Διάφοροι πολιτισμοί χρησιμοποιούν ποικίλα μέσα για τη μετάδοση της κατανόησης της πραγματικότητας, μέσα τα οποία άλλες φορές μπορούν να είναι μύθοι, ή νόμοι ή και κανονισμοί.
Το Ζεν (Σχολή Βουδισμού) χρησιμοποιεί τα κοάν. Τα κοάν είναι αινίγματα, μικρά ρητά ή σύντομες ιστορίες που χρησιμοποιούνται για να “κλονίσουν” τον γραμμικό νου και να τον κάνουν να σωπάσει. Να σταθεί λίγο και να αφουγκραστεί. Έτσι εγείρεται η συνείδηση στην άμεση αντίληψη τής πραγματικότητας και οδηγεί στην αφύπνιση.
Το Ζεν είναι ένα σύστημα του οποίου οι αρχές έχουν πρακτική εφαρμογή τόσο στην καθημερινότητα, όσο και σε επιστημονικές πρακτικές, όπως είναι η ψυχοθεραπεία . Έτσι ο σκοπός του Ζεν ορίζεται ως «η διαισθητική αντίληψη της εσωτερικής αλήθειας που βρίσκεται βαθιά μέσα στη συνείδησή μας».1
«…Σύμφωνα με το Ζεν, η λογική σκέψη μάς απομακρύνει από την ουσιώδη φύση του σύμπαντος. Στα μοναστήρια Ζεν ο δάσκαλος δίνει στον μαθητή ένα μόνο κοάν για να επικεντρωθεί σ’ αυτό για μέρες, χρησιμοποιώντας το ως αντικείμενο διαλογισμού. Υπάρχουν μοναχοί που περνούν χρόνια ασχολούμενοι με ένα μόνο κοάν. Πρόκειται για μια εργασία ενδοσκόπησης …». 2
Ο Δυτικός κόσμος κάνει το ίδιο με εύρωστους αρχαίους μύθους. Το αποτέλεσμα στην συλλογική ψυχή των λαών είναι το ίδιο. Και ποιο είναι αυτό; Μα η έστω και πρόσκαιρη διανοητική αναστολή, το σταμάτημα της εσωτερικής φλυαρίας. Η σκέψη σταματά να είναι γραμμική, ξαφνικά λαμβάνει υπόψη της νέους τρόπους θεώρησης των πραγμάτων και καινούριες ιδέες την κατακλύζουν, εντελώς ελεύθερα δηλαδή, «βλέπει» και « νιώθει» μόλις λυθεί η «κράμπα του νού».
Οι Αρχαιοελληνικοί Μύθοι είναι μαγικές ιστορίες που μας κινούν το ενδιαφέρον όσο αντιλαμβανόμαστε ότι μπορούν να αποκαλύψουν ενδόμυχες αλήθειες για τον εαυτό μας και για τους άλλους και να μας οδηγήσουν σε άλλη κατάσταση ύπαρξης από τα επαναλαμβανόμενα σενάρια που παίζουμε κάθε φορά σαν βαρετούς ρόλους στην ζωή μας.
Ιδιαίτερα εμείς οι γυναίκες μόλις κατανοήσουμε την φυσιολογική εξέλιξη από τον Μύθο στο Αρχέτυπο και στην συνέχεια στην προσωπική μας ψυχολογία, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι τα θετικά δώρα αλλά και οι αρνητικές τάσεις μας είναι χαρακτηριστικά που συνδέονται με μια ιδιαίτερη εσωτερική Θεά μέσα μας και έτσι αποκτούμε δυναμικές εσωτερικές ενοράσεις με συνέπεια να μπορούμε να ζήσουμε μια πιο γεμάτη ζωή.
Η ψυχίατρος Τζιν Σινόμπα Μπόλεν (Jean Shinoda Bolen), χρησιμοποιεί 7 Θεές «Αρχέτυπα» ώστε να περιγράψει διαχρονικά πρότυπα συμπεριφοράς των γυναικών.
Ανάλογα με την «θεά» που εμφανίζεται και δραστηριοποιείται περισσότερο στο ψυχικό δυναμικό μιας γυναίκας, μπορεί αυτή η γυναίκα να κατευθύνεται περισσότερο προς την επαγγελματική επιτυχία, ενώ κάποια άλλη μπορεί να νοιώθει την ολοκλήρωσή της σαν σύζυγος και μητέρα.
Από την «αυτόνομη» Άρτεμη και την «ψυχρή» Αθηνά, στην «τροφό» Δήμητρα και στην «δημιουργική» Αφροδίτη, η ψυχίατρος Μπόλεν, διδάσκει τις γυναίκες για το πώς να αποφασίσουν ποιά θεά – αρχέτυπο θα αναπτύξουν, ποιά θα ξεπεράσουν και πώς θα επιλέξουν από την δυναμική αυτών των συνεχιζόμενων και κυλιόμενων αρχετύπων, ούτως ώστε να γίνουν καλύτερες «ηρωίδες» στην δική τους προσωπική ιστορία ζωής, αυτό που λέμε η καλύτερη version/εκδοχή του εαυτού τους.
Οι περισσότερες γυναίκες μπορούν να είναι συνδυασμός περισσότερων από μιάς ιδιοτήτων/αρχετύπων/θεαινών. Θα λέγαμε όμως ότι κυριαρχεί στον ψυχισμό μας πρωτίστως μία φιγούρα, εν τούτοις κάποιες φορές και με κάποια στοιχεία και από τις άλλες.
Για να κατανοήσουμε τα παραπάνω, ας πάρουμε για παράδειγμα τον μύθο της Αταλάντης που έχει εσωτερικεύσει και ενσωματώσει τις ιδιότητες της Θεάς Αρτέμιδας, (κυνηγός, δρομέας, ανταγωνιστική, δεν νοιώθει την ανάγκη αντρικής παρουσίας στην ζωή της).
Η Αταλάντη ήταν μια ηρωίδα τής οποίας το θάρρος και οι ικανότητες ως κυνηγός και δρομέας ήταν όπως αυτές ενός άντρα.
Κόρη Βασιληά, όταν ήταν μωρό, εγκαταλείφθηκε στην κορυφή ενός βουνού και ανατράφηκε από μία αρκούδα.
Τις έφηβες προστατευόμενες τής Αρτέμιδας στην αρχαιότητα τις έλεγαν «μικρές αρκούδες – μικρές άρκτοι».3 Όταν μεγάλωσε η Αταλάντη έγινε μια όμορφη γυναίκα. Ένας κυνηγός ονόματι Μελέαγρος έγινε ο αγαπημένος της. Κυνηγώντας τον Καλυδώνιο κάπρο όμως, ο Μελέαγρος χτυπήθηκε κατά λάθος από την ίδια και κατόπιν πέθανε στην αγκαλιά της.
Έτσι η Αταλάντη εγκατέλειψε το βουνό όπου ζούσε ευτυχισμένη με τον Μελέαγρο για να συναντήσει τον πατέρα της και να προσπαθήσει να αναγνωριστεί ως κληρονόμος του θρόνου του.
Πολλοί μνηστήρες εμφανίστηκαν για να κερδίσουν το χέρι της, αλλά η Αταλάντη, επειδή δεν ήθελε να παντρευτεί (έχοντας ενσωματώσει το Αρχέτυπο τής Θεάς Αρτέμιδας), ζητούσε από τον καθένα από τους επίδοξους μνηστήρες της να παραβγεί στο τρέξιμο μαζί της.
Επειδή όμως ήταν πολύ γρήγορη, πάντα τούς κέρδιζε σε αυτόν τόν αγώνα. Ο έξυπνος Ιππομένης που δεν ήταν και πρότυπο αθλητή, την αγαπούσε αληθινά και αποφάσισε να μπεί κι’ αυτός στον αγώνα. Ζήτησε όμως τη βοήθεια της θεάς Αφροδίτης.
Η θεά τότε έδωσε στον Ιππομένη τρία χρυσά μήλα. Στον αγώνα λοιπόν, όποτε η Αταλάντη κόντευε να ξεπεράσει τον Ιππομένη, αυτός της πετούσε από ένα χρυσό μήλο. Η Αταλάντη σταματούσε για να το μαζέψει και έτσι ο Ιππομένης τερμάτισε πρώτος και κέρδισε το στοίχημα: η Αταλάντη έγινε γυναίκα του.
«…Χρυσό Μήλο 1ο : Η Συνειδητοποίηση τού Χρόνου που Κυλά.
Η Αταλάντη γοητεύτηκε από την λαμπερή ομορφιά τού μήλου και σταμάτησε για να το μαζέψει. Το πρόσωπό της καθρεφτίστηκε στην χρυσή επιφάνεια παραμορφωμένο από την καμπυλότητα του μήλου και τότε αυτή σκέφτηκε: «Έτσι θα είμαι όταν γεράσω».
Έτσι, πολλές δραστήριες γυναίκες δεν συνειδητοποιούν τον χρόνο που κυλάει, μέχρι πού κάποια στιγμή σε ώριμη ηλικία, οι ανταγωνισμοί, ή το να φτάσεις κάπου, ατονεί. Για πρώτη φορά στην ζωή της, μια τέτοιου τύπου γυναίκα μπορεί να αντιληφθεί ότι δεν θα είναι για πάντα νέα και σκεπτόμενη τον δρόμο που έχει πάρει, αναλογίζεται πού την οδηγεί αυτός ο δρόμος.
Χρυσό Μήλο 2ο : Αναγνώριση της Σπουδαιότητας της Αγάπης.
Καθώς ο Ιππομένης έριξε το δεύτερο μήλο, η Αταλάντη ξανασταμάτησε για να το μαζέψει. Καθώς το σήκωνε, οι αναμνήσεις του πρώτου μεγάλου της έρωτα που είχε πεθάνει, του Μελέαγρου, την πλημμύρισαν. Η Αφροδίτη τής αναμόχλευσε την λαχτάρα για φυσική και συναισθηματική εγγύτητα.
Αυτό συνδυάστηκε μέσα της με την συνειδητοποίηση τού χρόνου που περνά. Η συνηθισμένη εστίαση μιας τέτοιου τύπου γυναίκας (τύπου Αρτέμιδας), εκτρέπεται σε μια νέα αναζήτηση και δεκτικότητα αγάπης και οικειότητας.
Χρυσό Μήλο 3ο : Ένστικτο Αναπαραγωγής και Δημιουργικότητα.
Καθώς η γραμμή τερματισμού ήταν κοντά, και όπως η Αταλάντη ετοιμαζόταν να περάσει τον Ιππομένη και να κερδίσει, αυτός έριξε και το τρίτο χρυσό μήλο. Στιγμιαία η Αταλάντη δίστασε: Θα’ πρεπε άραγε να τερματίσει πρώτη κερδίζοντας την κούρσα ή να πάρει το μήλο και να χάσει; Η Αταλάντη επέλεξε να σκύψει και να πάρει το μήλο την ίδια στιγμή που ο Ιππομένης τερμάτιζε κερδίζοντας και την κούρσα και με αυτόν τον τρόπο και την Αταλάντη για σύζυγό του.
Το αναπαραγωγικό ένστικτο τής Αφροδίτης (υποβοηθούμενης από την Δήμητρα) επιβραδύνει πολλές κατά τα άλλα δραστήριες, προσηλωμένες στον στόχο τους, γυναίκες, εκεί γύρω μετά τα τριανταπέντε. Γυναίκες προσανατολισμένες στην καριέρα τους, νοιώθουν τώρα την επείγουσα ανάγκη να αποκτήσουν παιδί.
Το τρίτο χρυσό μήλο δυνατόν επίσης να συμβολίζει και κάτι άλλο εκτός από την βιολογική δημιουργικότητα. Εκεί γύρω στην μέση ηλικία η επαγγελματική καταξίωση δεν είναι πιά η πρώτη προτεραιότητα. Αντ’ αυτής, η παραγωγικότητα που εκπροσωπείται από την Αφροδίτη, κατευθύνεται προς μια εκ βάθρων μεταμορφωτική εμπειρία προσωπικής έκφρασης. Εάν η γυναίκα – Αφροδίτη κατορθώσει να εκφραστεί μέσω της αγάπης προς ένα άλλο πρόσωπο, τότε η μονοδιάστατη αυτάρκεια της γυναίκας – Άρτεμης, όσο καλά και να την έχει συντροφεύσει μέχρι τώρα, μπορεί παρά ταύτα να παραχωρήσει την θέση της σε μια δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης. Έτσι μπορεί πλέον να εσωστραφεί και να σκεφτεί τί είναι σημαντικό γι’ αυτήν και να είναι ταυτόχρονα ενδοσκοπική όσο και προσηλωμένη σε εξωτερικούς , πρακτικούς στόχους, Έτσι συνειδητοποιεί ότι έχει ανάγκη και για τρυφερότητα ακριβώς όπως έχει ανάγκη και για ανεξαρτησία. Όταν συνειδητοποιήσει ότι αυτό που νοιώθει είναι αγάπη, τότε ακριβώς όπως η Αταλάντη, θα είναι πλέον σε θέση να αποφασίσει τί είναι ποιο σπουδαίο γι’ αυτήν… » 4
Μια γυναίκα που παντρεύεται νωρίς, γινόμενη από κόρη , σύζυγος (αρχετυπικά Περσεφόνη και μετά Ήρα), μπορεί να ανακαλύψει τις αρετές της (της Αρτέμιδας) μετά το διαζύγιο, όταν μένει μόνη της για πρώτη φορά στη ζωή της. Μια τέτοια γυναίκα μπορεί να πάει διακοπές μόνη της και μπορεί να περάσει και καλά. Ή να ανακαλύψει την ικανοποίηση στο jogging, ή στο κέντημα, ή στο να είναι μέλος μιάς ομάδας υποστήριξης γυναικών ή και μέλος μιάς οικολογικής οργάνωσης.
Μόλις αποκτήσει το θάρρος να αντιμετωπίσει την δυνατότητα να οργανώσει την ζωή της γύρω από τους φίλους της και γύρω από αυτά που την ενδιαφέρουν, μπορεί να νοιώσει από μόνη της το συναίσθημα της ολότητας, μια απροσδόκητη ευεξία η οποία προέρχεται από την ανάπτυξη του (αρχετύπου) της Αρτέμιδας. Θεά του Κυνηγιού, Θεά της Σελήνης και προσωποποίηση ενός ανεξάρτητου γυναικείου πνεύματος, το αρχέτυπο που αντιπροσωπεύει η Άρτεμις παρέχει την δυνατότητα σε μια γυναίκα να αναζητήσει τους δικούς της στόχους, σε τομείς της δικής της επιλογής.
Είναι μια καλή ευκαιρία το καλοκαίρι αυτό να αποβεί πολύ χρήσιμο σε ξεκαθαρίσματα του παρελθόντος καθώς και σε μια νέα αρχή.
Εξ άλλου στην αρχαιότητα το καλοκαίρι σηματοδοτούσε και το τέλος της χρονιάς. Στην Αθήνα γιορτάζονταν τα Σκιροφόρρια και τα Διισωτήρια , την τελευταία ημέρα του έτους (περίπου 5 -14 Ιουλίου).
Με τον Εκατομβαιώνα (μέσα Ιουλίου – μέσα Αυγούστου) γιορτή αφιερωμένη στον Απόλλωνα, τον πιο τιμημένο Θεό, αρχίζει η νέα χρονιά. Με την νέα χρονιά του σεληνιακού έτους θα ασχοληθούμε σε επόμενο σημείωμα.
Καλό υπόλοιπο καλοκαιριού!
Πηγές:
1. Ο Δρόμος του Ζεν: Άλαν Ουάτς, εκδ.Ωρώρα, 1988.
2. Η Μέθοδος Ικιγκάι: Έκτορ Γκαρθία και Φρανσέσκ Μιράλλιες, εκδ. Πατάκη, 2019.
3. Ο ανθρωπολόγος Κερένυι αναφέρει ότι τα 9χρονα κορίτσια έφευγαν από τις μητέρες τους για να υπηρετήσουν την Θεά Αρτέμιδα μέχρι που έφθαναν σε ηλικία γάμου και ονομάζονταν «άρκτοι». Ασχημάτιστα δηλαδή «αγοροκόριτσα».
4. Goddesses in Every woman: Powerful Archetypes in Women’s Lives. Jean Shinoda Bolen , ed.Harper Collins, 2014, μετάφραση Μερόπη Λιαναντωνάκη, υπό έκδοση.
Φωτογραφία: Αταλάντη και Ιππομένης. Ζωγραφικός πίνακας του Guido Reni, περ. 1622–1625.
