώς τρέχουν στα μέντιουμ και στους κάθε λογής αγύρτες και τσαρλατάνους. Και δυστυχώς κάποιοι και στον χώρο της εκκλησίας εκμεταλλεύονται την περιέργεια ή την αγωνία των ανθρώπων και τους παρασύρουν σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες. Τι σημαίνει προφήτης στην Αγία Γραφή και για ποια προφητεία μιλάει εδώ ο Απόστολος Παύλος;
Προφήτης στην Π.Δ. είναι αυτός, που ύστερα από θεία κλήση, αναγγέλλει στον λαό το θέλημα του Θεού σε συγκεκριμένες ιστορικές περιστάσεις και κυρίως προλέγει την έλευση του Μεσσία και της νέας οικονομίας του Θεού. Προφήτες στην πρώτη εκκλησία είναι οι χαρισματούχοι εκείνοι, που με έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, μιλούν στις συναθροίσεις των πιστών και ερμηνεύουν το θέλημα του Θεού στο παρόν και στο μέλλον για τη σωτηρία των ανθρώπων. Μέγα λοιπόν το χάρισμα της προφητείας, που δείχνει την αγάπη και το ενδιαφέρον του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων. Αν ο πιστός που δέχθηκε αυτό το χάρισμα, δεν ανταποκριθεί στην αγάπη του Θεού, και οικειοποιηθεί προς ίδιον όφελος το χάρισμα “οὐδέν ἐστί”.
Στο δεύτερο σκέλος ο Απόστολος αναφέρεται στην αρετή της πίστης, η οποία μπορεί να είναι τόσο δυνατή, ώστε όχι μόνο να θαυματουργεί, αλλά να μετακινεί ακόμη και βουνά. Δίχως την αγάπη όμως, είναι ένα μηδενικό. Και σ’ αυτό το σημείο αξίζει να κάνουμε μία παρατήρηση καίριας σημασίας. Οι άνθρωποι πάντα θαύμαζαν και θαυμάζουν τους θαυματουργούς αγίους και προστρέχουν σ’ αυτούς. Όμως το χάρισμα των αγίων ήταν η αγάπη και το θαύμα ήταν το ξεχείλισμα αυτής της αγάπης. Δυστυχώς κι εδώ υπάρχει σύγχυση κριτηρίων. Σε κάθε εποχή εμφανίζονται θαυματοποιοί, που “ποιοῡν σημεῑα και τέρατα” για να παραπλανήσουν τους πιστούς. Και πολλοί τρέχουν κοντά τους, τους μυθοποιούν, τους αγιοποιούν κιόλας. Θα έρθει ο καιρός όμως που το ψέμα θα καταπέσει, θα αποκαλυφθεί, ότι όλ’ αυτά είναι μια καλοστημένη απάτη. Στη Δευτέρα Παρουσία θ’ ακούσουν το φοβερό λόγο του Χριστού “οὐκ οἶδα ὐμᾱς”. Και θα απαντήσουν: Μα Κύριε δεν προφητέψαμε στο όνομα Σου; Δεν κάναμε θαύματα στο όνομα Σου; Δεν διώξαμε δαιμόνια στο όνομα Σου; Και θα τους απαντήσει: “Οὐδέποτε ἔγνων ὐμᾱς”. Ποτέ δεν σας ήξερα, δεν σας γνωρίζω. “ἀποχωρεῖτε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν”. (Ματθ, 7, 21)
Συνεχίζει ο Απόστολος.
«Και ἐάν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμά μου ἵνα καυθήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι».
Παράξενο ακούγεται στ’ αυτιά μας… Αν, λέει ο Απόστολος, μοιράσω στους φτωχούς όλη την περιουσία και αν ακόμη παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, σε τίποτα δεν με ωφελεί. Γι’ αυτό έλεγε και ο άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος. “Ἀγάπης οὐδέν ἲσον, οὐδ’ αὐτό το μαρτύριον”.
Στη συνέχεια ο Απ. Παύλος απαριθμεί ποια είναι τα χαρίσματα της αληθινής αγάπης.
Η αγάπη μακροθυμεί.
Όποιος αγαπάει πραγματικά, έχει μακροθυμία, καλοσύνη, δεν ζηλοφθονεί, δεν κομπάζει, δεν υπερηφανεύεται, δεν ασχημονεί, δεν κοιτάζει το δικό του συμφέρον, αλλά του άλλου. Αυτός που αγαπάει δεν είναι ευερέθιστος, ξεχνάει το κακό, δεν χαίρεται για το στραβό που γίνεται, αλλά μετέχει στη χαρά για το σωστό.
Όλοι οι πατέρες της εκκλησίας τονίζουν ότι ρίζα όλων των κακών είναι η υπερηφάνεια, ο εγωισμός, η φιλαυτία. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα των στίχων αυτών. Τι θέλει να πει ο Απόστολος; Ότι η αγάπη και ο εγωισμός δεν πάνε μαζί. Ο εγωιστής άνθρωπος είναι ανάπηρος, είναι ανίκανος ν’ αγαπήσει. Αγαπάει μόνο τον εαυτό του κι έχει μάθει να χρησιμοποιεί τους άλλους.
«Ἠ ἀγάπη πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει».
Εκείνος που αγαπάει όλα τα ανέχεται, σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, για όλα υπομένει.
«Ἠ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει».
Ποτέ η αγάπη δεν θα πάψει να υπάρχει.
Όλα τα χαρίσματα συνεχίζει ο Απόστολος και η προφητεία και η γλωσσολαλία και η θαυματουργία θα πάψουν να υπάρχουν. Θα μείνουν τα τρία: Η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη. “Μείζον δε τούτων ἣ ἀγάπη”. Το μεγαλύτερο όμως και σπουδαιότερο είναι η αγάπη.
Και καταλήγει στο υπέροχο αυτό κείμενο “Διώκετε την ἀγάπην”. Να επιδιώκετε την αγάπη. Με άλλα λόγια: Ο Απ. Παύλος μας παροτρύνει και μας συμβουλεύει να οικειοποιηθούμε την αγάπη, να την επιδιώκουμε με όλο το είναι μας. Σε άλλες επιστολές του θα μας πει. “Διά τής ἀγάπης δουλεύετε ἀλλήλοις”. Γίνετε υπηρέτες μεταξύ σας ο ένας στον άλλον με την άσκηση της αγάπης. “Περισσεύετε ἐν ἀγάπη”. Ολοένα να πλημμυρίζει η αγάπη, να πλεονάζει και να ξεχειλίζει.
“Ἠ ἀγάπη τοῡ Χριστού συνέχει ἡμᾱς”. Η αγάπη του Χριστού να μας συγκρατεί και να μας ενώνει.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δυσκολεύεται με την αγάπη. Δεν μπορεί να βγει από τον εαυτό του, να σπάσει το καβούκι του εγωκεντρισμού του και να συναντήσει τον Θεό και τον άλλον. Οι άνθρωποι σήμερα πιπιλίζουν τη λέξη αγάπη, αλλά αυτό που εννοούν είναι ρομαντικά όνειρα, ροζ αισθηματάκια ή συναισθήματα συμπόνοιας και αλτρουισμού. Για άλλους αγάπη σημαίνει το δήθεν ενδιαφέρον για τον άλλον, που κάποιες στιγμές φτάνει στα όρια του πνιξίματος, της αποκλειστικότητας, της ασφυξίας. Ανίκανοι να αγαπήσουμε, βρίσκουμε τρόπους να αποφεύγουμε τους άλλους και τρόπους απόδρασης.
Ευρισκόμενοι σήμερα σε τούτη την πόλη, ευχηθείτε Μακαριώτατε να θελήσουμε ν’ αφήσουμε τους θορύβους του κόσμου και να αφουγκραστούμε τη φωνή του Αποστόλου των Εθνών, η οποία σαν δυνατός αντίλαλος ακούγεται μέχρι και σήμερα. Μας προτρέπει να μην επιζητούμε ούτε γλωσσολαλίες, ούτε προφητείες, ούτε προορατικά χαρίσματα, αλλά την καθ’ υπερβολήν οδόν, το κρείττον χάρισμα. Μας παίρνει από το χέρι να ανεβούμε μαζί στην κορυφή του ενός χαρίσματος, που λέγεται αγάπη. Η αγάπη δεν είναι απάτη. Το Α της αγάπης δίπλα στο Χ του Χριστού ενεργοποιεί τη μόνη δύναμη που μας σώζει. Και αυτή λέγεται Χάρις. Ο κατ’ εξοχήν ερμηνευτής του Απ. Παύλου, ο ιερός Χρυσόστομος, θα μας πει.
“τοῦτο τὸ χάρισμα οὐχί ἑνί, οὐδὲ δευτέρῳ, ἀλλὰ πάσιν ἔξεστιν ἔχειν. Ἔξεστιν ὑμῖν μεῖζον χάρισμα ἔχειν τοὺς νεκροὺς ἀνιστᾶν καὶ τυφλοὺς ὀμματοῦν.Ποίοντοῦτοτὸ χάρισμα; Ἡ ἀγάπη”. Αυτό το χάρισμα λέει δεν ισχύουν για κάποιους αποκλειστικά, αλλά μπορούν όλοι να το έχουν. Έχουμε όλοι την δυνατότητα να έχουμε μεγαλύτερο χάρισμα και απ’ αυτόν που ανασταίνει νεκρούς ή δίνει το φως στους τυφλούς. Ποιο είναι αυτό το χάρισμα; Η αγάπη.
Αναχωρώντας από τον ιερό τόπο που έζησε ο Απ. Παύλος, ας κρατήσουμε βαθιά, στην καρδιά μας την σωτήρια προτροπή του. Αδελφοί, διώκετε την αγάπη.
