Ο Καρλ Γιούνγκ (γνωστός Ψυχίατρος του συλλογικού Α-Συνείδητου) έχει γράψει: Το μέλλον ανήκει στους… άθρησκους. Προσοχή, όχι στους «άθεους». Στους Άθρησκους.
Η νέα αντίληψη της πραγματικότητας είναι μια οικολογική αντίληψη. Η βαθύτερη οικολογία προβάλει την ιδέα ότι η οικολογική ισορροπία απαιτεί ριζικότερες μεταβολές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο των ανθρώπινων όντων στα πλαίσια του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Με άλλα λόγια προβάλλεται η ανάγκη μιας καινούριας φιλοσοφικής και θρησκευτικής βάσης.
«…Η γή μας είναι ένας πλανήτης που πλανάται μέσα στο άπειρο, ανήκει στην ηλιακή οικογένεια που πορεύεται συγχρονισμένα μες στο συμπαντικό σκοτάδι. Έχει πατέρα τον Ήλιο, τον δυνατό γύρω από τον οποίο γυρίζει συνεχώς παίρνοντας από αυτόν το φως και την ζέστη, την ίδια την ζωή. Έχει μητέρα και πιστό της δορυφόρο την Σελήνη, μια παρουσία διακριτική, αναμενόμενη μα πάντα διαφορετική, ως προστάτιδα που απαλύνει το σκοτάδι με την γαλήνια μορφή της» *(1).
Οι λαοί από την αρχαία εποχή παρατηρούσαν στην φύση ένα πλήθος φαινομένων. Όπως όλοι οι αρχαίοι λαοί, έτσι και οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αρχικά ένα πρωτογενές σεληνιακό ημερολόγιο 354 ημερών. Το Αττικό έτος άρχιζε την πρώτη νουμηνία (νέα Σελήνη) μετά το θερινό ηλιοστάσιο, των Λακεδαιμονίων το έτος άρχιζε κατά την φθινοπωρινή ισημερία, ενώ το Αιτωλικό άρχιζε με το χειμερινό ηλιοστάσιο. Ως το πιο αξιόλογο και λεπτομερές , το αρχαίο αττικό ή αθηναϊκό ημερολόγιο είχε υιοθετήσει ένα σεληνιακό ημερολόγιο που υπολόγιζε ότι η διάρκεια του έτους ήταν ίση με 354 ημέρες. Το έτος αυτό διαιρείτο σε 12 σεληνιακούς μήνες των 29,5 κατά μέσον όρο ημερών.
«…Με την «Οδύσσεια» των ημερολογίων που υιοθετήθηκαν στον Δυτικό κόσμο, μετά την Ρωμαϊκή κατοχή της Ελλάδας, καθιερώθηκε το Ιουλιανό ημερολόγιο από τον Ιούλιο Καίσαρα (το 45π.Χ) και το επεξεργάστηκε ο Έλληνας αστρονόμος Σωσιγένης από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου…. Αργότερα με την προσθήκη του Χριστιανικού εορτολογίου, το Ιουλιανό ημερολόγιο επεκράτησε μέχρι τον 16ο αιώνα».*(2)
Τα Χριστούγεννα για πολλά χρόνια ήταν κινητή εορτή. Σε πολλές Εκκλησίες εορταζόταν στις 6 Ιανουαρίου μαζί με τα Θεοφάνεια, ενώ σε άλλες την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου στις 22 Δεκεμβρίου που έχει την μεγαλύτερη νύχτα. Αφού αρχίζει και μεγαλώνει η ημέρα, συμβολίζεται η γέννηση του φωτός με εορτές και διασκεδάσεις για την γέννηση του Θείου Βρέφους Πλούτου ως πλούτου της σοδειάς στην Ελευσίνα, του Θείου Βρέφους Διονύσου στους Δελφούς και την Γέννηση του Μίθρα στην Ανατολή, του Θεού- Αήττητου Ήλιου. Γιορτή για την γέννηση του φωτός ή την εκδήλωση του Θεού στην γη, τα Επιφάνεια ή των «Φώτων» στις 6 Ιανουαρίου γιορταζόταν και στην Ανατολή.
Στην Ρώμη γίνονταν τα Saturnalia, οι γιορτές προς τιμή του Θεού Κρόνου με φιλικές συγκεντρώσεις στα σπίτια, ανταλλαγή δώρων, ακόμη και τυχερά παιχνίδια που τον υπόλοιπο χρόνο απαγορεύονταν.
Για να καταπολεμηθούν οι αρχαίες (παγανιστικές) τελετές του Χειμερινού Ηλιοστασίου, το 354 ο επίσκοπος Ρώμης Λιβέριος ορίζει τον εορτασμό της γέννησης του Ιησού ως «ο φέρων το φως» στις 25 Δεκεμβρίου. Από το 1575, ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄ διόρθωσε πάλι το ημερολόγιο ζητώντας από τον Γερμανό αστρονόμο Christophorus Clavius να επαναφέρει τις σωστές αντιστοιχίες, ώστε να το σταθεροποιήσει για να εορτάζεται πάντα το Πάσχα σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση που είχε ορίσει το 325μ.Χ η Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας. Το ημερολόγιο βασιζόταν χονδρικά σε έτος 365,25 ημερών αντί για 365, 24 και η πρόσθεση μιας ημέρας ανά τετραετία προκάλεσε πλεόνασμα 3 ημερών στα 400 χρόνια. Η ανωμαλία αυτή διορθώθηκε με την συρρίκνωση του έτους κατά 10 ημέρες και μετά από διάφορες περιπέτειες και αντιδράσεις το χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα. Δεν στηρίζεται σε αυστηρά μαθηματικά και αστρονομικά στοιχεία αλλά σε αυτοσχεδιασμούς και κατά προσέγγιση υπολογισμούς . Σήμερα στον δυτικό κόσμο επικρατεί το απλώς ηλιακό ημερολόγιο που λέγεται και χριστιανικό, καθώς έχει χριστιανικό εορτολόγιο με Ρωμαϊκά χαρακτηριστικά
Ο Σεληνιακός μήνας στο Ελληνικό (Σεληνιακό Ημερολόγιο) έχει 3 σταθερά μέρη ενώ στο Ηλιακό Ημερολόγιο έχει τέσσερις φάσεις – Νέα Σελήνη, Πρώτο Τέταρτο, Πανσέληνος και Τελευταίο Τέταρτο.
Ιανός = Ιανουάριος – Καλένδες-
Αρχικά το ρωμαϊκό έτος ήταν 10μηνο και άρχιζε με την Εαρινή Ισημερία. Τον πρώτο μήνα ο θρυλικός Ρωμύλος τον είχε αφιερώσει στον θεό του πολέμου Άρη/Mars καθώς με τόλμη ίδρυσε την Ρώμη και με εκστρατείες και συνεχείς πολέμους αύξησε την δύναμή της. Τον Ρωμύλο διαδέχτηκε ο επίσης θρυλικός βασιλιάς Νουμάς ο «Ευσεβής» (715-626 π.Χ). Ειρηνικός και εμπνευσμένος από την Ελληνίδα μούσα του Ηγερία, οργανώνει την θρησκευτική ζωή των Ρωμαίων. Ιδρύει τον ναό της Εστίας (Vesta) με ιέρειες τις Εστιάδες και τον ναό του θεού Ιανού. Αλλά κυρίως διευθετεί το ημερολόγιο. Προσθέτει 2 μήνες, τον έναν προς τιμή του θεού της ειρήνης Ιανού (Janus = Januarius ) και τον άλλον με 27 ημέρες (Φεβρουάριο) στις τελευταίες των οποίων θα γίνονται νεκρικές και καθαρτήριες τελετές. Ο Ιανός θεωρείτο ότι ήταν ο θεός όλων των ενάρξεων και των μεταβάσεων. Αφού ο Νουμάς έβαλε τον Ιανό σε πρώτη θέση αντί για τον Μάρτιο/Άρη/Mars του προκατόχου του Ρωμύλου, το έτος αρχίζει ειρηνικά και όχι εχθρικά, και παντού γενικά την πρωτοκαθεδρία θα την έχει η ειρήνη. Και σήμερα συνηθίζονται την Πρωτοχρονιά οι ευχές για ειρήνη στον κόσμο. Ως εναρκτήριος μήνας ο Ιανουάριος ανταποκρίνεται και στην ιδιαιτερότητα του θεού Ιανού που με τα δύο του πρόσωπα στραμμένα σε δύο αντίθετες κατευθύνσεις, φαίνεται να κοιτάζει και προς την χρονιά που έφυγε, και προς τη χρονιά που μπήκε.*(3)
Την έναρξη κάθε μήνα ανήγγειλε ο Ποντίφηκας από το Καπιτώλιο, κατά την είσοδο της νέας Σελήνης, με τη φράση: “Calo Juno novella” . Από τη λέξη δε Calo (= καλώ, ονομάζω) δόθηκε η ονομασία Καλένδες και αφορούσε την περίοδο πρώτων ημερών του μήνα.*(2)
Κατά τη διάρκεια των Καλενδών αυτών γίνονταν αμοιβαίες επισκέψεις συγγενών και φίλων με ανταλλαγή δώρων (κυρίως μέλι, ξερά σύκα και χουρμάδες) ως και μικρών νομισμάτων. Επίσης πρόσεχαν, στη διάρκεια αυτών, τις εκφράσεις τους και τις κινήσεις τους ώστε να μη αποβούν κακοί οιωνοί στο νέο έτος. Οι Πατέρες της Εκκλησίας κατά τους Βυζαντινούς χρόνους απαγόρευαν ή απέτρεπαν αυτό το έθιμο ως καταγόμενο από τις εορτές των ρωμαϊκών Καλενδών που είχε καταδικάσει η Στ΄Οικουμενική Σύνοδος, το 680 μ.Χ. Όσοι επέμεναν να τηρούν την ταυτότητά τους και την πατρώα τους θρησκεία, ως άξεστοι και αγροίκοι από το 373μ.Χ ονομάστηκαν υβριστικά pagani, χωριάτες από την λατινική λέξη pagus, χωριό, (από το ρήμα πήγνυμι, μπήγω που δηλώνει το μπήξιμο για την στερέωση κατοικίας). Καθώς τις παραδόσεις τηρούσαν περισσότερο οι χωρικοί παρά οι αστοί, στην χριστιανική παράδοση ονομάστηκαν και παγανοί, παγανά, κακά πνεύματα ή δαιμόνια, κοινώς καλικάντζαροι, που στην χριστιανική παράδοση βγαίνουν στο δωδεκαήμερο μεταξύ Χριστουγέννων και Φώτων και τους ξορκίζουν οι χριστιανοί.
Αποποιήθηκε γενικά λοιπόν η Σελήνη, η «μην» τον δικό της ρυθμό, σύμφωνα με την νέα τάξη πραγμάτων όπου στόχος ήταν να υποταχτεί το θήλυ στον άρρενα, σε μια διάκριση «καλού» και «κακού». Ο παραμερισμός της Σελήνης ως θηλυκού στοιχείου συμπίπτει με την ανδροκρατία στην ρωμαϊκή εποχή και με τον μονοθεϊσμό αργότερα, όπου Ιαχβέ, Θεός και Αλλάχ έχουν ανδρικά χαρακτηριστικά σε αντίθεση με την ισότιμη σε 6 θεούς και 6 θεές σύνθεση του Ελληνικού Δωδεκαθέου.
Για να είναι όμως η κοινωνία καλά συγκροτημένη με τον κοσμικό παλμό χρειάζεται να ξαναθυμηθούμε την σύνδεσή μας με τον Ήλιο που μας έλκει σε ατέρμονες στροφές, και την Σελήνη που την έλκουμε εμείς και μας κάνει να βιώνουμε συνειδητά στην καθημερινότητά μας όχι μόνον την κυκλικότητα του χρόνου αλλά και την νομοτέλεια που διέπει τα πάντα. Έτσι το κάθε τι σε 3 φάσεις σαν την Σελήνη αυξάνει, πληθαίνει και φθίνει για να ξαναρχίσει μετά. Όπως οι Κιρκάδιοι Ρυθμοί. Αύξηση, μεστότητα και όταν έλθει το σκοτάδι με υπομονή και γνώση να το κάνουμε ωφέλιμο και λιγότερο βαρύ. Με απλά λόγια, ο Χρόνος δεν είναι γραμμικός, αλλά κυκλικός. Και αυτά είναι γνώσεις του κοινού μας παρελθόντος, της ιστορίας μας και της ψυχής του τόπου.
«…Οι επερχόμενες γενιές θα πρέπει να λογαριάσουν αυτή την βαρυσήμαντη μεταμόρφωση, αν καταφέρει και δεν συντριβεί η ανθρωπότητα από τη δύναμη της τεχνολογίας και της επιστήμης που η ίδια δημιούργησε». *(4)
Πηγές:
*(1) Ελισάβετ Κοσκινά: Το Αρχαίο Ελληνικό Ημερολόγιο και η μετέπειτα εποχή. (2007) Εκδ. Εύανδρος.
*(2)Στ. Θεοδοσίου – Μ. Δανέζης, (1995).Η Οδύσσεια των Ημερολογίων. Εκδ. Δίαυλος.
*(3) https://el.wikipedia.org/wiki/ *(4) C.G.Jung: Ο Ανεξερεύνητος Εαυτός. (1988). Εκδ. Ιάμβλιχος. *(5) Η Εικόνα “Γενάρης” είναι κέντημα της Ελένης Κοϊνη.
