Έχει καταντήσει συνηθισμένο πλέον φαινόμενο τα τελευταία χρόνια σε περιόδους λειψυδρίας, κατά τους μήνες Αύγουστο – Σεπτέμβριο, να στερεύσει η Λέρνα, η μεγαλύτερη και μοναδική πληγή γλυκού νερού για όλη την Αργολίδα, από την ανεξέλεγκτη υπεράντληση του υδροφόρου ορίζοντα από τις αγροτικές γεωτρήσεις της ευρύτερης περιοχής και την εγκληματική αδιαφορία των αρμοδίων.
του Χρήστου Πιτερού*
Η Λέρνα είναι ένας μοναδικός φυσικός, μυθικός και αρχαιολογικός χώρος τη Αργολίδας, γνωστός σ’ όλη την οικουμένη, από τον άθλο του Ηρακλή που σκότωσε τη Λερναία Ύδρα και τιθάσευσε τις φυσικές δυνάμεις (εικ. 1).
Στον ιερό αυτό χώρο λατρευόταν η θεά της φύσης Δήμητρα Πρόσυμνα με την κόρη της Περσεφόνη και μυστικές τελετές, τα Θεσμοφόρια, ο Διόνυσος ο οποίος μέσα από τη Λίμνη της Λέρνας, κατέβηκε στον Άδη αλλά και ο Γενέσιος θεός των ποταμών και των θαλασσών Ποσειδώνας που ερωτεύθηκε την Αμυμώνη και χάρισε την αστείρευτη πηγή της Λέρνας στους κατοίκους του Άργους. Επίσης εδώ λατρεύονταν και οι πενήντα κόρες του Δαναού, οι Δαναϊδες, που έφθασαν με πλοίο με τον πατέρα τους το Δαναό, από την Αίγυπτο, αποβιβάσθηκαν στην ευρύτερη περιοχή και μετέτρεψαν το, γνωστό από τον Όμηρο, πολυδίψιον και άνυδρο Άργος σε ένυδρο (εικ. 2).
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τις φυσικές δυνάμεις και τελούσαν θρησκευτικές τελετές στις ζωοδότρες πηγές της Λέρνας. Αλλά και στα χριστιανικά χρόνια στις ιερές πηγές των υδάτων λατρευόταν η Παναγία ως Ζωοδόχος Πηγή. Αν αναρωτηθεί κάποιος σήμερα εμείς τι λατρεύουμε άραγε στην εποχή μας, η απάντηση είναι θλιβερή, στην πράξη δεν λατρεύουμε τίποτα άλλο, εκτός από το εγωκεντρικό, ατομικιστικό και μικροπολιτικό συμφέρον, που οδηγεί στην ολοκληρωτική καταστροφή της φύσης και του φυσικού περιβάλλοντος από την υπερεκμετάλλευση. Έτσι λοιπόν, μετά το 2000 μ.Χ., φθάσαμε στο θλιβερό κατάντημα να στερεύουν! οι αστείρευτες πηγές της Λέρνας, από τη βάναυση και βάρβαρη κακοποίηση με την υπερεκμετάλλευση και την εγκληματική, ανεξέλεγκτη υπεράντληση των υδάτων από τις αγροτικές γεωτρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Λέρνας, του Ελληνικού κ.λ.π., χωρίς να λαμβάνεται εδώ και χρόνια κανένα μέτρο προστασίας των πηγών από τους αρμοδίους (εικ. 3, 4).
Το αργολικό πεδίο, ένα χαρακτηριστικό κλειστό, μοναδικού κάλλους λεκανοπέδιο, ανοιχτό προς τη θάλασσα περιβάλλεται περιμετρικά από βουνά και λόφους, συνολικής έκτασης 240 τετραγ. χιλιομέτρων και αποτελούσε από τα αρχαία χρόνια τη «Γη της Επαγγελίας» για τους κατοίκους, όπου λατρευόταν κυρίως η Ήρα, ο Ποεσιδώνας και η Δήμητρα. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο με τις παράλογες υπερβολές, την αδιαφορία, την έλλειψη μέτρων προστασίας, την υπεράντληση των υπογείων υδάτων και την υφαλμύρωση του υδροφόρου ορίζοντα, την ανεξέλεγκτη χρήση λιπασμάτων, χωρίς επιστημονικό, αντικειμενικό προγραμματισμό, ούτε την έγκαιρη κατασκευή μικρών φραγμάτων στα ποτάμια και τη συνεχιζόμενη υπερεκμετάλλευση όλη η περιοχή κινδυνεύει άμεσα από το θανατηφόρο φαινόμενο της ερημοποίησης, με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι να επικαλούνται απλώς ως γενικόλογη δικαιολογία το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και του θερμοκηπίου. Αλλά η καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα στην Αργολίδα με την υφαλμύρωση και τα νιτρικά έχει ήδη δημιουργηθεί πολύ πριν την εμφάνιση της κλιματικής αλλαγής.
Οι δύο μεγάλοι Δήμοι, Άργους – Μυκηνών και Ναυπλίου, που συναποτελούν ένα αλληλένδετο δίπολο σε ένα ενιαίο κλειστό χώρο από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και σήμερα, δυστυχώς δεν έχουν καταφέρει να συνεργασθούν αρμονικά σε ενιαία βάση, για να αντιμετωπίσουν έγκαιρα τα αναγκαία επείγοντα μεγάλα ανοιχτά προβλήματα και τα στοιχειώδη φυσικά αγαθά, όπως είναι η ύδρευση από τις μοναδικές πηγές με γλυκό νερό της Λέρνας. Παρέμειναν αδιάφοροι θεατές και επέτρεψαν να αποφασίζουν άλλοι γι αυτούς και εν αγνοία όλων των κατοίκων της Αργολίδας. Πρόκειται κατ’ αρχήν για καταστρατήγηση βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων, διότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποφασίζεται οτιδήποτε χωρίς το δημοκρατικό διάλογο των πολιτών, σε ό,τι τους αφορά, με επιστημονικά επιχειρήματα και ανταλλαγή απόψεων. Για το αρδευτικό πρόβλημα της Αργολίδας και την ύδρευση έχουν εκπονηθεί μεταπολεμικά πλήθος μελετών, αλλά δυστυχώς δεν έχει αντιμετωπισθεί ακόμα …. το πρωταρχικό αγαθό της εξασφάλισης πόσιμου νερού και της ύδρευσης των κατοίκων.
Ανεξέλεγκτη υπεράντληση
Μετά το 2000 μ.Χ., λόγω της συνεχιζόμενης ανεξέλεγκτης υπεράντλησης του υδροφόρου ορίζοντα από τις αγροτικές γεωτρήσεις της ευρύτερης περιοχής της Λέρνας και τη συνεχιζόμενη εγκληματική αδιαφορία των αρμοδίων η πηγή της Λέρνας έχει στερέψει δυστυχώς τρεις φορές! και δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας για τη μία και μοναδική πηγή γλυκού νερού της Αργολίδας. Όλοι μιλούν και στα ΜΜΕ γενικόλογα για το φαινόμενο της λειψυδρίας, αλλά για την τραγική διαπίστωση ότι οι πηγές της Λέρνας στερεύουν από τη συνεχιζόμενη ανεξέλεγκτα υπεράντληση του υδροφόρου ορίζοντα από τις γεωτρήσεις της ευρύτερης περιοχής κανείς δεν το αναφέρει και αποκρύπτεται τεχνηέντως από τους αρμόδιους για μικροπολιτικούς, ψηφοθηρικούς λόγους, όπως ψιθυρίζεται, είτε για λόγους ανικανότητας, αδράνειας και απραξίας. Το έτος 2012 – 2013, όταν στέρεψε και πάλι η Λέρνα, σε περίοδο λειψυδρίας από την ανεξέλεγκτη υπεράντληση, διότι η Λέρνα δεν στερεύει ποτέ, ο τότε υπουργός Ανάπτυξης κ. Γ. Μανιάτης είχε δηλώσει ότι θα ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας και η Λέρνα θα κηρυσσόταν ως προστατευόμενη πηγή.
Αλλά η Λέρνα από τότε έχει μείνει απροστάτευτη και εγκαταλειμμένη στην τύχη της από την παντελή αδιαφορία των αρμοδίων. Τότε επίσης ανακοινώθηκε παράλληλα ότι, για την προστασία των πηγών της Λέρνας, οι ευρύτερες δυτικές αγροτικές περιοχές θα προγραμματισθεί με την εκπόνηση μελέτης και την εκτέλεση κατάλληλων έργων, ώστε και αυτές οι περιοχές να αρδεύονται από τον Ανάβαλο, όπως και η υπόλοιπη Αργολίδα. Αλλά έκτοτε δεν προγραμματίσθηκε τίποτε. Την ίδια περίοδο είχε ανακοινωθεί επίσης η άρδευση της Ερμιονίδας από τον Ανάβαλο, ένα έργο πολυδάπανο, που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αντί λοιπόν να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας για τη Λέρνα, προωθήθηκε εν αγνοία των πολιτών της Αργολίδας, για την ύδρευσή τους η κατασκευή εργοστασίου αφαλάτωσης από τις υφάλμυρες! πηγές του Αναβάλου με επιπλέον κόστος! για τους πολίτες. Τι είδους μικροπολιτικά μικρά ή μεγάλα συμφέροντα κρύβονται άραγε πίσω από την πηγή της Λέρνας; Ως πότε θα συνεχίζεται επιτέλους αυτή η επικίνδυνη κατάσταση της εγκληματικής αδιαφορίας; Η λήψη άμεσων μέτρων από τους αρμόδιους, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Δήμους και Κεντρική Κυβέρνηση, επείγει και αυτό πρέπει να γίνει τώρα χωρίς στρουθοκαμηλισμούς. Η τακτική «των μωρών παρθένων» πρέπει να σταματήσει. Πρέπει να δοθούν άμεσα συγκεκριμένες απαντήσεις και να γίνουν άμεσα οι αναγκαίες ενέργειες και τα απαιτούμενα έργα.
Η μοναδική πηγή της Λέρνας με γλυκό νερό βρίσκεται μόλις 0,80 μ. πάνω από τη στάθμη της θάλασσας και υπάρχει σοβαρότατος κίνδυνος από την ανεξέλεγκτη υπεράντληση των υδάτων να εισχωρήσει η θάλασσα υπογείως και η πηγή της Λέρνας να καταστραφεί και να γίνει υφάλμυρη. Η φύση όταν κακοποιείται εκδικείται αμείλεκτα επί δικαίων και αδίκων. Το συνεχιζόμενο, εγκληματικό, επικίνδυνο παιχνίδι – «γαϊτανάκι» με τη Λέρνα πρέπει να σταματήσει τώρα! Γιατί άραγε η άρδευση των πλησιέστερων ευρύτερων αγροτικών περιοχών της Λέρνας δεν προγραμματίσθηκε ακόμα, ώστε να γίνεται από τις πηγές του Αναβάλου; Γιατί η μοναδική πηγή της Λέρνας δεν έχει κηρυχθεί ακόμα ως προστατευόμενη πηγή; Οι αρμόδιοι και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι όλων των βαθμίδων πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Η ύδρευση των κατοίκων της Αργολίδας έπρεπε να είχε προγραμματισθεί και να είχε λυθεί εδώ και πολλά χρόνια.
Διυλιστήριο γλυκού νερού
Αντί να έχει κατασκευασθεί ένα διυλιστήριο γλυκού νερού για την ύδρευση όλων των κατοίκων με καθαρό και υγιεινό νερό από τη Λέρνα, ώστε να ανακουφισθούν οικονομικά οι πολίτες και μέσα στην οικονομική κρίση, έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους και δαπανούν κάθε χρόνο εκατομμύρια! ευρώ για να πίνουν εμφιαλωμένο νερό, γιατί αυτό έχουν επιλέξει μέχρι τώρα οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι όλων των βαθμίδων. Τελικά ποιος εξαπατά ποιον και ως πότε θα συνεχίζεται αυτή η αλλοπρόσαλλη κατάσταση; Ποια συμφέροντα κρύβονται άραγε πίσω από τις πηγές της Λέρνας; Γιατί προγραμματίσθηκε εργοστάσιο αφαλάτωσης από τις πηγές του Αναβάλου και το γλυκό νερό της Λέρνας χύνεται στη θάλασσα από το 1960 και γίνεται ανεξέλεγκτη υπεράντληση του υδροφόρου ορίζοντα από τις αγροτικές γεωτρήσεις και στερεύει η Λέρνα και όλοι κωφεύουν; Το νερό είναι φυσικό αγαθό και οι πολίτες που βρίσκονται στη γωνία, σε μία δημοκρατική Πολιτεία έχουν τον πρώτο λόγο. Μια χώρα που δεν λαμβάνει μέτρα κατά προτεραιότητα για το κοινό συμφέρον δεν έχει μέλλον.
Ο Δήμος Άργους – Μυκηνών, στην περιοχή του οποίου βρίσκονται οι πηγές, οφείλει πρώτος και άμεσα να λάβει θέση για την άμεση προστασία των πηγών της Λέρνας. Όλες οι δημοτικές παρατάξεις οφείλουν για το κοινό συμφέρον να παραμερίσουν τις τυχόν μεταξύ τους διαφορές και τις αντιθέσεις και τυχόν μικροπολιτικές πρακτικές και να αποφασίσουν ομόφωνα! για τη λήψη όλων των αναγκαίων νομοθετικών και λοιπών μέτρων και την αποτελεσματική προστασία της πηγής από την υπεράντληση των γεωτρήσεων. Καιρός είναι όλοι να αφήσουν στην άκρη τυχόν ψηφοθηρικές πρακτικές. Ανάλογες αποφάσεις πρέπει να λάβει άμεσα και ο Δήμος Ναυπλίου. Καιρός είναι επιτέλους κάτω από τις κοινές ανάγκες και προβλήματα οι δύο Δήμοι να κάνουν πράξη την αγαστή συνεργασία σε σταθερή βάση.
Η Περιφέρεια Πελοποννήσου που είναι αρμόδια, πρέπει και αυτή από την πλευρά της, σε συνεργασία και με τους Δήμους να λάβει άμεσα επειγόντως όλα τα αναγκαία μέτρα. Η άρδευση της ευρύτερης αγροτικής περιοχής της Λέρνας από τις πηγές του Ανάβαλου πρέπει να προγραμματισθεί και να εκτελεσθεί άμεσα κατά προτεραιότητα. Οι εκλεγμένοι βουλευτές της Αργολίδας πρέπει να προτείνουν στη Βουλή την άμεση νομοθετική προστασία των πηγών της Λέρνας και την εκτέλεση όλων των λοιπών αναγκαίων μέτρων που πρέπει να γίνουν. Το συνεχιζόμενο έγκλημα κατά της φύσης και των πηγών της Λέρνας και λόγω κλιματικής αλλαγής που έχει ενσκήψει αλλά και του θερμοκηπίου πρέπει να σταματήσει τώρα! Ουδείς έχει το δικαίωμα να παίζει και να «κορδακίζεται» εν ου παικτοίς.
Τέλος ο χώρος της Λέρνας ένας μοναδικός μυθικός αρχαιολογικός χώρος των «μυστηρίων της φύσης» και της ζωής και του άθλου του Ηρακλή με τη Λερναία Ύδρα σε συνδυασμό με ένα απαράμιλλο φυσικό τοπίο, πρέπει να αναβαθμισθεί και να διασφαλισθεί. Αμέσως βορειότερα των πηγών και του ανασκαμμένου αρχαιολογικού χώρου της Μαγούλας της Λέρνας όπου αναπτύχθηκε και την πρώιμη προϊστορική εποχή του Χαλκού το μεγαλύτερο κέντρο της Αργολίδας, μέσα στα εγκαταλειμμένα χαμόσπιτα, με την άγρια βλάστηση που παρουσιάζουν μία εικόνα αθλιότητας στους επισκέπτες, βρίσκονται τα θεμέλια του αρχαίου ναού της Δήμητρας Πρόσυμνας, της κύριας λατρευόμενης θεότητας της Λέρνας (εικ. 5). Πρέπει τα εγκαταλειμμένα αυτά κτίσματα, λόγω των αρχαιοτήτων, να απαλλοτριωθούν το συντομότερο και ο χώρος να αναδειχθεί ως επισκέψιμος ενιαίος αρχαιολογικός χώρος. Στο χώρο αυτό βρέθηκε τα τελευταία χρόνια το ρωμαϊκό άγαλμα του Διονύσου Αντίνοου.
Παράλληλα πρέπει να γίνει και η αναβάθμιση των πηγών της Λέρνας, των αντλιοστασίων και ξεμπάζωμα μεγάλου τμήματος για την αποκατάσταση της λίμνης. Προέχει σε συνδυασμό η προστασία της μυθικής αυτής πηγής, του φυσικού τοπίου με τα πλατάνια και η πλήρης ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου ως την παραλία (εικ. 3, 4). Στην παραλία τα ενετικά τείχη, εγκαταλειμμένα στην τύχη τους διαβρώνονται από τη θάλασσα. Πρόσφατα κατέπεσε ένα ακόμα κομμάτι του ενετικού τείχους (εικ. 6).
Είναι καιρός να αναδειχθεί πολλαπλώς ο μοναδικός χώρος της Λέρνας, χωρίς στρουθοκαμηλισμούς με τη γνωστή στους επιστήμονες ολιστική μέθοδο αντιμετώπισή του. Στα χρόνια της Δικτατορίας η λίμνη της Λέρνας μπαζώθηκε αυθαίρετα σε μεγάλη έκταση και κακοποιήθηκε και πρέπει η λίμνη να αποκατασταθεί κατά το δυνατόν. Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιβίωσή μας. Όποιος καταλαβαίνει …. κατάλαβε.
Τέλος θα τελειώσω την παρέμβασή μου αυτή με μία «προφητεία», που βασίζεται όμως στην κοινή αριστοτελική λογική. Με την πρώτη δυνατή βροχή του φθινοπώρου, όταν οι αγρότες με τις γεωτρήσεις θα παύσουν να αντλούν ανεξέλεγκτα τον ευρύτερο υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής της Λέρνας, οι πηγές της Λέρνας από τη δεύτερη! μέρα θα αρχίσουν να ανεβαίνουν και σταδιακά θα παρέχουν την αρχική ποσότητα του νερού.
Τόσο απλά και ευεξήγητα είναι τα πράγματα.
*Ο Χ. Πιτερός είναι Επίτιμος Προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
