Ο Θησέας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, καθώς επίσης και στην αποστολή του Ηρακλή να φέρει την ζώνη της Ιππολύτης στον Ευρυσθέα. Ερωτεύθηκε την Αντιόπη, την οποία έφερε στην Ελλάδα και απέκτησε μαζί της γιό, τον Ιππόλυτο.
του Κων/νου Τζιαμπάση*
Από τους μύθους που αφορούν το πώς η Αντιόπη έσμιξε με τον Θησέα, επικρατέστεροι εμφανίζονται οι εξής δύο: Στην πρώτη εκδοχή, ο Ηρακλής έδωσε στον Θησέα την Αντιόπη ως λάφυρο της εκστρατείας του κατά των Αμαζόνων, όπως αναφέρει ο Φιλόχορος, στην δεύτερη εκδοχή, ο ίδιος ο Θησέας με τη βοήθεια και άλλων ηρώων (τού Πειρίθου, τού Φόρβαντα κ.ά.), την απήγαγε και έφερε την Αντιόπη στην Αθήνα. Κατά την αττική παράδοση, όταν οι Αμαζόνες θεώρησαν ότι προδόθηκαν από την Αντιόπη, εξ αιτίας τού έρωτά της για τον Θησέα, εξεστράτευσαν στην Αθήνα για να πάρουν εκδίκηση και στην μάχη που επακολούθησε και νικήθηκαν. Η Αντιόπη, που πολέμησε στο πλευρό του άνδρα της, Θησέα, σκοτώθηκε. Σύμφωνα με αντίθετη παράδοση, η Αντιόπη, ζηλεύοντας τον Θησέα για τον έρωτά του προς την Φαίδρα, υποκίνησε πόλεμο των Αμαζόνων εναντίον των Αθηναίων, κατά τον οποίο σκοτώθηκε από τον Ηρακλή. Ο Πλούταρχος, ωστόσο, αναφέρει ξεκάθαρα ότι μόνο αφού πέθανε η Αντιόπη πήρε ο Θησέας ως σύζυγο την Φαίδρα.
Ο έρωτας γεμάτος απόγνωση απεικονίζεται στο μαρμάρινο σύμπλεγμα με την αρπαγή της Αντιόπης από τον Θησέα (εικ.1) που προέρχεται από το αέτωμα του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνος στην Ερέτρια και χρονολογείται από 510 – 500 π.Χ. Αποτελεί εξαίρετο έργο τέχνης της υστερο-αρχαϊκής περιόδου και αποδίδεται σε Αθηναίο γλύπτη, ίσως στον Αντήνορα.
Ο γλύπτης έπλασε τον Θησέα με όλη τη δύναμη της ψυχής του, να έχει αρπάξει τη βασίλισσα των Αμαζόνων Αντιόπη. Εκείνη αντιστέκεται ακόμα, αλλά το δεξί της χέρι σε αντίθεση θέλει να στηριχθεί στην πλάτη και στους ώμους του άρπαγα της. Το αέτωμα συμπληρωνόταν από την κεντρική μορφή της Αθηνάς και από άλλες μαχόμενες Αμαζόνες. Κίνηση που φανερώνει την ψυχική της ταραχή, αντίσταση και έλξη μαζί, που τελικά δεν μπορεί παρά να καταλήξει σε συγκατάνευση. Συγχώνευση των μορφών, απαλότητα στους όγκους, εσωτερική δύναμη που μεταφράζεται σε περιστροφή των σωμάτων με ανάπτυξη των μυών του Θησέα που είναι τα χαρακτηριστικά του συμπλέγματος. Η Αντιόπη, με ελαφρώς σκυμμένη κεφαλή, βλέμμα ήρεμο, με το περίφημο αρχαϊκό χαμόγελο στα χείλη και αφημένη στον θερμό εναγκαλισμό από το ρωμαλέο ανδρικό σώμα, δείχνει μάλλον ευχαριστημένη για τη απαγωγή της. Πολλές άλλες διακοσμητικές τάσεις, ιδιαίτερα οι κομμώσεις και ο πολύπτυχος μανδύας, δημιουργούν μία δυνατή σύνθεση, η οποία ξεφεύγει από τους κάθετους άξονες της αρχαϊκής τέχνης.
Η εικονογραφική παράσταση με το σύμπλεγμα της αρπαγής της Αντιόπης από τον Θησέα παραπέμπει συνειδητά στα γεγονότα της Ιωνικής Επανάστασης (499-494 π.Χ.): το εικονογραφικό θέμα εμφανίζεται πρώτα στο σύμπλεγμα από το αέτωμα του ναού του Απόλλωνος Δαφνηφόρου στην Ερέτρια υπό την αθηναϊκή επιρροή και λίγο αργότερα στον Θησαυρό των Αθηναίων στους Δελφούς. Άλλωστε και οι δύο πόλεις Αθήνα και Ερέτρια, βοηθώντας τους επαναστατημένους Ίωνες, συμπολέμησαν τους Πέρσες το 498 π.Χ..
Η θεματολογία του εικονογραφικού θέματος της αρπαγής της Αντιόπης από τον Θησέα επαναλαμβάνεται και σε μια μετόπη (εικ.2) από τον Θησαυρό των Αθηναίων στο πανελλήνιο ιερό των Δελφών. Ο Θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς κρύβει και πολιτικά νοήματα μια και συμβολίζει την επικράτηση των δημοκρατικών και μεταρρυθμιστών Αθηναίων στην θέση των συντηρητικών συμπολιτών τους. Στις μετόπες του Θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς υπάρχουν τόσο οι μυθολογικές παραστάσεις του Ηρακλή (ήρωα του 6ου αι. π.Χ) όσο και εκείνες του Θησέα (ήρωας του 5ου αι.π.Χ.) που τον διαδέχθηκε, αλλά και την Αμαζονομαχεία που ξεκάθαρα πλέον δηλώνει την επικράτηση στην μάχη του Μαραθώνα ενάντια στους Πέρσες.
Η αρπαγή της Αντιόπης από τον Θησέα πάντως έγινε θέμα και πολλών αγγειογράφων της αρχαιότητας, ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ.. Το όνομά της αναγράφεται επίσης στον ερυθρόμορφο «Αμφορέα του Κροίσου» που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου (εικ.3) και σε μια ερυθρόμορφη υδρία που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Μονάχου (εικ.4). Στη β’ πλευρά του αγγείου εικονίζεται η απαγωγή της βασίλισσας των Αμαζόνων Αντιόπης από το Θησέα. Η Αντιόπη φορά σκυθική ενδυμασία και κρατά στο χέρι της τον ελαφρύ πέλεκυ των Αμαζόνων. Τον Θησέα βοηθά ο φίλος του Πειρίθους. Και οι τρεις κοιτούν προς τα πίσω, προφανώς προς τις άλλες Αμαζόνες, οι οποίες εννοείται ότι τους καταδιώκουν.
Στο σύμπλεγμα της αρπαγής της Αντιόπης από τον Θησέα, αποτυπώνεται και η πεποίθηση των αρχαίων όπου η αγάπη αποτελείται από μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα, όπως πολύ αργότερα υποστήριξε και ο Αριστοτέλης
*Ο Κων/νος Τζιαμπάσης είναι Αρχαιολόγος
