Όλοι έχουμε ακούσει κάποια στιγμή στη ζωή μας τον μύθο του Νάρκισσου, του νεαρού από την αρχαία Βοιωτία, ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του πολύ όμορφο και άξιο θαυμασμού, ώστε να στέκεται για μέρες πάνω από τη λίμνη θαυμάζοντας το είδωλο του στο νερό.
Μαγνητίστηκε από την ομορφιά του ειδώλου του, όπου αυτό έγινε και η αφορμή να πέσει στη λίμνη και να πνιγεί στην προσπάθεια του να αγγίξει το είδωλο του.
Το ανικανοποίητο πάθος του έρωτα του για την εικόνα και την εξωτερική εμφάνιση του εαυτού του τον πρόδωσε και τελικά τον οδήγησε στον θάνατο.
Συχνά στις μέρες μας ακούμε τον όρο «νάρκισσος» ή « ναρκισσισμός», όμως τι πραγματικά σημαίνει αυτός ο χαρακτηρισμός στη σχέση με τον εαυτό μας και με τους γύρω μας?
Μήπως κρύβουμε μέσα μας και εμείς έναν Νάρκισσο?
Μήπως έλκουμε στη ζωή μας άτομα ναρκισσιστικά που μας δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο?
Μήπως τελικά μεγαλώνουμε και εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας δίνοντας τους ερεθίσματα που αργότερα θα εξελιχθούν σε σύγχρονους Νάρκισσους?
Ο ναρκισσισμός δεν θεωρείται απλώς ένα μοτίβο συμπεριφοράς με κάποια χαρακτηριστικά, είναι κάτι βαθύτερο από αυτό, καθώς αποτελεί μια διαταραχή της προσωπικότητας.
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας ερμηνεύεται ως μια διαταραχή στην οποία το νάρκισσο άτομο αναπτύσσει μια αίσθηση υπεροχής και ανωτερότητας, υπεροψίας και αλαζονείας, εγωκεντρισμού και επιδειξιομανίας προς τα άτομα του περιβάλλοντος τους.
Σύμφωνα με τους L.Pervin- O.John «αυτά τα άτομα έχουν την τάση να νιώθουν σε υπερβολικό βαθμό ότι δικαιούνται κάποια πράγματα από τους άλλους, ότι αξίζουν τον θαυμασμό και την αγάπη των άλλων και ότι είναι ξεχωριστά και μοναδικά. Μπορεί να είναι πολύ γενναιόδωρα προς τους άλλους, αν και συνήθως όχι σε επίπεδο συναισθήματος ή κατανόησης, αλλά είναι και πολύ απαιτητικά».
Νάρκισσος θεωρείται κάποιος που έχει ανάγκη να μαγνητίζει τα βλέμματα και να τραβά την προσοχή και το ενδιαφέρον των ανθρώπων που το περιβάλλουν, προβάλλοντας τα επιτεύγματα του, τις γνώσεις του, τις εργασιακές του ικανότητες και την εμφάνιση του.
Ένα άτομο που εκδηλώνει αυτή τη διαταραχή είναι ολοκληρωτικά εθισμένο στην εικόνα του, θεωρεί τον εαυτό του άξιο θαυμασμού, διαχωρίζοντας τον εαυτό του μέσα από τη σύγκριση με τους άλλους.
Είναι παγιδευμένος στην διαστρεβλωμένη ιδέα και εικόνα που έχει δημιουργήσει για τον εαυτό του, η οποία χαρακτηρίζεται από μια ψυχαναγκαστική τελειομανία και μια εμμονική ανωτερότητα και μια αίσθηση ανυπέρβλητης αυτοπροβολής.
Τα ναρκισσιστικα άτομα συνήθως εκδηλώνουν ένα έντονο αίσθημα μεγαλομανίας και μια βαθιά ανάγκη θαυμασμού, που τα οδηγεί στο να γίνονται χειριστικά απέναντι σε άλλα άτομα για να επιτύχουν το σκοπό τους.
Αρέσκονται στις φιλοφρονήσεις και τα κομπλιμέντα, όμως αντιδρούν αρνητικά σε σχόλια που αφορούν το πρόσωπό τους και απεχθάνονται την κριτική.
Επιθυμούν επιρροή, δύναμη και εξουσία, ένα είδος ενίσχυσης και προβολής του εγώ τους.
Η ικανότητα ενσυναίσθησης απουσιάζει από τα άτομα που αναπτύσσουν τη διαταραχή αυτή, γι’ αυτό και δεν μπορούν να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν είτε τα δικά τους είτε τα συναισθήματα των άλλων, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν επιφανειακές, ανούσιες ή κερδοσκοπικές σχέσεις που αντανακλούν την βαθύτερη ανάγκη του ατόμου για προβολή, αποδοχή και θαυμασμό.
Χαρακτηρίζονται ως συναισθηματικά ανικανοποίητα άτομα, γι’ αυτό και διακατέχονται από έναν υπερβάλλοντα εξομολογητικό ζήλο για τις επιτυχίες, τα επιτεύγματα και τα κατορθώματα τους, περιφρονώντας τους κατώτερους τους.
Η πηγή της διαταραχής βρίσκεται στην αδυναμία τους να αποδεχθούν την πραγματική εικόνα του εαυτού τους, να αναγνωρίσουν τις ελλείψεις και τις αδυναμίες της προσωπικότητας τους και να συνδεθούν με τις βαθύτερες ανάγκες της ύπαρξης τους.
Η ναρκισσιστική διαταραχή, η οποία αναπτύσσεται αποτελεί την προβολή του εγώ τους, εξαιτίας της χαμηλής αυτοεκτίμησης που αισθάνονται και την οποία προσπαθούν να υπερκαλύψουν προβάλλοντας ένα αίσθημα ανωτερότητας και μεγαλομανίας.
Θεωρείται ένας μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιούν για να εκλογικεύσουν ή να δικαιολογήσουν την έλλειψη, την απόρριψη, την μη αποδοχή, την χαμηλή αυτοεκτίμηση, την ανασφάλεια, το αίσθημα μειονεξίας, τον φόβο και τα ψυχικά τραύματα της παιδικής ηλικίας.
Τα άτομα αυτά δεν θεωρούν ότι χρήζουν κάποιας θεραπείας, καθώς πιστεύουν ότι είναι ανώτερα από τους άλλους, γι αυτό και δεν την αναζητούν.
Η βοήθεια όμως από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας ή ψυχοθεραπευτή είναι αναγκαία όταν το άτομο αποφασίσει να θεραπευτεί και να αλλάξει την εμμονική του τάση για προβολή και θαυμασμό και να ξεπεράσει την ακραία αίσθηση αυτοπεποίθησης, την διογκωμένη αίσθηση σπουδαιότητας, την υπερβολική ματαιοδοξία και την εμμονική αυταρέσκεια που αισθάνεται για τον εαυτό του, διευκολύνοντας τη ζωή του σε πολλούς τομείς.
Η διαδικασία της θεραπείας περιλαμβάνει την ψυχοθεραπεία ή την ψυχανάλυση, με στόχο την αλλαγή της διαστρεβλωμένης είκονας που τα άτομα έχουν υιοθετήσει και την δημιουργία της πραγματικής εικόνας του εαυτού τους.
Η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει τα άτομα αυτά να ανακαλύψουν τα πραγματικά αίτια της διαταραχής, θα τα οδηγήσει στην ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης και στη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων με τους γύρω τους.
Τέλος, θα βοηθήσει τους ασθενείς να εντοπίσουν τις αρνητικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές, προκειμένου να τις αντικαταστήσουν με πιο υγιείς και θετικές, δημιουργώντας ρεαλιστικές προσδοκίες από τους εαυτούς τους.
Αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι πρέπει να αναπτύξουμε μια υγιή και ειλικρινή σχέση με τους εαυτούς μας και να απομακρυνθούμε από την παγίδα του «φαίνεσθαι», έτσι ώστε να οδηγηθούμε στην ανακάλυψη του αληθινού «είναι» της ύπαρξης μας.
Η οφθαλμαπάτη και η πλάνη που μας προκαλεί η μαγεία της στιγμής του «φαίνεσθαι», έρχεται σε σύγκρουση με την αλήθεια του εαυτού μας, καταδυναστεύει τις βαθύτερες εσωτερικές μας ανάγκες και μας απομακρύνει από την αυτογνωσία και τη βαθιά ενδοσκόπηση.
Αυτό που θα μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τις βαθύτερες αιτίες των συμπεριφορών που μας εμποδίζουν από την ευτυχία και την εσωτερική μας γαλήνη είναι η βαθιά αναζήτηση του εαυτού μας κάτω από την επιφάνεια του φαίνεσθαι.
Βιβλιογραφία
D. Cervone & L.A. Pervin – Θεωρίες Προσωπικότητας (Έρευνα και Εφαρμογές)
Πουλάκου Αντωνία
Πτυχιούχος Φ.Π.Ψ-Ψυχολογίας
