Στην τελική ευθεία μπαίνει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Δημητσάνας, που πρόκειται να στεγαστεί στο ιστορικό αρχοντικό Αντωνόπουλου.
Η ανάληψη της υλοποίησης του έργου «Οργάνωση μόνιμης έκθεσης Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Δημητσάνας», από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού το 2021, οδηγεί στη γέννα ενός νέου μουσείου σημαντικού για την προβολή της ευρύτερης περιοχής της Δημητσάνας.
Η παρουσίασή του στους ίδιους τους Δημητσανίτες έγινε στις 22 Μαΐου, στην Αθήνα.
Το αρχοντικό Αντωνόπουλου, που θα φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση, χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα. Η οικογένεια Αντωνόπουλου κατείχε διακεκριμένη θέση στην τοπική κοινωνία και κατά την προεπαναστατική και επαναστατική περίοδο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Εκεί πραγματοποιήθηκε μυστική συνάντηση του Παπαφλέσσα με τους αδελφούς Θεόδωρο και Κανέλλο Δεληγιάννη, κατά την οποία οι τελευταίοι προσχώρησαν στη Φιλική Εταιρεία.
Το 1965 το αρχοντικό απαλλοτριώθηκε υπέρ του Δημοσίου με σκοπό τη συντήρηση και χρησιμοποίησή του για τη στέγαση της Αρχαιολογικής Συλλογής Δημητσάνας.
Το 1997 χαρακτηρίστηκε ως μνημείο, ενώ στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ, κατά τα έτη 2004-2006 αποκαταστάθηκε από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του ΥΠΠΟΑ. Το 2008 παραδόθηκε στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ προκειμένου να αναλάβει τη δημιουργία Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου στους χώρους του.
Το 2009 η Λαογραφική Συλλογή της Δημόσιας Ιστορικής Βιβλιοθήκης και Μουσείου της Ελληνικής Σχολής Δημητσάνας και Ιστορικού Αρχείου Γορτυνίας παραχωρήθηκε στη ΔΝΠΚ, προκειμένου να αποτελέσει συλλογή του υπό συγκρότηση Μουσείου.
Η συλλογή αποτελείται από περίπου 400 αντικείμενα και περιλαμβάνει είδη και εξαρτήματα ένδυσης, είδη οικιακής χρήσης και οικοτεχνίας, λευκά είδη και είδη προικός, έπιπλα, αγροτικά εργαλεία και εξαρτήματα, είδη προσωπικής χρήσης, κοσμήματα, όπλα, διακοσμητικά αντικείμενα κ.ά.
Από το 2015 άρχισε και η διαδικασία για τη συγκρότηση αρχείου προφορικών μαρτυριών με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους στην έκθεση του Μουσείου, είτε ως ερμηνευτικά μέσα είτε ως αυτοτελή εκθέματα.
Σκοπός του έργου είναι η μετατροπή του αρχοντικού Αντωνοπούλου σε επισκέψιμο μνημείο, το οποίο θα δίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες να γνωρίσουν τόσο την ιστορία του ίδιου του αρχοντικού όσο και την ιστορική και πολιτισμική ταυτότητα της ευρύτερης περιοχής.
Το Μουσείο αναμένεται να λειτουργήσει και ως κόμβος συνεργειών και συνεργασίας πολιτιστικών φορέων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή όπως το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, το Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Δημητσάνας, το Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας κ.ά., γεγονός που θα συμβάλει στην ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής σε πόλο έλξης ποιοτικού πολιτιστικού τουρισμού αλλά και σχολικών εκδρομών.
Επιπλέον, με τη λειτουργία του Μουσείου επιδιώκεται η ενίσχυση των δεσμών που συνδέουν τους απόδημους Δημητσανίτες και Γορτύνιους με τον τόπο καταγωγής τους, μέσω της συστηματικής ανάδειξης της συλλογικής μνήμης (προφορικές μαρτυρίες, ιστορίες ζωής, γενεαλογικά δέντρα, αλλά και οικογενειακά κειμήλια, φωτογραφίες, αλληλογραφία, ενθυμήματα κτλ.) των ίδιων των Δημητσανιτών, ανδρών και γυναικών, η ανάδειξή του Μουσείου ως κόμβου ενημέρωσης και περαιτέρω γνωριμίας των επισκεπτών με τον ίδιο τον οικισμό της Δημητσάνας και το ευρύτερο αγροτικό πολιτισμικό τοπίο που τον περιβάλλει και η λειτουργία του ως εκπαιδευτικού φορέα για την εξοικείωση, ιδιαίτερα των νέων με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά και την πολυδιάστατη σημασία της για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Το έργο φέρνει καινοτόμα στοιχεία σε ό,τι αφορά τον σχεδιασμό και τη λειτουργία του Μουσείου.
Δίνει έμφαση στην ανάδειξη του πολιτισμού ως βιωμένης εμπειρίας από τους ίδιους τους Δημητσανίτες, αντιστρέφοντας τη συνήθη πρακτική των λαογραφικών συλλογών, όπου κυριαρχεί η παρουσίαση και η ερμηνεία των εκθεμάτων αποκλειστικά με το βλέμμα του ειδικού.
Επιπλέον, παρουσιάζει την ορεινή αγροτική κοινότητα όχι ως μια πραγματικότητα αναλλοίωτη σε ένα άχρονο παραδοσιακό παρελθόν, αλλά ως ζωντανό πολιτισμικό και κοινωνικό κύτταρο που βιώνει την πολιτιστική της κληρονομιά και την ταυτότητά της με τρόπο δυναμικό μέχρι σήμερα.
Με τρόπο εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό παροτρύνει τον επισκέπτη να αναστοχαστεί για τα στερεότυπα με βάση τα οποία γίνεται αντιληπτός από το ευρύ κοινό ο ορεινός χώρος και οι αγροτικές κοινότητες ως «μειονεκτικές» ή ως «αυθεντικά παραδοσιακές». Μάλιστα, σε συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς φορείς προβλέπεται η δημιουργία και η λειτουργία στο πλαίσιο του Μουσείου αρχείου προφορικών μαρτυριών για τη Δημητσάνα και την ευρύτερη περιοχής της, καθώς και αρχείου φωτογραφιών κυρίως του Δημητσανίτη φωτογράφου Μιχαλάκη Παναγόπουλου, που δραστηριοποιήθηκε στη Δημητσάνα από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1950.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 922.748 ευρώ και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Πελοπόννησος 2014-2020».
Οι επιστημονικοί υπεύθυνοι του έργου είναι:
Σταυρούλα Φωτοπούλου, Διευθύντρια Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Γιάννης Ν. Δρίνης, Λαογράφος, Προϊστάμενος του Τμήματος Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διαπολιτισμικών Θεμάτων ΔΝΠΚ
Έλενα Μπαζίνη, Τμήμα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διαπολιτισμικών Θεμάτων ΔΝΠΚ
Ελευθερία Ακριβοπούλου, Τμήμα Μουσείων Νεότερου Πολιτισμού ΔΝΠΚ.
Οι εργασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν στις 31 Δεκεμβρίου 2023 και η Δημητσάνα να «κλείσει» την ιστορική και πολιτισμική της ταυτότητα στο νεογέννητο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της.
