Στην Αθήνα το 1813, λίγο πριν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας (1814), ιδρύεται η Φιλόμουσος Εταιρεία των Αθηνών. Η εταιρεία αυτή είχε ως σκοπό αρχικά τουλάχιστον την ύψωση του πνευματικού επιπέδου των Ελλήνων με ίδρυση σχολείων και πολιτιστικές δράσεις. Μετά την έκρηξη της Επανάστασης οι οικονομικές εισφορές των μελών της δόθηκαν για τον Αγώνα. Η Εταιρεία τελούσε υπό Αγγλική Επιρροή και ένα από τα μέλη της ήταν και ο Νικόλαος Γαλάτης.
Το Σεπτέμβριο του 1814, που ξεκίνησε το Συνέδριο της Βιέννης, ο Άνθιμος Γαζής, που ήταν Επίτροπος της Φιλόμουσης Εταιρείας των Αθηνών και κατοικούσε μόνιμα στη Βιέννη παρακινεί τον Καποδίστρια, ο οποίος συμμετείχε στο Συνέδριο της Βιέννης (18 Σεπτ. 1814 – 9 Ιουν. 1815) να ιδρύσουν με τη βοήθεια του τσάρου αντίστοιχη εταιρεία στη Βιέννη. Πράγματι ιδρύεται από τον Καποδίστρια η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης με σκοπό φαινομενικά την έκδοση κλασικών συγγραφέων και την παροχή βοήθειας σε φτωχούς Έλληνες μαθητές, για να σπουδάσουν στην Ευρώπη σε συνεργασία με τη Φιλόμουση Εταιρεία των Αθηνών. Όμως κάτω από τους αθώους σκοπούς υπήρχαν συνωμοτικές κινήσεις, τις οποίες αντιλήφθηκε η Βιεννέζικη Αστυνομία, την οποία έσπευσε ο Καποδίστριας να καθησυχάσει.
Την εποχή εκείνη η παρουσία του Καποδίστρια στα πολιτικά πράγματα της Ρωσίας αλλά και στο Συνέδριο της Βιέννης υπήρξε καταλυτική διότι μεγάλο μέρος της τελικής πράξης του Συνεδρίου της Βιέννης ήταν δημιούργημά του. Ο Καποδίστριας δικαίως χαρακτηρίστηκε ως αρχιτέκτονας της Ευρωπαϊκής ειρήνης των 99 ετών (1815-1914) καθώς η επόμενη πανευρωπαϊκή σύρραξη επήλθε με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Καποδίστριας με τις συμβουλές του επηρεάζει τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ και παράλληλα γίνεται ισότιμος συνομιλητής με μεγάλες προσωπικότητες της Ευρωπαϊκής διπλωματίας όπως ο Μέτερνιχ (υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας) και ο Ταλεϊράνδος (Γάλλος διπλωμάτης και πολιτικός).
Το 1816 ο Καποδίστριας έχει ήδη ορισθεί δεύτερος υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1822, όταν πλέον και μετά την έναρξη της Επανάστασης του 1821 θα αποσυρθεί στην Ελβετία.
Ο Γαλάτης γνωρίζοντας την προσωπικότητα, τις ικανότητες αλλά και την πολιτική θέση, που κατείχε ο Καποδίστριας στη Ρωσία, με τη σύμφωνη γνώμη του Σκουφά μεταβαίνει στην Πετρούπολη για να συναντήσει τον Καποδίστρια και να τον πείσει να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας. Ο Καποδίστριας αρνήθηκε διότι πρέσβευε ότι δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα του ξεσηκωμού.
Εάν ο Καποδίστριας δεχόταν την πρόταση της Φιλικής Εταιρείας θα έπρεπε να παραιτηθεί από τα καθήκοντα του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, διότι δεν μπορούσε να ήταν ταυτόχρονα υπουργός της Ρωσίας και αρχηγός μιας μυστικής επαναστατικής οργάνωσης.
Θα πρέπει να αναλογιστούμε εάν αυτή η απόφαση του Καποδίστρια να παραμείνει στη θέση του υπουργού εξυπηρετούσε ή όχι τα Ελληνικά συμφέροντα. Ο Καποδίστριας ήταν άραγε χρησιμότερος για την Ελλάδα από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας ή θα ήταν καλύτερα εάν αναλάμβανε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας;
Για τα δεδομένα της εποχής η απόφασή του να παραμείνει στη θέση του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας ήταν μάλλον περισσότερο χρήσιμη για τους Έλληνες.
Η συνάντηση Γαλάτη και Καποδίστρια στην Πετρούπολη το 1817.
Στο βίντεο που ακολουθεί θα παρακολουθήσετε την πρόταση που απευθύνει ο Γαλάτης στον Καποδίστρια για να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας και την αντίδραση του Καποδίστρια. Το απόσπασμα είναι παρμένο από το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου, που ανέβηκε στην Ερμιόνη (Μάρτιος 2019) σε διασκευή Τίνας Αντωνοπούλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Σίδερη. Εμφανίζονται οι ερασιτέχνες ηθοποιοί: Παύλος Δαγρές (Καποδίστριας), Γιώργος Π. Δημαράκης (Γαλάτης), Παναγιώτης Παπαμιχαήλ (στρατηγός Γοργόλης) και Ηρώ Σαρδελή (Ηνογέτνη).
Τίνα Αντωνοπούλου, φιλόλογος.
