Σε λίγες ώρες ο παλιός χρόνος μας αποχαιρετά και όλοι βρισκόμαστε στην αυγή ενός ακόμη χρόνου.
Τα φρούτα των ελληνικών Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι το ρόδι, το μήλο, το κυδώνι και φυσικά είναι ευθεία η σύνδεση τους με την αρχαιότητα και τους μύθους με τον ιερό βράχο της Ακρόπολης και ιδιαίτερα με το Ερεχθείο. (Εικ.1)
Επιμέλεια: Κων/νος Τζιαμπάσης*
Το Ερεχθείο είναι ένας ναός με ιδιότυπο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό που αντικατέστησε τον αρχαίο ναό της Αθηνάς Πολιάδας. Χτίστηκε μεταξύ των ετών 421 και 406 π.Χ. σε σχέδια, πιθανότατα, του αρχιτέκτονα Μνησικλή και ήταν χωρισμένος σε δύο τμήματα. Το ανατολικό ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιάδα και στέγαζε το ξύλινο λατρευτικό της άγαλμα και το δυτικό στον Ποσειδώνα – Ερεχθέα, τον Ήφαιστο και τον τοπικό ήρωα Βούτη. Είχε δύο προστάσεις (προστεγάσματα), ένα στη βόρεια και ένα στη νότια πλευρά. Εκεί υπήρχαν «ιερά σημεία» της θεϊκής παρουσίας και οι τάφοι των μυθικών βασιλιάδων Ερεχθέα και Κέκροπα. Τη νότια πρόσταση διακοσμούσαν οι περίφημες Καρυάτιδες. Το Ερεχθείο αποτελούσε τον ιερότερο χώρο λατρείας στην Αθήνα και σε αυτόν κατέληγε η πομπή της γιορτής των Παναθηναίων.
Στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Ερεχθείο υπάρχει ο «λάκκος ή ο αποθέτης με τις κόρες». Πρόκειται για μια συμβατική ονομασία της τεχνητής επίχωσης που κάλυψε μία κοιλότητα στα βορειοδυτικά του Ερεχθείου προκειμένου να ισοπεδωθεί η περιοχή για να υποδεχθεί το νέο τείχος της Ακρόπολης. Στο γέμισμα της κοιλότητας χρησιμοποιήθηκαν συντρίμμια της καταστραμμένης από τους Πέρσες Ακρόπολης το 480 π.Χ.: δεκατέσσερα σπασμένα αγάλματα, ως επί το πλείστον γυναικεία, αρχιτεκτονικά μέλη, χάλκινα ειδώλια, μαρμάρινες βάσεις αγαλμάτων, θησαυρό αργυρών νομισμάτων, πήλινα ειδώλια και θραύσματα αγγείων. Ο «λάκκος» ή «αποθέτης» όπως αλλιώς αναφέρεται, αποκαλύφθηκε στις αρχές του 1886, στη διάρκεια ανασκαφών.
Πολύτιμο ήταν το υλικό του «λάκκου των Κορών» μια και από αυτόν προέρχονται τα δυο από τα τρία αγάλματα που παραθέτουμε παρακάτω.
Η «Κόρη με το κυδώνι»(Εικ.2)
Η Κόρη βρέθηκε τον Ιανουάριο του 1886 στα βορειοδυτικά του Ερεχθείου, στον ονομαζόμενο «λάκκο των Κορών». Φοράει χιτώνα με μακριά μανίκια και από πάνω κοντό ιμάτιο που συγκρατείται με μικρά κουμπιά στον αριστερό βραχίονα.
Όπως έδειξαν οι φασματοσκοπικές αναλύσεις, τα υφάσματα των ρούχων ήταν πλούσια διακοσμημένα με διάσπαρτους ζωγραφιστούς σταυρούς και περίτεχνα μοτίβα με σπείρες, μαιάνδρους και στιγμές. Τα χρώματα, συνήθως κόκκινο, μπλε και πράσινο, σήμερα είναι οξειδωμένα. Στο δεξί χέρι, κατασκευασμένο σε ξεχωριστό κομμάτι μαρμάρου, κρατά κυδώνι, την προσφορά της στη θεά. Με το αριστερό, ανασύρει τον χιτώνα της στο πλάι για να διευκολύνει τον βηματισμό της. Το χτένισμά της είναι το τυπικό των αρχαϊκών Κορών. Τα μαλλιά πέφτουν κυματιστά στην πλάτη και μπροστά σχηματίζουν τέσσερις μακριές μπούκλες σε κάθε στήθος. Το χτένισμα συμπληρώνει στεφάνη, τα αυτιά στολίζουν σκουλαρίκια με ζωγραφιστούς ρόδακες από λευκά και ανοιχτόχρωμα πέταλα σε σκούρο φόντο και το δεξί χέρι ανάγλυφο βραχιόλι.
Η «Κόρη με το μήλο»(Εικ.3)
Πάνω τμήμα αγάλματος Κόρης. Βρέθηκε και αυτή το 1886 στον ονομαζόμενο «λάκκο των Κορών», στα βορειοδυτικά του Ερεχθείου και είναι από τις πρώτες που αφιερώθηκαν στην Ακρόπολη. Φορά χιτώνα με κοντά μανίκια και από πάνω ιμάτιο, που περνά κάτω από την αριστερή μασχάλη και στερεώνεται με μικρά κουμπιά στον δεξιό βραχίονα.
Στο αριστερό χέρι, που είναι λυγισμένο μπροστά στο στήθος, η Κόρη κρατά μήλο, την προσφορά της στην Αθηνά. Τα μαλλιά της είναι τραβηγμένα πίσω και πέφτουν στη ράχη σε ενιαία μάζα με κατακόρυφες και οριζόντιες αυλακώσεις. Μία πλατιά ταινία στην κορυφή του κεφαλιού, που δένει πίσω με διπλό κόμπο, τα συγκρατεί και τα στολίζει. Το μήλο θεωρείται σύμβολο του έρωτα, του γάμου και της γονιμότητας και συνδέεται με πολλούς θεούς. Η προσφορά του στην Αθηνά υπενθυμίζει, πιθανότατα, την αρχέγονη σχέση της θεάς με τη φύση, την ευφορία της γης και τη γονιμότητα.
Η «Κόρη με το ρόδι» (Εικ:4)
Η Κόρη, γνωστή ως η «Κόρη με το ρόδι», βρέθηκε το 1887 στα ανατολικά του Ερεχθείου. Είναι ντυμένη με τρία διαδοχικά ενδύματα. Από μέσα φορά μακρύ χιτώνα, από τον οποίο είναι ορατό μόνο το δεξί μανίκι, πιασμένο με μικρά ανάγλυφα κουμπιά. Από πάνω φορά πέπλο, στολισμένο με κόκκινο μαίανδρο, σταυρούς και άστρα, δεμένο στη μέση με πράσινη ζώνη.
Η ενδυμασία ολοκληρώνεται με μακρύ επίβλημα, το οποίο πέφτει συμμετρικά από τους ώμους και διακοσμείται στην παρυφή με μαίανδρο, σταυρούς και φούντες στις άκρες. Η Κόρη κρατά με το λυγισμένο αριστερό χέρι κόκκινο ρόδι και με το δεξί πράσινο στεφάνι. Στον λαιμό φορά περιδέραιο με ανάγλυφες μακρουλές χάντρες, άλλοτε ενωμένες με κόκκινη γραμμή, και στα αυτιά κρεμαστά τριγωνικά σκουλαρίκια, από τα οποία σώζεται μόνο η απόληξη. Τα μαλλιά της πέφτουν στην πλάτη σε λεία μάζα που πλαισιώνεται από δύο μπούκλες, ενώ μπροστά σχηματίζουν από τρεις μπούκλες σε κάθε στήθος. Η απουσία πλαστικών όγκων και η έλλειψη διαμόρφωσης των σκελών αποτελούν ενδείξεις της παλαιότητας του αγάλματος. Άλλωστε από το κόκκινο ρόδι της «Κόρης με το ρόδι» είναι εμπνευσμένο το φετινό γούρι του Μουσείου της Ακρόπολης.
Οι καρποί που προσφέρουν οι τρεις Κόρες του Μουσείου της Ακρόπολης είναι πολυσήμαντοι, με μια μεγάλη διαδρομή στο χρόνο και με τους ανθρώπους όλων των εποχών να εναποθέτουν πάνω τους ευχές, προσδοκίες και δοξασίες, που διασώζονται ακόμη και σήμερα. Άλλωστε οι προσδοκίες και οι ελπίδες ήταν και είναι διαχρονικές αξίες και για τη νέα χρονιά που ανατέλλει σε λίγες ώρες.
*Ο Κων/νος Χαρ. Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
