Παραδοσιακά, κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι σχετισμένες με τους άντρες (π.χ επιθετικός, ανεξάρτητος), ενώ άλλες με τις γυναίκες (π.χ ευαίσθητη, κοινωνική). Η παραδοσιακή ανδρογυνία φέρεται ως μια ταυτότητα φύλου που εμπεριέχει μια ισορροπία από θετικά θηλυκά και αρσενικά χαρακτηριστικά.
Πολλοί άνθρωποι είναι αρσενικοί ή θηλυκοί, ορισμένοι όμως, είναι αρσενικοί και θηλυκοί ταυτόχρονα. π.χ. μια γυναίκα που διαθέτει έναν συνδυασμό αντρικών και θηλυκών χαρακτηριστικών (είναι ανεξάρτητη, ήρεμη και σίγουρη) και θεωρείται ανδρόγυνος τύπος. Μια γυναίκα δηλαδή μπορεί να είναι «θηλυκός τύπος» – εξάλλου είναι ευνόητο κάτι τέτοιο εφόσον αυτή είναι η φύση της – αλλά μπορεί να διαθέτει και αντρικά χαρακτηριστικά τα οποία θα την βοηθούν να είναι πιο διεκδικητική στη σχέση της.
Γνωρίζουμε επίσης ότι η ψυχική υγεία και η ευεξία συνδέονται με τα δυναμικά χαρακτηριστικά μιας γυναίκας και ότι η κακοποίηση ενδέχεται να επιδρά αρνητικά σ΄ αυτούς τους δύο τομείς ζωής. Η ανδρόγυνη συμπεριφορά συνδέεται και με την δημιουργικότητα ενός ατόμου.
Ευρήματα στηρίζουν την άποψη ότι η δημιουργικότητα απαιτεί το ίδιο αντρικά και θηλυκά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα ανεξαρτησία σκέψης κι ευαισθησία. Σε νεότερες έρευνες επικυρώνεται η παραπάνω θέση, δηλαδή ότι άνθρωποι που διαθέτουν συνδυασμό αντρικών και θηλυκών χαρακτηριστικών είναι και πιο δημιουργικοί.
Πέρα από την δημιουργικότητα, τα άτομα που παρουσιάζουν ανδρόγυνη συμπεριφορά έχουν πιο υψηλούς δείκτες αυτοεκτίμησης.
Τα ανδρόγυνα χαρακτηριστικά, αναφέρονται σε θηλυκούς και αντρικούς τύπους συμπεριφοράς, που μπορεί να διαθέτει ταυτόχρονα ένα άτομο, αντίθετα από εκείνο που διαθέτει κυρίως θηλυκούς παραδοσιακούς τύπους ή αντίστοιχα αρσενικούς παραδοσιακούς τύπους. «Θηλυκό» άτομο χαρακτηρίζεται εκείνο που διαθέτει τα στερεοτυπικά γυναικεία χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα τρυφερότητα, ντροπαλότητα, υψηλή έκφραση συναισθημάτων κ.λ.π. Αντίθετα, «αρσενικό» άτομο εκείνο που έχει τους στερεοτυπικούς αντρικούς ρόλους, όπως: δυναμισμό, αποφασιστικότητα, σκληρότητα κ.λ.π.
Η ψυχολογική ανδρογυνία είναι μια ισορροπία αυτών των χαρακτηριστικών από τις δύο πλευρές, ένας συνδυασμός αντρικών και θηλυκών στερεοτυπικών ρόλων. Στην σύγχρονη κοινωνία βλέπουμε καθαρά θηλυκούς τύπους ή αρσενικούς, αλλά και ανδρόγυνους. Η ανδρογυνία σε σχέση με άλλους τομείς της καθημερινής ζωής του ανθρώπου έχει μελετηθεί από μια σειρά ερευνητών(Dutton, 1995, Sugarman & Hotaling, 1989 και Woodhill et al., 2003).
Χαρακτηριστικά ψυχολογικής ανδρογυνίας ως αποτρεπτικός παράγοντας γυναικείας κακοποίησης
Σκοπός της έρευνας που έγινε το 2008 στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο με την βοήθεια φοιτητών Κοινωνικών λειτουργών ήταν,
α) να διερευνήσει τα ανδρόγυνα χαρακτηριστικά ενήλικων γυναικών αστικού πληθυσμού που συμβιώνουν με το άλλο φύλο,
β) να καταγράψει περιστατικά Σωματικής, Ψυχολογικής, Συναισθηματικής και Σεξουαλικής κακοποίησης, έτσι όπως αυτά δηλώθηκαν από τις γυναίκες -θύματα.
γ) να αναζητήσει ενδεχόμενες συσχετίσεις ανάμεσα στα ανδρόγυνα χαρακτηριστικά των γυναικών με τις τέσσερις μορφές κακοποίησης που υπέστησαν.
Η ταυτότητα της έρευνας
Μελετήθηκε ένα δείγμα 310 γυναικών στους Δήμους Ν. Φιλαδέλφειας και Χολαργού με την τεχνική της τυχαίας στρωματοποίησης. Σαν κριτήρια επιλογής των ερωτηθέντων ήταν η ηλικία και η συμβίωση με το άλλο φύλο για ένα τουλάχιστον έτος. Οι γυναίκες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις κλειστού τύπου. Χρησιμοποιήθηκαν κλίμακες μέτρησης της ανδρογυνίας (Bem,1981) και της κακοποίησης (Τζαμαλούκα και συν., 2006, Tzamalouka et al., 2007) προκειμένου να ελεγχθεί η υπόθεση αν οι γυναίκες με χαμηλούς δείκτες ανδρόγυνων (ανδρικών και γυναικείων) χαρακτηριστικών επιτρέπουν στους συντρόφους τους οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης.
Μέτρηση ανδρόγυνων χαρακτηριστικών
Χρησιμοποιήθηκαν 40 ερωτήσεις για να εκτιμηθεί η ύπαρξη ανδρόγυνων χαρακτηριστικών στην προσωπικότητα των γυναικών που μελετήθηκαν. Πιο αναλυτικά: 16 ερωτήσεις αφορούσαν σε στερεοτυπικά αρσενικά χαρακτηριστικά, (π.χ. δυναμική, ανεξάρτητη, ηγέτης, επιθετική) 14 ερωτήσεις αναφερόντουσαν σε στερεοτυπικά θηλυκά χαρακτηριστικά (π.χ. αποδοτική, χαρούμενη, αφελής, τρυφερή κ.λ.π) και
10 ερωτήσεις εκτιμούσαν τα ουδέτερα χαρακτηριστικά (π.χ. μυστικοπαθής, σκυθρωπή, φιλική, απρόβλεπτη κ.λ.π).
Συμπεριφορές κακοποίησης (σωματικής, σεξουαλικής, και ψυχολογικής).
Οι διαφορετικές μορφές κακοποίησης διερευνήθηκαν με 30 ερωτήσεις που υποβλήθηκαν στις γυναίκες και περιέγραφαν συμπεριφορές που υιοθετούσαν οι σύντροφοι τους σε καθημερινά θέματα. Πιο συγκεκριμένα, υποβλήθηκαν: 4 ερωτήσεις που αφορούσαν καταστάσεις σωματικής βίας που τους ασκήθηκε όπως: «κούνημα, άρπαγμα, χαστούκι, δαγκώματα, χτυπήματα» κ.λ.π., 6 ερωτήσεις που αναφέρονταν σε καταστάσεις σεξουαλικής βίας όπως: «πρόκληση πόνου στην διάρκεια της σεξουαλικής πράξης παρά την θέλησή τους, έλλειψη σεξουαλικής ικανοποίησης, υποτιμητικά σεξουαλικά υπονοούμενα» κ.λ.π., 12 ερωτήσεις που εκτιμούσαν την άσκηση συναισθηματικής βίας, όπως: «στέρηση της προσωπικής σας ζωής, υποχρεωτικά καθήκοντα, βρίσιμο, χυδαιολογία, ειρωνεία» κ.λ.π., 7 ερωτήσεις που μετρούσαν την άσκηση ψυχολογικής βίας, όπως: «ψυχολογική πίεση ή εκβιασμός για τα οφέλη των συζύγων, απειλές παρακράτησης παιδιών, κατηγορία για φλέρτ με άλλους άντρες» κ.λ.π.
Συζήτηση
Από τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε ότι όσα λιγότερα «ανδρόγυνα» χαρακτηριστικά έχει μια γυναίκα, τόσο περισσότερο κακοποιείται από τον σύντροφό της- με οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης. Ενώ όταν διαθέτει υψηλή αυτοεκτίμηση, δυναμισμό και έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της (ανδρόγυνα χαρακτηριστικά), νοιώθει επαρκής και δεν έχει καμία ανάγκη προστασίας, καθοδήγησης και υποταγής. Μία γυναίκα τέτοιου τύπου, διαθέτει την ικανότητα να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία σε οποιοδήποτε τομέα της ζωής της, έτσι λοιπόν και στην συντροφική της σχέση δεν θα επιτρέψει οποιαδήποτε καταστροφική συμπεριφορά προς αυτήν.
Είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι οι γυναίκες που χαρακτηρίζονται ως άτομα με δυναμική προσωπικότητα, και με εμπιστοσύνη στον εαυτό τους (στερεοτυπικά αντρικά χαρακτηριστικά) ,δεν υστερούν από άλλα στοιχεία που διακρίνουν το γυναικείο φύλο, όπως το να είναι δηλαδή τρυφερές, ευαίσθητες και θηλυκές. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αντιθέτως βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση εφόσον διαθέτουν έναν συνδυασμό στερεοτυπικών αντρικών και στερεοτυπικών γυναικείων χαρακτηριστικών στη συμπεριφορά τους. Συγκριτικά με άλλες έρευνες βρήκαμε πως μια γυναίκα με αντρικούς στερεοτυπικούς τύπους συμπεριφοράς και μέσα σ’ αυτούς και με υψηλή εικόνα του εαυτού, δεν κακοποιείται (η χαμηλή αυτοεκτίμηση θεωρείται θηλυκό στερεοτυπικό χαρακτηριστικό). Η παρούσα έρευνα, λοιπόν, έδειξε πως γυναίκες που υιοθετούν έστω και κάποια από τα ανδρόγυνα χαρακτηριστικά (αρσενικά, θηλυκά ή ουδέτερα), είναι λιγότερο ευάλωτες στην θυματοποίηση από τον σύντροφό τους.
Βιβλιογραφία
Bem,S.L.(1981). Gender schema theory:A cognitive account of sex typing. Psychological Review,88,354–364
Dutton D. G., (1995) «A scale for measuring propensity for abusiveness», Journal of Family Violence
Sugarman D. B. & Hotaling G. T., (1989) «Violent men in intimate relationships: An analysis of risk markers» Journal of Applied Social Psychology Vo. 19, Issue 12, p. 1034-1048., September.
Τζαμαλούκα Γ.Σ., Παπαδακάκη Μ., Χατζηφωτίου Σ., Χλιαουτάκης Ι (2006). Συμπεριφορές συναισθηματικής κακοποίησης σε ενήλικα ζευγάρια: ένα μοντέλο με προγνωστικό δείκτη τον τρόπο ζωής. Το ΒΗΜΑ των κοινωνικών επιστήμων, (46): 113-155.
Tzamalouka G., Parlalis S., Soultatou P., Chliaoutakis J (2007). Applying the concept of lifestyle in association with aggression and violence in Greek couples: Aggressive Behaviour. 33:73-85.
Woodhill M. Brenda & Samuels A. Curtis,( 2003)« Positive and Negative Androgyny and their relationship with Psychological Health and Well-Being», Sex Roles. Vol.48 November 11/12
